Η οικία Λαπαθιώτη (Κουντουριώτου 23 & Οικονόμου 30, Εξάρχεια).
Ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1944) και η ζωή του θα μπορούσαν να γίνουν μια θαυμάσια ταινία από τον Έλληνα Βισκόντι ή Ντε Σίκα του μέλλοντος. Προς το παρόν είναι πολύ γνωστός από το τραγούδι του Νίκου Ξυδάκη που ερμηνεύει η Ελευθερία Αρβανιτάκη: Καημός αλήθεια να περνώ / του έρωτα πάλι το στενό / ώσπου να πέσει η σκοτεινιά / μια μέρα του θανάτου. // Στενό βαθύ και θλιβερό / που θα θυμάμαι για καιρό / τι μου στοιχίζει στην καρδιά / το ξαναπέρασμά του. // Ας είν’ ωστόσο, τι ωφελεί / γυρεύω πάντα το φιλί / στερνό φιλί, πρώτο φιλί / και με λαχτάρα πόση. // Γυρεύω πάντα το φιλί / αχ, καρδιά μου / που μου το τάξανε πολλοί / όμως δε μπόρεσε κανείς /ποτέ να μου το δώσει. // Ίσως μια μέρα όταν χαθώ / γυρνώντας πάλι στο βυθό / και με τη νύχτα μυστικά / γίνουμε πάλι ταίρι. // Αυτό το ανεύρετο φιλί / που το λαχτάρησα πολύ / σαν μια παλιά της οφειλή / να μου το ξαναφέρει.
Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ερατώ η συλλογή διηγημάτων του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες σε επιμέλεια Νίκου Σαραντάκου. Πρόκειται για τον τρίτο τόμο με διηγήματα του Λαπαθιώτη, με τον οποίο ολοκληρώνεται η έκδοση των ευρεθέντων διηγημάτων του. Είχαν προηγηθεί, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και με τον ίδιο επιμελητή, η συλλογή Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες (2011) με 30 νεανικά διηγήματα και Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες (2013) με 31 διηγήματα της περιόδου 1924-1929 – έτσι, με τα 38 διηγήματα του τωρινού τόμου, που ανήκουν στην περίοδο 1930-1943 φτάνουμε στα 99 ευρεθέντα διηγήματα του Λαπαθιώτη.
Εβδομήντα ένα χρόνια μετά την αυτοκτονία του, στις 8 Ιανουαρίου 1944 στο πατρικό του σπίτι, στη γωνία των οδών Οικονόμου και Κουντουριώτου, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης όχι μόνο δεν έχει λησμονηθεί, αλλά βρίσκεται όλο και περισσότερο στην επικαιρότητα, κάτι που με ελάχιστους ποιητές της γενιάς του συμβαίνει. Ενδιαφέρον είναι επίσης το ότι οι νεότερες εργασίες για τον Λαπαθιώτη αφορούν κυρίως το πεζό του έργο, το οποίο είχε μείνει στη σκιά του ποιητικού και μέχρι πρόσφατα παρέμενε ως επί το πλείστον ανέκδοτο: για παράδειγμα, στο περυσινό Πέμπτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών (Θεσσαλονίκη, 2-5.10.2014) υπήρξαν δυο εργασίες με θέμα τα διηγήματα και τα πεζά ποιήματα του Λαπαθιώτη, ενώ μεγάλη επιτυχία γνώρισαν στο τέλος του 2013 οι παραστάσεις της θεατρικής διασκευής της νουβέλας Κάπου περνούσε μια φωνή.
Ο Λαπαθιώτης ήταν βεβαίως κατά κύριο λόγο ποιητής, και ως ποιητής έχει καταξιωθεί στις γραμματολογίες, τις ανθολογίες και τη συνείδηση του κοινού. Ποιητής, αλλά με εκτενές λογοτεχνικό πεζό έργο, σε αντίθεση με άλλους που το πεζό τους έργο είναι ως επί το πλείστον μη λογοτεχνικό (κριτικές, επιφυλλίδες κτλ.). Ο Λαπαθιώτης έχει και τέτοιο έργο, αλλά τα λογοτεχνικά πεζά του είναι και πολλά σε αριθμό και αξιόλογα σε ποιότητα: πεζά ποιήματα, στοχασμοί και διηγήματα.
Η πρόζα του Λαπαθιώτη χαρακτηρίζεται από σχεδόν ποιητική μουσικότητα και οξεία αίσθηση του ρυθμού. Πολλά αποσπάσματα ακούγονται σαν αλλεπάλληλοι στίχοι ποιημάτων, δεκαπεντασύλλαβοι ή εντεκασύλλαβοι.
Περισσότερα από τα μισά από τα 99 διηγήματα του Λαπαθιώτη δημοσιεύτηκαν στο Μπουκέτο, ένα λαϊκό περιοδικό ποικίλης αλλά εκλεκτής ύλης, που το διάβαζαν στις αρχές του 20ού αιώνα και οι μοδιστρούλες αλλά και οι ακαδημαϊκοί. Στο Μπουκέτο ο εστέτ του σκιόφωτος συναντήθηκε με το μεγάλο κοινό και αφηγήθηκε ιστορίες για τον αδικαίωτον έρωτα και τον πανταχού παρόντα θάνατο.
