«Παραδόξως παράδοξα» στη Νίσυρο. Δηλαδή;

Τι αντιβαίνει στην κοινή αντίληψη, τι προκαλεί έκπληξη, ποιες είναι οι έννοιες του αφύσικου και του μυστηριώδους που συνδέονται με τα παράδοξα ενός χώρου; Κατά την αρχαία ελληνική φιλολογία, τα παράδοξα ήταν συλλογές περίεργων γεγονότων και φαινομένων που γίνονταν αντιληπτά από τους ανθρώπους, είτε αυτά προέρχονταν από το βιο τους, είτε από τη φύση. 

Στα πλαίσια της έκθεσης «Παραδόξως παράδοξα», o Ιάσονας Καραΐνδρος, αναζητά την κάθαρση μέσα από 140 Νισύρικες φωνές που ψιθυρίζουν, τραγουδούν ή ψέλνουν δυο δίστιχα του Νίκου Γκάτσου μελοποιημένα από τον Σταύρο Ξαρχάκo. Ενώ η Βιργινία Μαστρογιαννάκη εντοπίζει το παράδοξο στην πλαστικότητα της σκάλας, εστιάζοντας στη σχέση των οριζόντιων στελεχών που εξυπηρετούν μια κάθετη διαδρομή. Η σκάλα γεφυρώνει ανισοΰψείς επιφάνειες ανάβασης ή κατάβασης και αποβλέπει πάντοτε σε έναν στόχο. 

Ο εκθεσιακός χώρος, το κτίριο των Λουτρών, έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς θα λειτουργήσει για τελευταία φορά ως τέτοιος. Η έκθεση «Παραδόξως παράδοξα» εστιάζει τόσο στην ιστορία του κτιρίου και στη σύνδεση του με τη Νίσυρο όσο και στην ύπαρξη του, αρχιτεκτονικά αλλά και πρακτικά και ο διοργανωτής της, Γρηγόρης Χατζηιωαννίδης, μίλησε για όλα αυτά στην Popaganda. 

Τι είναι για εσάς αφύσικο και παράδοξο; Στο νησί; Στην τέχνη; Το νερό και η φωτιά. Συνυπάρχουν και τα δυο στη Νίσυρο. Είναι η σύσταση της.

Ποιά αφορμή και η αιτία που χρησιμοποιήσατε την έννοια του «παράδοξου» για την έκθεση; Η Νίσυρος είναι γεμάτη παράδοξα. Το νερό και η φωτιά όπως προείπα είναι ένα από αυτά. Εστιάζοντας στον χώρο που διεξάγεται η έκθεση, τα Λουτρά του Μανδρακίου, το παράδοξο βρίσκεται ανάμεσα στην ίαση και την ψυχαγωγία, δυο διαφορετικές ανάγκες του ανθρώπου. Ένα κτίριο που κουβαλάει την ιστορία του, δοξάστηκε, εγκαταλείφθηκε, και σήμερα το μέλλον του είναι αβέβαιο.

Γιατί φέτος επιλέξατε οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες να ζουν στη Νίσυρο; Είναι αρχή του οργανισμού οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες να μην έχουν βρεθεί στο νησί. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει τον στοιχείο της “έκπληξης”. Πως δηλαδή θα αντιδράσει ο καλλιτέχνης όταν πατήσει το πόδι του σε ένα τέτοιο μέρος; Σε έναν κρατήρα; Και ειδικά όταν πρέπει να δημιουργήσει; Στα πλαίσια της εξέλιξης και του πειραματισμού βρίσκω ενδιαφέρον και το αντίθετο, δηλαδή, πως ένας καλλιτέχνης που γνωρίζει τον τόπο αντιδρά όταν του ζητάται να δημιουργήσει; και τα δυο είναι εξίσου ενδιαφέροντα.

Η Βιργινία Μαστρογιαννάκη επί τω έργω.

Πως συνδέεται το κτίριο των Λουτρών με το νησί; Το κτίριο των λουτρών αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Νισύρου. Έκανε τη Νίσυρο προορισμό των 19ο αρχικά για ίαση, θεραπεία στα ιαματικά του νερά και στη συνέχεια μετατράπηκε και σε ένα κέντρο παραθερισμού. «Έζησε» και τους δυο πολέμους, καταπατήθηκε από Ιταλούς και Γερμανούς, φιλοξένησε το οικοτροφείο και μερικώς εγκαταλείφθηκε για χρόνια. Παράλληλα, η αρχιτεκτονική του, που εν μέρη σώζεται και σήμερα εσωτερικά, αποτελεί σημείο αναφοράς του τόπου.

Πως νιώθετε που θα λειτουργήσει για τελευταία φορά ως εκθεσιακός χώρος; Χαίρομαι που το Sterna Art Project ήταν η αιτία που τα εγκαταλειμμένα κτίρια των λουτρών έγιναν προσβάσιμα στο κοινό ξανά ύστερα από 40 χρόνια. Η συγκίνηση των κατοίκων και δη των ηλικιωμένων που επισκέφθηκαν τον χώρο μετά από τόσα χρόνια θα μου μείνει αξέχαστη. Όταν μέσα σε αυτό το σκηνικό δημιουργήθηκε και τέχνη το κάνει ακόμα πιο σημαντικό για μένα. Ωστόσο, είναι και θέμα προσωπικής απόφασης να μετακινηθούμε σε αλλά μέρη στο νησί μιας και ο τόπος, όπως λέμε, είναι ανεξάντλητος.

Ιάσονας Καραΐνδρος

Ποιά είναι η δύναμη της Νισύρου; Ο πολυβωτης! Ο γίγαντας που βρίσκεται από κάτω και δε λέει να ησυχάσει. Η γη βράζει και τα νερά εξατμίζονται. Πολύ ενέργεια. Ναι, είναι ο κρατήρας φυσικά αλλά όχι μόνο. Ο κόσμος της που διατηρεί την παράδοση και αν και αποκομμένοι από τον κόσμο ζουν έντονα και μάλλον χαρούμενοι. Η άγρια φύση της και το γεγονός ότι μπορείς να ζήσεις όλο το νησί χωρίς μέσα. Απλά μπορείς να το περπατήσεις όλο. Θα έλεγα με λίγα λόγια πως ένα τόσο μικρό μέρος έχει έναν τόσο έντονο χαρακτήρα.

Τι συμβολίζει για σας ο Εμπορειός; Τον ξεριζωμό και την αναγέννηση. Ένα χωριό που εγκαταλείφθηκε κάπως τραγικά αλλά πλέον είναι το πιο ζωντανό μέρος του νησιού. Πρακτικά για μένα είναι πλέον η καθημερινότητα μου μιας και παραπάνω από τον μισό χρόνο ζω εδώ. Εγκατέλειψα την Αθήνα πρακτικά τον περασμένο χειμώνα και το μόνο σπίτι που έχω, η βάση μου, είναι στον Εμπορειό. Αν και μικρός, τόσο σε έκταση όσο και σε πληθυσμό (16 κάτοικοι σήμερα) είναι ζωντανός.