Το περιβάλλον γύρω μας είναι γεμάτο ήχους. Ακόμα κι όταν νομίζουμε πως υπάρχει απόλυτη ησυχία, πάντα υπάρχουν ανεπαίσθητοι, έστω, ήχοι γύρω μας. Ποια είναι η θέση όμως που παίρνουν οι ήχοι στον σύγχρονο κόσμο μας; Πώς η μουσική συνομιλεί με το περιβάλλον στο οποίο ακούγεται; Και τελικά, ποιο είναι αυτό το σύστημα που δημιουργείται με τον συνδυασμό όλων αυτών;
Με γνώμονα αυτούς τους προβληματισμούς γεννήθηκε η ιδέα για τις Μουσικές Οικολογίες, που είναι η βασική φιλοσοφία πίσω από το φετινό Open Day στην Στέγη (Κυριακή 26 Φεβρουαρίου). Οι Μουσικές Οικολογίες φέρνουν για μια ολόκληρη ημέρα, στους χώρους της Στέγης, σύγχρονα μουσικά έργα που μας συνδέουν με το φυσικό ακουστικό περιβάλλον, σε προβολές και συναυλίες με δωρεάν είσοδο, που επιτρέπουν στους επισκέπτες της να περιπλανηθούν ελεύθερα μέσα στους χώρους της Στέγης.
Λίγο πριν το Open Day γίνει πραγματικότητα, ο ιθύνων νους του πρότζεκτ, Ανάργυρος Δενιόζος, εξηγεί όσα πρέπει να ξέρουμε πριν από την μεγάλη αυτή γιορτή της μουσικής.
O Gregory Βateson στο βιβλίο του, Βήματα για μια οικολογία του νου προεκτείνει την έννοια του νου εκτός ατόμου. Πώς οι Μουσικές Οικολογίες προτείνουν την έννοια της μουσικής εκτός ατόμου, αντίστοιχα; Εξαρτάται ποιος είναι ο φορέας κάθε φορά. Στην μουσική ξεκινάμε από το γεγονός ότι κάθε φορά έχουμε ένα δίπτυχο ή ένα τρίπτυχο. Έχουμε τον συνθέτη, δηλαδή τον δημιουργό, επώνυμο ή ανώνυμο, ο οποίος δημιουργεί ένα έργο που πρέπει να επικοινωνηθεί με έναν άλλο. Αυτός είναι ο εκτελεστής. Ήδη έχουμε την πρώτη μετάβαση από μια ιδιοσύσταση ατομική σε μια ιδιοσύσταση κοινωνική. Το έργο για να ολοκληρωθεί, σε ένα επόμενο βήμα, προϋποθέτει ότι υπάρχει ένας ακροατής. Ο οποίος θα είναι ο δέκτης του καλλιτεχνικού έργου κι ο οποίος θα έχει την δική του αντίδραση απέναντι σε αυτό που ακούει. Το έργο της δημιουργίας, έτσι, έχει φύγει ήδη δύο βήματα εκτός της ατομικότητας. Αυτή η σχέση είναι κυκλική. Το ίδιο μπορεί να συμβεί από οποιοδήποτε σημείο κι αν ξεκινήσουμε. Δημιουργούνται κύκλοι δημιουργίας.
Αντίστοιχα, ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που δανείζονται οι Μουσικές Οικολογίες από την οικοσοφία του Félix Guattari; Ο Guattari ουσιαστικά πατάει πάνω στην ιδέα του Bateson. Βλέπει την κοινωνική οικολογία και τον άνθρωπο μέσα στον κόσμο. Ήδη αναφέρουμε μια τριαδικότητα: άτομο-επικοινωνία-σύμπαν, σε σχέση με την προαναφερθείσα τριαδικότητα: δημιουργός-εκτελεστής-ακροατής. Έτσι, αρχίζει και δημιουργείται ένα πολύπλοκο σύστημα σχέσεων. Μέσα στο Open Day προσπαθούμε να δούμε διαφορετικούς συνδυασμούς αυτών των σχέσεων.
Στην σύγχρονη εποχή της ψηφιακής πληροφορίας, πόσο διαφορετικά βλέπετε να λειτουργεί η έννοια του ήχου, του θορύβου και της μουσικής σε σχέση με παλαιότερα; Καταρχάς, υπάρχει ένα βασικό ερώτημα στο οποίο πρέπει να δώσουμε μια απάντηση. Τι εννοούμε με τη λέξη θόρυβος; Είναι ένας ήχος μεγάλης έντασης; Είναι ένας ήχος «δυσάρεστος»; Ένας ήχος που είναι χαμηλής έντασης αλλά μπλέκεται μέσα σε κάποια δραστηριότητα που κάνουμε, δεν είναι ένας θόρυβος; Οπότε πρέπει να κάνουμε διευρυμένους ορισμούς. Οι θόρυβοι είναι μια ομάδα ήχων οι οποίοι παρεισφρέουν στο περιβάλλον μας, ό,τι είδους ήχοι κι αν είναι αυτοί. Ήχοι, δηλαδή, που είναι εκτός κλίματος. Αν αυτούς τους ήχους τους βάλουμε μέσα σε ένα πλαίσιο αναφοράς, άμα τους εντάξουμε σε μια κατάσταση, γίνονται ήχοι σαν όλους τους άλλους. Αποκτούν μια αισθητική διάσταση που δεν είχαν ως τότε. Στην σύγχρονη εποχή, που οι περισσότεροι ζούμε σε αστικά περιβάλλοντα, η ποικιλία των ήχων είναι πολύ μεγαλύτερη από παλαιότερες εποχές. Έχουμε τους μηχανικούς ήχους, τους ήχους δραστηριότητας, τον ήχο του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα στο σπίτι μας. Άρα, η τεχνολογική εποχή έχει διευρύνει και εμπλουτίσει τον ηχητικό μας κόσμο. Βέβαια έχουμε χάσει τον ήχο της αδιαμεσολάβητης φύσης. Η μουσική που θα γράψουμε σήμερα έχει να κάνει με το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε.
Πώς οι Μουσικές Οικολογίες θα γίνουν πραγματικότητα στο πλαίσιο της Στέγης μέσω του Open Day; Τι θα ακούσει και τι θα βιώσει δηλαδή κάποιος που θα έρθει σε αυτό; Η ιδέα είναι να θέσουμε ερωτήματα. Να δείξουμε όψεις του πράγματος, διαφορετικές προσεγγίσεις που έχει δημιουργήσει ο σύγχρονος ηχητικός μας κόσμος στον συνθέτη, τον εκτελεστή και τον ακροατή. Κι επιπλέον, να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο για έναν ηχητικό κόσμο ο οποίος χάνεται. Το ηχητικό πεδίο με την ανθρώπινη επέμβαση υποβαθμίζεται διαρκώς. Δεν θέλουμε να υποδείξουμε κάτι, παρά να θέσουμε αυτά τα σύγχρονα ερωτήματα.
Άρα, σε μια εποχή που η μουσική και γενικότερα η τέχνη καταναλώνεται όλο και περισσότερο ιδιωτικά, πόσο σημαντικές θεωρείτε πως είναι δράσεις σαν το Open Day; Νομίζω πως το Open Day είναι ένα κατεξοχήν συμβάν που προωθεί τη συλλογικότητα. Το βλέπουμε σαν μια γιορτή της μουσικής.Φιλοδοξούμε ο κόσμος που θα έρθει, να αισθανθεί ότι συμμετέχει σε μια γιορτή που έχει ανά πάσα στιγμή την δυνατότητα να εξερευνήσει, να βρει αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο, να αλληλεπιδράσει με τους άλλους ακροατές αλλά και με τους διαφορετικούς σταθμούς στους οποίους συμβαίνουν γεγονότα.
Από τις προηγούμενες εμπειρίες του Open Day, ποιες είναι οι στιγμές που κρατάτε περισσότερο και τι προσδοκάτε από τη φετινή διοργάνωση; Την αίσθηση της γιορτής και της συμμετοχικότητας, της συλλογικότητας. Νομίζω ότι είναι η πιο σημαντική εμπειρία που συνδέει τα Open Day μεταξύ τους. Είμαστε πολύς κόσμος που όλοι βάζουμε από κάτι για να συμβεί αυτό. Κάτι που μου έχει μείνει έντονα από το Open Day είναι ότι πολύ συχνά έχουμε μικρά παιδιά. Τα οποία χαίρονται, συμμετέχουν, εξερευνούν πολύ πιο αθώα και με μεγαλύτερο ενθουσιασμό από αρκετούς μεγαλύτερους. Ένα άλλο σημείο που με ενδιαφέρει πολύ στο Open Day είναι ότι πολύς κόσμος έχει συνδέσει την κλασική μουσική με ένα πιο επίσημο περιβάλλον. Και το Open Day δείχνει στους επισκέπτες μας τη χαρά που έχει η σύγχρονη δημιουργία μέσα της.
Open Day 2020: Μουσικές Οικολογίες
Κυριακή 16 Φεβρουαρίου, 16:00-23:00
Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (Συγγρού 107, ΤΚ 117 45)
Όλες οι δράσεις του Open Day είναι δωρεάν με δελτία εισόδου.
