« Όταν δειπνούμε στον Πειραιά δε νιώθουμε καμία κρίση. Αλλά, άμα απομακρυνθείς λίγο, την κρίση την νιώθεις, όμως υπάρχει κάτι εδώ πέρα: αξιοπρέπεια»

Ο Γάλλος σκηνοθέτης Αρνώ Μπερνάρ μίλησε στην Ιωάννα Κλεφτόγιαννη για τους Καπουλέτους και Μοντέκκους του Μπελλίνι, που ανεβάζει στο Μέγαρο Μουσικής και για τα στερεότυπα της όπερας. Αλλά και για την ελληνική κρίση και τις απεργίες.

Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος / FOSPHOTOS

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών βρίσκεται στον αστερισμό των στάσεων. Στα σωθικά του, διατρέχοντας διαδρόμους σκοτεινούς, ανεβαίνοντας έρημα επίπεδα, συναντάς έναν μικρό αυθεντικό αναβρασμό. Οι πρόβες για την όπερα Καπουλέτοι και Μοντέκκοι του Βιντζέντζο Μπελλίνι, η οποία θα παρουσιαστεί από απόψε και για έξι παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, εγκαινιάζοντας την συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με δύο σπουδαίες όπερες της Ιταλίας, την Αρένα της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας, βρίσκονται στην τελική ευθεία. Και ο Γάλλος σκηνοθέτης Αρνώ Μπερνάρ σε ένταση. Σε ένα διάλειμμα μάς μίλησε για την ελληνική κρίση, τις απεργίες και τα στερεότυπα της όπερας .

‘Εχει ενδιαφέρον το ότι εργάζεστε στην Ελλάδα στην παρούσα συγκυρία. Πώς εισπράττετε την κρίση; Καταρχάς, τη νιώθετε; Θα είμαι ειλικρινής: κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, με όσα έβλεπα να συμβαίνουν στη χώρα, ήμουνα σίγουρος ότι η παράσταση θα ακυρωθεί. Αρχές Σεπτεμβρίου μού τηλεφώνησαν ότι θα πραγματοπιηθεί. Ηταν το τελευταίο χρονικό όριο για να προφτάσουμε να γίνει γιατί είναι συμπαραγωγή με τη Βερόνα. Από εκεί και πέρα εκπλήσσομαι…

Εκπλήσσεστε για τι; Ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι υποφέρουν στην Ελλάδα

Το μαθαίνετε ή το βλέπετε; Όχι, δεν το βλέπω, αλλά το ξέρω και το αισθάνομαι. Οπως εδώ στο Μέγαρο Μουσικής που το προσωπικό είναι απλήρωτο πολύ καιρό. Αλλά ακόμα εργάζεται. Δεν νομίζω ότι στη Γαλλία θα συνέβαινε το ίδιο. Υπάρχει κουράγιο και βούληση για να προσφέρουν το καλύτερο για τη χώρα τους και τον οργανισμό στον οποίο δουλεύουν. Τους σέβομαι γι’ αυτό. Πάντως, όταν προσγειώθηκα στην Αθήνα δεν είδα, δεν ένιωσα την κρίση καθόλου. Οταν πηγαίνουμε στο Κολωνάκι για ένα ποτό δεν βλέπουμε καμία κρίση! Οταν δειπνούμε στον Πειραιά δε νιώθουμε καμία κριση. Αλλά άμα πάρεις το αυτοκίνητό σου και απομακρυνθείς λίγο την κρίση την νιώθεις, αλλά υπάρχει κάτι εδώ πέρα: αξιοπρέπεια.

Συναντάτε κατά την προετοιμασία της παράστασης κουρασμένους ανθρώπους; Ναι, αλλά είναι δύσκολο να πεις αν αυτό οφείλεται στην κρίση, σε κάτι άλλο ή απλά στην προσωπικότητα. Δουλεύοντας στην Ιταλία συχνά συναντάς άνθρωπους που είναι πολύ κουρασμένοι.

Ξανασυνεργάζετε με έλληνες μουσικούς και καλλιτέχνες. Εχετε εντοπίσει να έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή ποιότητες; Οχι. Η διαφορά μεταξύ των ελλήνων τραγουδιστών και των τραγουδιστών του υπόλοιπου κόσμου είναι η διαφορά μεταξύ των ανθρώπινων υπάρξεων.

Έχει ενδιαφέρον ότι έχετε αφήσει να εννοηθεί πως η όπερα του Μπελίνι δεν σας πολυαρέσει… Την λατρεύω!

Έχετε γράψει πάντως ένα σημείωμα που κατακεραυνώνει το λιμπρέτο για τις αδυναμίες του. Εγραψα ότι η πρώτη μου επαφή με την όπερα ήταν λίγο ιδιαίτερη.Η μουσική είναι υπέροχη, και το λέω αυτό όντας και μουσικός. Αλλά δεν είμαι μόνο μουσικός. Είμαι και σκηνοθέτης και πρέπει να προτείνω κάτι ενδιαφέρον για το μοντέρνο κοινό, που είναι θεατής της τηλεόρασης και του σινεμά. Αυτό ήταν και το περισσότερο προβληματικό.

Γιατί; Γιατί ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι κομμάτι της συλλογικής φαντασίωσής μας. Οπως η Κάρμεν, η Τραβιάτα, το Τριστάνος και Ιζόλδη. Οταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το Μοντέκοι και Καπουλέτοι είμαστε προκατειλλημένοι για αυτό που πρέπει να δούμε.

Λόγω του Σαίξπηρ; Ναι. Εχουμε τον Σαίξπηρ στο νου μας. Δεν μπορούμε να πάμε κόντρα σε αυτό. Οταν μελέτησα το έργο για να σχεδιάσω την παραγωγή είχα κι εγώ τον Σαίξπηρ κατά νου . Οι πηγές του Ρομάνι, που συνέθεσε το λιμπρέτο, είναι οι ίδιες με του Σαίξπηρ αλλά δεν επηρεάστηκε από τον Σαίξπηρ καθόλου. Ο Σαίξπηρ ήταν παντελώς άγνωστος όταν ο Ρομάνι έγραψε το λιμπρέτο.

Οι πηγές της ιστορίας ήταν κοινές και για τον Σαίξπηρ και για τον Ρομάνι; Αγνωστο. Η πλοκή είναι διαφορετική . Δουλειά μου είναι λοιπόν να χρησιμοποιήσω τη μουσική για να δημιουργήσω κάτι δυνατό όσο κι ο Σαίξπηρ. Εχω κάνει πολλές φορές το Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Γκουνό. Ο Γκουνό είναι πολύ κοντά στον Σαίξπηρ. Στον Ρομάνι ο Ρωμαίος και η Ιουλιέττα δεν συναντιούντιαι. Στον Σαίξπηρ έχουμε μεγάλη σύγκρουση επί σκηνής μεταξύ των Καπουλέτων και των Μοντέκων, εδώ καμία. Δεν ήτανε εύκολο να γίνει θεατρικά ισχυρό και ενδιαφέρον το λιμπρέτο αυτό για το σύγχρονο κοινό που γνωρίζει τον Σαίξπηρ.

Καπουλέτοι και Μοντέκκοι,Τάσος Αποστόλου

Πώς και πού βρέθηκε το κλειδί για να αποκτήσει ενδιαφέρον η όπερα του Μπελίνι; Επειδή είμαι και μουσικός ξέρω να δημιουργώ σκηνικές εντάσεις και βιαοπραγίες επί σκηνής αξιοποιώντας τα πατήματα που δίνει η μουσική του Μπελίνι. Δεν είναι εύκολο, είναι εξαιρετικά απαιτητικό για τους τραγουστές.Κάποιοι αντιδρούν. Αν δεν πετύχεις ως σκηνοθέτης αυτές τις ρεαλιστικές εντάσεις, είσαι απλώς ένας σκηνοθέτης μιας όπερας με κοστούμια. Κάτι αφάνταστα κουραστικό . Ακόμα και στις σιωπές θα δείτε ένταση. Υπάρχει και concept:επέλεξα να δημιουργήσω μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα ώστε να ξεκινήσω από στερεότυπα παρά από τις ανθρώπινες υπάρξεις γιατί και οι χαρακτήρες είναι αδύναμοι και δείχνουν στερεοτυπικοί. Σχεδίασα λοιπόν ένα μουσείο, την κατεξοχήν στέγη των στερεοτύπων, όπου όλοι οι χαρακτήρες ξεπηδούν και ζωντανεύουν μέσα από τους πίνακες. Δηλαδή, έχουμε ήρωες που ξεπηδούν από κάτι που είναι νεκρό ,από μια κατάσταση νεκρή ξεπηδά η ζωή.

Μιλάτε για τα στερεότυπα και η όπερα είναι μια τέχνη γεμάτη στερεότυπα. Πόσο εύκολο είναι να τα σπάτε; Πληρώνομαι για να κάνω δύσκολα και όχι εύκολα πράγματα. Δεν έχω στόχο να σπάσω κάτι αλλά να κάνω καθαρό ότι δεν ζούμε πια στα 50’s, υπάρχει εξέλιξη στις απαιτήσεις του κοινού από τότε, και ειδικά στο νεότερο κοινό που βλέπει σινεμά. Και υπάρχουν δυο εκδοχές: η βαρετή όπερα με τα πολύ ακριβά κοστούμια και σκηνικά, τις ωραίες φωνές, τη χρήση μπαλέτου ή η όπερα στην οποία ζητάς από τους ερμηνευτές και τη χορωδία να είναι πειστικοί και να κάνουν αυτό που βλέπουν να συμβαίνει στο σινεμά. Το συζητούσα με ένα τεχνικό το πρωί: εσύ κάνεις σινεμά επί σκηνής, του είπα. Αν δεν είναι, θα έπρεπε να είναι έτσι. Δείτε τους σταρ. Ο Ρομπέρτο Αλάνια γιατι έχει τόση επιτυχία; Δεν πληρωνόμαστε για να αναπαράγουμε το τετριμμένο αλλά για να κάνουμε το ξεχωριστό! Αυτό προσπαθώ να πετύχω με τους ερμηνευτές της Λυρικής Σκηνής.

Η όπερα έχει νέο κοινό; Το συζητούσαμε αυτό το θέμα με τον Αγγελο Δεληβοριά. Η όπερα είναι μια παράξενη τέχνη. Γιατί ακόμα και στο Παρίσι, ενώ είναι πολλοί οι μορφωμένοι και πλούσιοι που πηγαίνουν στην όπερα, υπάρχουν και πολλοί από αυτούς που δεν πηγαίνουν. Γιατί φοβόμαστε την όπερα; Δεν έχω την απάντηση. Σήμερα τα εισιτήρια δεν είναι ακριβά. Μπορείς να πας στην όπερα και με 15 ευρώ. Γιατί την φοβόμαστε; Υπάρχει η εντύπωση ότι η όπερα είναι μια κατάσταση βαρετή με χοντρές σοπράνο. Θα πρέπει να υπάρξει και μια πολιτική: τα σχολεία να πηγαίνουν στην όπερα. Ισως η επαφή με την όπερα να πρέπει να γίνεται και μέσω της τηλεόρασης. Θυμάμαι στα 15 μου που απόλαυσα παραμονή Χριστουγέννων μια παράσταση με τον Κάραγιαν. Επαθα σοκ. Είναι σα να το είδα χτες!

Η πρεμιέρα σας είναι σε λίγες μέρες και υπάρχει κινητικότητα στο Μέγαρο. Ανησυχείτε; Αν γίνει απεργία θα είναι κρίμα για εσάς. Για τη χώρα σας. Εγώ δεν θα ζήσω για πρώτη φορά μια απεργία. Μου έχει συμβεί, μεταξύ άλλων, στην Ιταλία.

Γιατί απήργησαν; Γιατί είναι Ιταλία! Γιατί τα σωματεία τους είναι πανίσχυρα και μπορούν για το τίποτα να μπλοκάρουν τα πάντα. Και στη Γαλλία έχουν γίνει απεργίες. Δεν είναι ελληνικό χαρακτηριστικό.

Info: Καπουλέτοι και Μοντέκκοι του Βιντσέντζο Μπελλίνι
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Αίθουσα Α. Τριάντη
13, 14, 15, 18, 20, 21 Νοεμβρίου 2015 / 20.00. Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός – Σκηνοθεσία Αρνώ Μπερνάρ
Νέα παραγωγή – Πρώτη παρουσίαση από την ΕΛΣ – Συμπαραγωγή με την Αρένα της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας
Το έργο, γεμάτο από τις υπέροχες ατέρμονες μελωδίες του Μπελλίνι παρουσιάζεται από την Εθνική Λυρική Σκηνή σε μια εντυπωσιακή παραγωγή σε σκηνοθεσία του Αρνώ Μπερνάρ, με ατμοσφαιρικά σκηνικά του Αλεσσάντρο Κάμερα και κοστούμια της Κάρλας Ρικόττι.