Υπάρχει ελπίδα στη Συρία;

«Ζω σε καθεστώς πολέμου πολλά χρόνια τώρα. Αυτό έχει αλλάξει τη ζωή μου ολοκληρωτικά. Δεν είμαι πια το ίδιο πρόσωπο. Ο πόλεμος μου δίδαξε όμως περισσότερο για τη ζωή, έμαθα πώς να απολαμβάνω και να εκτιμώ κάθε λεπτό όπως δεν έκανα ποτέ στο παρελθόν», λέει στην Popaganda ο Σύρος σκηνοθέτης Ομάρ Αμπουσάαντα, υπαίτιος που από χθες ένα κομμάτι της ζωής και της βιογραφίας των χιλιάδων Σύρων απ’ τη Δαμασκό που βρίσκονται σκορπισμένοι σε άθλια κατάσταση στα hot spot της ελληνικής επικράτειας σκαρφαλώνει στη σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

Η πολιτική αλληγορία  του While I was waiting (Focus:Syria), που επαναλαμβάνεται απόψε στην κεντρική σκηνή της Στέγης, μας μεταφέρει στη Δαμασκό, το 2015, πέμπτο έτος της εμφύλιας διαμάχης κι κεντρικό ήρωα ένα νεαρό άνδρα που μετάαπό επίθεση πέφτει σε κωματώδη κατάσταση. Η ζωή που τον κυκλώνει έχει απασχολήσει ξανά τον Αμπουσάαντα, ο οποίος επιμένει να ζει στη Δαμασκό, αλλά περιμένει ερχόμενος στην Αθήνα να γνωρίσει εγκλωβισμένους Σύρους και να δουλέψει ένα project μαζί τους: «Δυστυχώς δεν έχω συναντήσει μέχρι στιγμής Σύρο που είναι στην Ελλάδα. Αλλά σχεδιάζω να το κάνω».

Τον Μάρτη του 2012 είχε ξαναβρεθεί στη χώρα μας συμμετέχοντας στο φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης από τον αραβικό κόσμο Μeeting Points 6 (στη Στέγη), ανατρέχοντας στις απαρχές του συριακού Εμφυλίου. Το 2013 ανέβασε τις Τρωάδες μέσα από ένα εργαστήρι στο οποίο μετείχαν και 15 πρόσφυγες από τη Συρία (η παράσταση παρουσιάστηκε και το Young Vic του Λονδίνου).

Πώς είναι να κάνεις μια παράσταση με στοιχεία από μια ιστορική τραγωδία που μαίνεται ακόμα; «Έχω δουλέψει δύο φορές με ελληνικές τραγωδίες (Αντιγόνη,Τρωάδες)», απαντά ο σκηνοθέτης. «Και στις δύο περιπτώσεις προσπαθούσα να ξαναδιαβάσω το κείμενο μέσα από την κατανόηση της κατάστασης των γυναικών προσφύγων. Θέλω να αντικατοπτρίζω τον πόλεμο στη Συρία μέσα από τα αρχαία κείμενα, πιστεύω ότι αυτό θα μπορούσε να διευρύνει  τον τρόπο που προσλαμβάνω και κατανοώ τον πόλεμο στη χώρα». 

Στην Αντιγόνη όλη η δουλειά που έκανε «ήταν ντοκιμαντέρ», στο While I was waiting «ενώ αρχίσαμε από την πραγματική ιστορία, τελικά την επεξεργαστήκαμε σαν μυθοπλασία,  προσπαθώντας συγχρόνως να κρατήσουμε κάποια στοιχεία ντοκιμαντέρ». Η όλη σύλληψη γύρω από την κωματώδη κατάσταση του κεντρικού ήρωα «αφορά την περίπλοκη σχέση ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, γι ‘αυτό κι επιλέγω να παίξω  στο μεταίχμιο μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας». Η παράσταση εστιάζει σε κάτι εξαιρετικά ανθρώπινο: «στον τρόπο που κατορθώνουμε μα ξεπεράσουμε την απώλεια κάποιου κοντινού προσώπου».

Παρόλο που η ζωή στη Δαμασκό είναι «εξαιρετικά δύσκολη, όπως και στις υπόλοιπες συριακές πόλεις» στη συριακή πρωτεύουσα, προσθέτει, «υπάρχουν ακόμα ζωή, νοσοκομεία, σχολεία, συγκοινωνία, όλα παραμένουν σχεδόν τα ίδια». Το σκηνικό αλλάζει μόνο «στις περιοχές που το καθεστώς σφυροκοπά με βομβαρδισμούς». Εκεί «η κατάσταση είναι φρικιαστική, και από την πλευρά της νοσομειακής κάλυψης είναι σχεδόν καταστροφή. Κάθε μέρα ακούμε για το θάνατο ανθρώπων  από έλλειψη ιατρικών μέσων. Πολλοί χάνουν τα σπίτια τους, εκ των οποίων πολλοί δραπετεύουν για να σώσουν τόσο τις ζωές τους όσο και τις ζωές των ανθρώπων τους. Οι περισσότεροι που εγκατέλειψαν τη Συρία ήταν αναγκασμένοι να το κάνουν».

Το θέατρο και η τέχνη μπορούν να κάνουν κάτι σε συνθήκες ολέθρου; Μήπως ματαιοπονεί; «Μπορούν να κάνουν πολλά. Η δουλειά μας μαζί με τους πρόσφυγες έκανε πολλά πράγματα γι’αυτούς. Συγχρόνως, δίνει την αληθινή διάσταση των γεγονότων στη Συρία, καθώς τα media συχνά παραπληροφρούν». Ο ίδιος προσπαθεί να ασχοληθεί με «πολιτικά υποκείμενα» πριν το 2011, αλλά τότε ο έλεγχος ήταν τόσο μεγάλος που «δεν μπορούσα να εργαστώ με τον τρόπο που ήθελα». Μετά το 2011 ξεκίνησε να δουλεύει  εκτός Συρίας, «με ένα πιο ελεύθερο άμεσο τρόπο».

Υπάρχει ελπίδα στη Δαμασκό, στη Συρία; «Ναι, υπάρχει ακόμα ελπίδα», απαντά. «Πιστεύω οι Σύροι θα βρουν τον τρόπο να ξεπεράσουν το σημερινό αδιέξοδο και να φτιάξουν αυτό που ήθελαν και πίστευαν στην αρχή της επανάστασης: μια χώρα χτισμένη στη δικαιοσύνη, στην ισότητα και όχι στο φόβο». Είναι αισιόδοξος. Πιστεύει ότι οι επαναστάσεις στις αραβικές χώρες δεν τέλειωσαν. «Αλλά μετά από πολλά και δύσκολα χρόνια δικτατορίας, η οποία κατέστρεψε τις χώρες, χρειαζόμαστε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να αναρρώσουμε και να βγούμε από αυτή την κατάσταση. Θα είναι δύσκολο και θα χρειαστεί και την βοήθεια του υπόλοιπου κόσμου».