Μια σημαντική προδημοσίευση από νέες μεταφράσεις του έργου ενός μεγάλου ποιητή που παρουσιάζεται ξανά στο προσκήνιο μέσα στον Μήνα της Ποίησης που καθιερώθηκε να είναι ο άγουρος και δριμύς Μάρτιος: ο Αμερικανός ποιητής Robert Frost (1874-1963) είχε μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό όσο ζούσε, όπως έχει ακόμα και στις μέρες μας. Ιδιαίτερα αγαπητός στην Ελλάδα, είχε επισκεφτεί την χώρα μας πριν από 58 χρόνια –και μόλις δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του– ως προσκεκλημένος της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, όπου μίλησε σε εκδήλωση για το έργο του. Το 1993 επίσης, με αφορμή την συμπλήρωση των 30 χρόνων από τον θάνατό του, έγινε αφιέρωμα στο ποιητικό του έργο, με ομιλία και προβολή ντοκυμανταίρ στο θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης και πάλι.
Κατά την διάρκεια της ζωής του, ενώ κάποιοι απολάμβαναν την «προσβάσιμη» ποίησή του, άλλοι τον θεωρούσαν ποιητικά «συντηρητικό», επειδή έγραφε με μέτρο και ομοιοκαταληξία, αλλά και λόγω των «αγροτικών» ή ορισμένων κάπως ηθικοπλαστικών θεμάτων του. Παραταύτα, ο μοντερνιστής Ezra Pound ήταν ο πρώτος κριτικός που χαιρέτισε το έργο του. Πάντως ήδη από τότε, αλλά ευκρινέστερα σήμερα, πάνω από μισό αιώνα μετά τoν θάνατό του, είναι σαφή τα αληθινά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ποίησής του: η μουσικότητα των στίχων σε συνδυασμό με την χρήση της καθομιλουμένης, η ευθύτητα της έκφρασης, αλλά και ένα εντελώς ‘σύγχρονο’ σκοτεινό υπόβαθρο –φόβων, αμφιβολιών, ακόμη και τύψεων– του αμφιλεγόμενου περιεχομένου κάποιων ποιημάτων του.
Στην πέμπτη εκδήλωση της όγδοης περιόδου τους και στο πλαίσιο του καθιερωμένου ετήσιου αφιερώματος στην αμερικανική ποίηση για τον εορτασμό του «Μήνα της Ποίησης», το «Με τα λόγια (γίνεται)» και η Ελληνοαμερικανική Ένωση σε συνεργασία με το Hellenic American College (HAEC) παρουσιάζουν βραδιά αφιερωμένη στον Robert Frost. Η εκδήλωση, με ελεύθερη είσοδο, πραγματοποιείται την Τετάρτη 13 Μαρτίου 2018, στις 19:30, στο Θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22, Αθήνα).
Σε αυτό το αφιέρωμα στον μεγάλο Αμερικανό ποιητή, 14 Έλληνες ποιήτριες και ποιητές έχουν προσκληθεί να διαβάσουν μεταφράσεις τους που έκαναν ειδικά για την εκδήλωση: Ορφέας Απέργης, Μαίρη Γιόση, Μυρσίνη Γκανά, Αντωνία Γουναροπούλου, Γιάννης Δούκας, Λένια Ζαφειροπούλου, Λευτέρης Ζαχαριουδάκης, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Λένα Καλλέργη, Δήμητρα Κωτούλα, Στέργιος Μήτας, Άρτεμις Μιχαηλίδου, Χριστιάνα Μυγδάλη και Κώστας Πλησιώτης. Τα πρωτότυπα ποιήματα διαβάζουν ο Στέφανος Μπάσιγκαλ και ο Χρήστος Σακελλαρίδης.
ΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ ΔΥΝΑΤΟ
Σκεφτόταν ότι κρατάει το σύμπαν μοναχός του·
διότι η μόνη απόκριση που του ήταν δυνατή
ήταν ο ίδιος ο αντίλαλος, η σκωπτική ηχώ του,
απ’ την κατάφυτη βουνοπλαγιά, στην άλλη ακτή
της λίμνης. Κι ένα πρωί – από τη φαγωμένη όχθη
έτσι θα κραύγαζε, ότι αυτό είναι μόνο που πρέπει
στη ζωή: η αντικρυστή αγάπη, μια φωνή – και όχι
ο έρως εαυτού σε αντίγραφο, μόνος να επιστρέφει.
Και τίποτα, ποτέ, δεν εγκυμόνησε τούτη η κραυγή.
Εκτός κι αν, σε απάντηση: ένα πλάσμα τότε όρμησε
στο βουναλάκι της πλαγιάς – από την αντίπερα γη.
Κι ύστερα βούτηξε στα απόμερα νερά και διέσχισε,
όπως οι ώρες αργοκύλησαν, τη λίμνη κολυμπώντας.
Μα όταν πλησίασε εγγύς, δεν έμελλε ανθρώπινο· αντί
για κάποιον άλλο στο πλάι του, ένα ελάφι – ωθώντας
και κομματιάζοντας τα νερά, ξεπρόβαλε στην ακτή.
Στεριώθηκε ρωμαλέα στη γη και ολάκερο στάζοντας,
όπως ο καταρράκτης, περαστικό και αστραποβόλο.
Κι έτσι προχώρησε με άγρια βήματα και σπάζοντας,
όπως διάβαινε, τα χαμόκλαδα – και αυτό ήταν όλο.
[μτφρ.: Στέργιος Μήτας]
ΤΩΡΑ ΚΛΕΙΣΕ ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ
Τώρα κλείσε τα παράθυρα, σίγησε τα λιβάδια:
Άμα τα δέντρα πρέπει, άσ’ τα σε λίκνισμα σιωπηλό
Πουλί πια τώρα δε λαλεί κανένα, κι αν ηχεί ένα,
Ας είναι στο δικό μου το χαμό,
Θα ’ναι ο καιρός πολύς οι βάλτοι το ξαναθυμίζουν,
Θα ’ναι ο καιρός πολύς πριν απ’ το πιο πρωινό πουλί:
Γι’ αυτό κλείσε τα παράθυρα και μην ακούς τον αέρα,
Μα κοίτα πώς ταράζονται όλα στου ανέμου μια ριπή.
[μτφρ. Δήμητρα Κωτούλα]
ΑΜΑΖΕΥΤΗ ΣΟΔΕΙΑ
Μυρωδιά ώριμου φρούτου πίσω απ’ τη μάντρα.
Και καθώς ξέκοψα απ’ τη συνηθισμένη πορεία μου
Για να δω τι με έκανε να κοντοσταθώ,
Νά που ξεπρόβαλε μια μηλιά
Που είχε αποβάλει το θερινό φορτίο της,
Και γυμνωμένη εκτός απ’ τα μηδαμινά φυλλώματά της
Ανάπνεε τώρα ανάλαφρη σαν γυναικεία βεντάλια.
Γιατί είχε συμβεί μια πτώση μήλων
Τόσο ολοσχερής όσο και η πτώση
που το μήλο επιφύλαξε στον άνθρωπο.
Το έδαφος ήταν ένας κύκλος βαθυκόκκινος.
Μακάρι να υπάρχει πάντα αμάζευτη σοδειά!
Μακάρι κάτι να ξεφεύγει από τα σχέδιά μας,
Μήλα ή κάτι ξεχασμένο και παρατημένο,
Έτσι που το να μυρίζεις τη γλυκιά ευωδιά του
κλοπή δεν θα΄ταν.
[μτφρ. Μαίρη Γιόση]
ΣΠΙΤΙΣΙΟΣ ΦΟΒΟΣ
Πάντα –σ’ το λέω, αυτό το μάθανε–
πάντα τη νύχτα, όταν γυρίζανε
από μακριά – σπίτι μοναχικό,
λάμπες σβηστές, τζάκι τεφρό,
μάθαν να κροταλίζουν το κλειδί
ώστε να δίνουν σ’ ό,τι είχε κρυφτεί
σήμα και χρόνο για να φτερουγίσει:
και προτιμώντας το έξω από το μέσα κάθε νύχτα
μάθαν ν’ αφήνουνε ορθάνοιχτα
μέχρι που η λάμπα να φωτίσει.
[μτφρ.: Ορφέας Απέργης]
ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΓΟΣ
Κάποιοι λεν πως ο κόσμος θα τελειώσει με φωτιά,
Άλλοι λένε με πάγο.
Απ’ όσο έχω γευτεί τον πόθο
Συντάσσομαι με την φωτιά.
Μα αν ήταν να πεθάνω δυο φορές,
Θαρρώ γνωρίζω για το μίσος αρκετά
Ώστε να πω ότι ο πάγος, για καταστροφή,
Είναι σπουδαίος επίσης
Και αρκεί.
[μτφρ.: Παναγιώτης Ιωαννίδης]
Για το «Με τα λόγια (γίνεται)»:
«Γιατί πιστεύουμε πως με τα λόγια (κάτι) γίνεται – και πως οι λέξεις, με την ζωντανή φωνή αυτών που τις γράφουν ή τις διαβάζουν, μπορούν να ξαναβρούν το –κατά τον Τέλλο Άγρα– ‘ειδικό βάρος ενός μικρού φυσικού φαινομένου’.»
Σ’ αυτές τις ποιητικές αναγνώσεις που ξεκίνησαν στις 7 Δεκεμβρίου 2011 στο «Παραπέρα», εναλλάσσονται κυρίως δύο τύποι εκδηλώσεων. Αφενός, διαβάζουν ποιήματά τους Έλληνες ποιητές διαφορετικών γενιών, αφετέρου, η ξένη ποίηση ακούγεται στο πρωτότυπο και στην ελληνική της μετάφραση. Μεταξύ αυτών, παρεμβάλλονται ενίοτε και τιμητικά αφιερώματα: στην Emily Dickinson (2013, 2015), στον Καβάφη πέραν των 154 «αναγνωρισμένων» ποιημάτων του (2013), στον William Carlos Williams (2014), στην Elizabeth Bishop (2015), στον Τάκη Παπατσώνη, στον Robert Duncan, και στην Ελένη Βακαλό (2016), στην Marianne Moore, στον Νίκο Εγγονόπουλο και στην Ζωή Καρέλλη (2017), στον Ezra Pound, στον Ανδρέα Κάλβο, και στον Κώστα Καρυωτάκη και τους συγχρόνους του (2018).
