Η Λυρική τιμά το Athens Pride 2023 με το Living Room

Τα «χαρτάκια» ελεύθερης εισόδου για αυτή την μία και μοναδική πρώτη παρουσίαση φύγαν εν ριπή οφθαλμού. Λίγο οι φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν και «καίγαν» τον αμφιβληστροειδή με το εικαστικό τους μεγαλείο, λίγο ο καλός σκοπός για ακόμη μεγαλύτερη ορατότητα, λίγο η ευκαιρία για μια ακόμη επίσκεψη στο άντρο της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής που φέτος συζητήθηκε όσο καμία, δεν ήθελε και πολύ. Οι θέσεις έκλεισαν γρήγορα για αυτό το 45λεπτο αφιέρωμα στο μουσικό είδος Lied μέσα από το ντραγκ φίλτρο του βαρύτονου Γεώργιου Ιατρού και της περσόνας του Νίνας Νάη.

Πρώτη φορά που συμμετέχει η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής  στο Athens Pride 2023, πρώτη και η παρουσίαση της περφόρμανς Living Room, της μουσικής αυτής παράστασης που δημιούργησε ο βαρύτονος περφόρμερ μαζί με την εικαστικό και σκηνοθέτρια Ανθή Κουγιά που τη θυμόμαστε στον χώρο της Λυρικής από το associate direction της δίπλα στα ΦΥΤΑ και τον πολυζητημένο Ορφέα, δυο-τρία χρόνια πριν. Στον οποίο βεβαίως πρωταγωνιστούσε ο Ιατρού. «Με την Ανθή δουλέψαμε τότε πολύ ωραία μαζί» μου λέει, «και αυτό ήταν πάντα κάτι που θέλαμε να επαναλάβουμε. Σκεφτόμασταν διάφορα πρότζεκτ, μετά ήρθε η ιδέα να μιλήσουμε για κάτι πιο προσωπικό, πιο βιωματικό, για τα σαλόνια που μεγαλώσαμε και για τις κουρτίνες που μας καταπίνανε. Και καθώς ήδη δούλευα με τον Γιώργο και το Lied, είπαμε να το βάλουμε και αυτό στο παιχνίδι και να το συνδυάσουμε με το ντραγκ».  

Το Lied είναι είδος φωνητικής μουσικής που άνθησε κυρίως τον 19ο αιώνα στον γερμανόφωνο χώρο, όπου, στις απαρχές του, συνηθιζόταν να εκτελείται παραδοσιακά στα αστικά σαλόνια, μετά τη γαλλική επανάσταση όμως απλώθηκε και στον απλό λαό ως  μίμηση της αριστοκρατίας. Χαρακτηρίζεται από τη μελοποίηση ποιητικών κειμένων όπου το πιάνο και η φωνή βρίσκονται σε ισότιμη καλλιτεχνική σύμπραξη.

Ο Γιώργος Ζιάβρας, διακεκριμένος αρχιμουσικός και πιανίστας, είναι ένα άλλο κομμάτι από το παζλ του Living Room. Καθόλη τη διάρκεια της παράστασης θα τον δεις, επίσης χωμένο μέσα στο γενικό κάδρο, να συνοδεύει τον Γεώργιο Ιατρού στο πιάνο, φορώντας ένα απίθανο καπέλο ως σαιξπιρική παραμάνα – «βασικά, κρυμμένο μέσα στο ύφασμα είναι το ναυτικό καπέλο του Ιατρού από όταν υπηρετούσε». Γιατί πριν από όλα είναι η εικόνα. Αυτή που επιμελήθηκε ευφάνταστα ο αρχιτέκτονας Ζακ Λούσπας με ένα ύφασμα πενήντα μέτρων. Και έβαλε μέσα σε αυτή τις ενδυματολογικές της πινελιές -«σε απόλυτη συνεργασία»- η Lara Buffard. «Θέλαμε να δώσουμε μια Βικτωριανή διάσταση» μου λέει ο δημιουργός αυτού του απίστευτου σκηνικού «και το σέπια ως επιλογή παραπέμπει στη σουπιά που αλλάζει κι αυτή χρώματα στην προσπάθεια της να προσαρμοστεί στο περιβάλλον για να μη ξεχωρίζει». Πρώτη φορά που δοκιμάζει την τύχη του στον χώρο, και ήδη βλέπουμε το άστρο το φωτεινό να τον συνοδεύει.

Το σκηνικό είναι εμπνευσμένο από το πραγματικό σκηνικό μιας βραδιάς Lied, το σαλόνι. Στην προκειμένη περίπτωση, ωστόσο, η ατμόσφαιρα του θυμίζει αυτά στα οποία μεγαλώσαμε ή στα οποία ζούμε ακόμη. Αναπόφευκτα, η ιδέα της απορρόφησης ενός ανθρώπινου όντος από τους τοίχους και τους καναπέδες, καθώς και η μοναξιά που είναι τόσο παρούσα στο έργο, συνδέονται με το πρόσφατο συλλογικό τραύμα της πανδημίας. Η έννοια του χαμαιλεοντισμού που συχνά υιοθετούμε, θάβοντας την πραγματική μας ταυτότητα προκειμένου να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον, είναι και το σημείο συνάντησης με το Athens Pride, που γεμίζει αυτές τις μέρες την πόλη με ορατότητα και θετικότητα.

«Το είχα πολύ καιρό αυτό με το καμουφλάζ του χαμαιλέοντα» λέει η συνδημιουργός «και μου κούμπωσε σε αυτή τη συνθήκη δωματίου, ενός πλάσματος εγκλωβισμένου σε όλο αυτό το ψιλομουχλιασμένο γκρι, το πεθαμένο αλλά και το κάπως όμορφο και κάπως σκονισμένο ταυτόχρονα».  

Αν ανατρέξεις στο παρελθόν, ανακαλύπτεις κάτι πολύ ενδιαφέρον. Ο Ιατρού και ο Ζιάβρας συνεργάζονται ως καλλιτεχνικό ζευγάρι εδώ και δέκα χρόνια, από τις πρώτες εκείνες μέρες που συναντήθηκαν για σπουδές στην Κολωνία. Διακρίνεις αυτή την άνεση που γεννά ο χρόνος, στη σκηνή. Όση ώρα η Ανθή κρατά σημειώσεις και ο Ζακ ράβει υφασμάτινα λουλούδια για να δουν μετά αν θα ταιριάξουν στο κεφάλι του πιανίστα, αυτοί οι δύο παρότι ενσωματωμένοι και χαμένοι στο σέπια λουλουδιασμένο σκηνικό, επικοινωνούν, γελούν, αυτοσαρκάζονται. Το θέλει και το «σενάριο». Η στιγμή που μοιράζονται το πιάτο μακαρόνια- «μας ποιος είχε την φαεινή ιδέα να τους ρίξει πιπέρι;» θα πει ο μουσικός αργότερα. Η στιγμή που ακούς από το πιάνο ως υποχθόνιο αστικό κλείσιμο ματιού Βανδή, Βόσσου και Βίσση. Ή η στιγμή που η ντραγκ περσόνα αποφασίζει να βάψει με χρώμα τα νύχια της και το σκηνικό. Όλες τους πραγματικά εύθυμες και αστείες. Η ελαφράδα αυτή που χώνεται νωχελικά ανάμεσα στα τραγούδια των Χούγκο Βολφ, Γκούσταφ Μάλερ, Άλμπαν Μπεργκ, Φραντς Σούμπερτ και Ρίχαρντ Στράους, δεν είναι κάποια που μάλλον βρίσκεις συχνά σε lied παρουσιάσεις. «Παίζουμε με την ιερότητα του είδους» μου λένε «με όλο αυτόν τον φορμαλισμό που συνήθως έχει αυτή η τέχνη, αυτό το μουσικό είδος. Ένας πιανίστας και δίπλα του ο τραγουδιστής, και τίποτα άλλο. Αν μη τι άλλο, παλιά όταν το παρουσίαζαν στο σαλονάκι πίνανε και κάνα ποτό». Στο παρελθόν, στα πλαίσια του Festival Junger Kunstler Bayreuth (δίδυμο αδερφάκι του φημισμένου Φεστιβάλ του Μπάιροϊτ, Bayreuther Festpiele, αλλά για πιο νέους καλλιτέχνες) είχαν τολμήσει να παρουσιάσουν το lied αλλιώς. «Λιντ φουλ ντράγκ στη ρίζα του κακού και του συντηρητισμού» μου λένε και χαμογελούν διάπλατα, «άρεσε όμως πολύ, όλα πήγαν πολύ καλά»

H εικαστικός και σκηνοθέτρια Ανθή Κουγιά.

Τα τραγούδια που συνθέτουν το μουσικό σύμπαν του Living Room εξερευνούν συνθέτες της ύστερης ρομαντικής περιόδου (τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα). Ο πλούτος των μελωδιών, η πολυπλοκότητα της αρμονίας και η νοσηρότητα των ποιητικών κειμένων αντικατοπτρίζουν το παρακμιακό καλλιτεχνικό κίνημα της εποχής. Κλειδί για το μουσικό ύφος και την ποίηση που επιλέχτηκαν είναι η γερμανική λέξη «Sehnsucht», που σημαίνει «λαχτάρα», «επιθυμία», «καημός», «πόθος» και χρησιμοποιείται από ορισμένους ψυχολόγους για να περιγράψουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα που κινούνται γύρω από όλες εκείνες τις πτυχές της ζωής που είναι ημιτελείς ή ατελείς. Το τελευταίο τραγούδι του προγράμματος, «Οι παρήλιοι» από τον κύκλο τραγουδιών Χειμωνιάτικο ταξίδι, είναι ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο και στον πιο σημαντικό συνθέτη του είδους, τον Φραντς Σούμπερτ, που, με τη στροφική του κατασκευή, απηχεί την απλότητα των τραγουδιών της αναγεννησιακής περιόδου.

Η πρόβα έχει τελειώσει και έχουμε βγει στον πίσω χώρο του κτηρίου για να καπνίσουν. Καθόμαστε όλοι οκλαδόν πάνω στο ζεστό μεν, σκιερό δε, τσιμέντο. «Αυτοί οι χαρακτήρες στη σκηνή μου θυμίζουν το τέλος του παιχνιδιού του Μπέκετ» μου λέει η Ανθή. «Ο υπηρέτης, υποτίθεται, και ο κύριος του, σχέσεις εξουσίας όμως που αντιστρέφονται μονίμως, έρμαιο και οι δύο της ζωής και της πραγματικότητας». Ανταλλάσσουν λέξεις ικανοποίησης. Ευχαριστημένοι. Το σαλονάκι τους είναι όπως το θέλουν. Εσωστρεφές και έξω καρδιά. Μονόχρωμο. Λουλουδιασμένο και βαθιά συναισθηματικό. Απρόβλεπτο, κλασικό και ονειρικό. Ελπίζω κάποια στιγμή να επανέλθει. Μια μέρα, πώς να φτάσει;