«Αν συνεχίζουμε να έχουμε βασικές ερωτήσεις για την ύπαρξη του θεάτρου, πρέπει να ευχαριστούμε τον Peter Brook γι’ αυτό», σημείωνε στην Guardian πέρσι ο Michael Billington. Ο 91 ετών σήμερα σαμάνος της θεατρικής πράξης, ο οποίος μετάγγισε στη σκηνή τη σοφία της Ανατολής, κάνοντας το θέατρο ιερουργεία, επιστρέφει στην Αθήνα χάρη στην Αττική Πολιτιστική Εταιρία, με την 65λεπτη παραβολή για τους εμφύλιους σπαραγμούς “Battlefield” (17-20/10 στο Θέατρον του Κέντρου Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος), το απόσταγμα της επικής Mahabharata (1986) του. Προτού καταφθάσει στη χώρα μας, με τους ηθοποιούς του από την Ρουάντα, την Ιρλανδία και την Ιαπωνία, μίλησε στην Popaganda για την ουσία της τέχνης του θεάτρου, που υπηρετεί με πάθος 70 χρόνια.
Ποτέ δεν σκεφτήκαμε να ανατρέξουμε πίσω στη Mahabharata. Η ίδια εμφανίστηκε και στους τρεις μας σαν απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα που θέτει το παρόν.
Η ιστορία του βασιλιά, που κληρονομεί μια γη η οποία καλύπτεται από εκατομμύρια πτώματα, φαίνεται να αναπαράγει πολλές καταστάσεις του σημερινού κόσμου. Ο Yudishtira, ο βασιλιάς στο κέντρο της μάχης και νικητής της μάχης, συνειδητοποιεί ότι είναι, επίσης, το θύμα. Πώς μπορεί κάποιος να κυβερνά ανάμεσα σε εκατομμύρια πτώματα; Τι συμβαίνει μετά τη μάχη; Είναι ο νικητής και το θύμα στην ίδια θέση; Το Battlefield είναι μια παραβολή της εποχής μας.
Κάθε ηγέτης σήμερα πρέπει να θέσει την ίδια ερώτηση. «Και τότε τι;» Στη Mahabharata, ίσως το μεγαλύτερο ποίημα στην παγκόσμια λογοτεχνία, τίθενται ακριβώς όλες αυτές οι ερωτήσεις . Αλλά σήμερα;
Ποτέ δεν επιστρέφω, ποτέ δεν κοιτάζω πίσω, στο παρελθόν. Η σκέψη της αναπαραγωγής του παρελθόντος μού είναι απολύτως απωθητική. Το θέατρο ζει στο παρόν.
Ο Jean-Claude Carrière, ο οποίος εργάστηκε μαζί μας για την αρχική προσαρμογή της Mahabharata και τώρα για το Battlefield, υποστηρίζει ότι «το Battlefield είναι σαν μια αφηγηματική παύση στη ροή της επικής αφήγησης.» Το Battlefield έμοιαζε να επαναλαμβάνει πολλές καταστάσεις του σημερινού κόσμου. Γνωρίζουμε τα πάντα και ακόμα ψάχνουμε, πασκίζουμε να φέρουμε την πραγματικότητα στη σκηνή.
Στο Battlefield μπορούμε να βρούμε όλες τις εκφάνσεις των σημερινών ηγετών. Αν έχεις κερδίσει ένα πόλεμο, μπορείς να αποσυρθείς και να πεις «τώρα ξεκινάνε οι υποχρεώσεις μας;» Φοβάμαι ότι δεν έχουμε δει ακόμα έναν πρόεδρο ή έναν πολιτικό που να μπορεί πραγματικά να σκεφτεί με αυτόν τον τρόπο. «Τι θα συμβεί στη συνέχεια;» είναι το ερώτημα που κάθε ηγέτης πρέπει να ρωτήσει.
Μετά από κάθε πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές ή ηττημένοι. Υπάρχουν μόνο θύματα. Το “Battlefield” είναι γεμάτο από την επαναλαμβανόμενη σιωπή που ακολουθεί το τέλος του κόσμου, όταν κανείς δεν ξέρει πού να διαφύγει .«Η νίκη είναι μια ήττα», λέει ο βασιλιάς.
Το περισσότερο είναι το λιγότερο, είναι το μότο μου. Όταν άρχισα να εργάζομαι χρησιμοποίησα όλα τα δυνατά μέσα, τα αποτελέσματα της Technicolor, ό,τι μπορείτε να σκεφτείτε, προκειμένου να καταστεί όσο το δυνατό πιο ζωντανό και συναρπαστικό αυτό που δημιουργούσα. Στη συνέχεια, σταδιακά και σιγά-σιγά, άρχισα να βλέπω ότι ναι μεν όλα αυτά ήταν πολύ καλά, αλλά υπήρχε κάτι ισχυρότερο αν μπορούσα να απαλλαχτώ από μερικά από τα μέσα, τα εφόδια και τα αποτελέσματά τους. Τελικά, συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν πολλές παγίδες και επιπλοκές που δημιουργούσαν περιττή ακαταστασία στη σκηνή.
Αν σήμερα μου δώσετε ένα αντίγραφο του τι σας λέω τώρα, θα ήθελα να κοπούν αμέσως τα τρία τέταρτα του. Αυτή είναι η διαδικασία. Το περισσότερο είναι το λιγότερο κι αυτό είναι το σύνθημα της ζωής μου.
Θα ήθελα απλώς να πω ότι δεν ήταν ποτέ πιο σαφές για μένα από ό, τι τώρα ότι τα πάντα στο θέατρο έρχονται και φεύγουν με ένα μεταβατικό τρόπο. Είναι παθιασμένα συναρπαστικό για μια στιγμή, αλλά την επόμενη χάνεται χωρίς να αφήνει, όπως λέει ο Prospero, κάποιο ίχνος.
Το Battlefield συνέπεσε με τη θλίψη μου, για το χαμό της συντρόφου μου, τα γεγονότα στο Bataclan, αλλά ποτέ δεν υπήρξε η σκέψη να τo ακυρώσω ή να μην τo πραγματοποιήσω.
Ο πόνος και η θλίψη της πρόσφατης κρίσης είναι τόσο βαθείς που δεν θέλω να κάνω τίποτα προσωπικό μέσα από αυτά. To μόνο που μπορώ να πω είναι «ήμουνα εκεί», δεν θέλω να μείνω μέσα σε αυτό
Το θέατρο υπάρχει στο εδώ και τώρα. Είναι ό, τι συμβαίνει αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή που πραγματώνεται, τη στιγμή κατά την οποία ο κόσμος των ηθοποιών και ο κόσμος του κοινού συναντιούνται. Το θεάτρο είναι μια κοινωνία σε μικρογραφία, ένας μικρόκοσμος… O ρόλος του θεάτρου είναι να δώσει σε αυτό το μικρόκοσμο ένα “κάψιμο” και μια φευγαλέα γεύση από έναν άλλο κόσμο.
Tο θέατρο διεκδικεί πάντα τον εαυτό του στο παρόν. Αυτό είναι ό, τι μπορεί να το καταστήσει πιο πραγματικό από την κανονική ροή της συνείδησης. Αυτό είναι επίσης ό, τι μπορεί να το κάνει τόσο ενοχλητικό.
«Έχω περάσει όλη μου την εργαζόμενη ζωή μου αναζητώντας τα αντίθετα, προκειμένου να ανακαλύψω την πραγματικότητα.»
Η απόλυτη ανάγκη μου είναι και ήταν να συνεργάζομαι με ηθοποιούς από διαφορετικές κουλτούρες και υπόβαθρα. Το να δουλεύεις με ανθρώπους από διαφορετικά υπόβαθρα πάνω στις τοπικές παραδόσεις τους δεν μειώνει τη δική μου αίσθηση ταυτότητας. Δεν πιστεύω στον όρο «καλλιτεχνικό όραμα». Ποτέ δεν είχα ένα. Ο χρόνος και η προθυμία μου να αναζητάω νέους τρόπους για να θέτω την πραγματικότητα πάνω στη σκηνή και να επικοινωνώ με το κοινό είναι στοιχεία ζωτικής σημασίας για μένα.
Είναι αρκετά σαφές ότι όταν φέρνεις ένα πολιτικό υποκείμενο κατευθείαν μπροστά από τη μύτη σου, υπάρχει ο τεράστιος κίνδυνος της απλούστευσης εκείνου που ο καθένας ήδη γνωρίζει απ ‘έξω είτε από την τηλεόραση είτε από τις εφημερίδες. Ας υποθέσουμε ότι κάνουμε ένα έργο για το Ιράκ ή για τη γενοκτονία ή για το AIDS στην Αφρική. Είναι πολύ δύσκολο να μην προκαλέσουμε στερεοτυπικές αντιδράσεις. Το μοναδικό πράγμα που το πολιτικό θέατρο μπορεί να κάνει είναι να ενισχύσει τις αντιφάσεις, εκθέτοντας και την άλλη πλευρά του ζητήματος.
«Μερικές φορές, αντλώντας ένα θέμα από το παρελθόν, μπορούμε να αφυπνίσουμε τις τρέχουσες ανησυχίες.»
Δεν πρέπει να συγχέουμε το θέατρο με τη ζωή. Αν το θέατρο καταφέρει να κάνει τους ανθρώπους που εξέρχονται από αυτό να αισθάνονται ότι κάτι τους άγγιξε, ότι κάτι υπήρχε εκεί, αυτό είναι επιβραβευτικό. Στη Mahabharata, μπορείς να σκοτώνεις ανθρώπους, δεν μπορείς να σκοτώσεις τη ζωή.
Για κάθε άτομο υπάρχει ένα οικείο, μόνιμο ερώτημα: πώς μπορείτε να προετοιμαστείτε για το γεγονός ότι όλα όσα ξέρετε για τον εαυτό σας, θα εξαφανιστούν; Αν καταφέρουμε να εξοικειωθούμε με αυτό είναι σα να εξοικειωνόμαστε με το τέλος μιας ελληνικής τραγωδίας.
Δεν έχω ποτέ φοβηθεί στην ιδέα του θανάτου. Ξεκίνησα να κατανοώ τη διαδικασία της κάθαρσης και να συνειδητοποιώ ότι η αντιμετώπιση του τραγικού, στη χειρότερη περίπτωση, παράγει μια μοναδική αίσθηση της ζωής.
Ποτέ, ποτέ δεν μιλάω για τα επόμενα σχέδιά μου, για την επόμενη δουλειά μου κοντά σε μια άλλη δουλειά, διότι με αυτόν τον τρόπο νομίζω ότι θα τα εξωθήσω έξω από το σύστημά μου ή θα τα χαλάσω.
