Η Κλέφτρα των Βιβλίων **
ΗΠΑ, Γερμανία, 2013, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Μπράιαν Πέρσιβαλ
Πρωταγωνιστούν: Σοφί Νελίς, Τζέφρι Ρας, Έμμα Γούτσον
Διάρκεια: 131’
Στη ναζιστική Γερμανία, η Λίζελ, κόρη διωγμένης κομμουνίστριας, υιοθετείται από μια οικογένεια που θα παίξει καίριο ρόλο στο άνοιγμα τον φτερών της. Ο ανθρωπιστής πατέρας της θα τη μάθει τη μαγεία της ανάγνωσης, στην οποία θα χαθεί ολοκληρωτικά, ενώ θα γνωρίσει την αγάπη στο συνάνθρωπο όταν ένας νεαρός Εβραίος φυγάς θα φιλοξενηθεί στο σπίτι τους. Μα όταν και η παραμικρή κίνηση είναι προσεγμένη για να μην κινηθούν υποψίες και το μισαλλόδοξο κλίμα κυριαρχεί, πρέπει να είσαι αποφασισμένος για να κρατηθείς εν ζωή. Και η Λίζελ δεν είναι διατεθειμένη να τα παρατήσει.
Και Η Κλέφτρα Των Βιβλίων μοιάζει να θέλει να πει στο κοινό ένα-δύο πράγματα σχετικά με το φασισμό, ο οποίος παραμένει επίκαιρος. Μα ποιο κοινό ακριβώς; Η υποκειμενική του ευαισθησία, το μετρημένο μελόδραμα και η παιδική του αντίληψη σύντομα δείχνουν πως απευθύνεται κυρίως στο νεανικό ακροατήριο και στο πιο ευσυγκίνητο μέρος του μεγαλύτερου ηλικιακά. Δεν αφιερώνεται στο να προσεγγίσει πολύπλευρα την αλληλεπίδραση ανθρώπου και φασισμού, ενώ έχει όλα τα προσόντα για να το κάνει, μένοντας μόνο στο να υπενθυμίζει πόσο υποφέρουν αυτοί που δε λυγίζουν, οι οποίοι παρεμπιπτόντως δείχνουν να μην είναι και τόσο πιστευτοί ως χαρακτήρες.
Ακόμα και η αγριάδα του ναζιστικού καθεστώτος μετριάζεται επειδή υποτίθεται πως είναι ειδωμένη μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού. Περισσότερο γραφικοί παρά ανθρώπινες μηχανές σφαγής –που όμως παραμένουν άνθρωποι- δείχνουν να είναι οι ακόλουθοι του οράματος του Χίτλερ, μην μπορώντας να συνδράμουν έστω και λίγο παραπάνω στην «προσγείωση» του φιλάνθρωπου μηνύματος που κατά τα’ άλλα φέρει. Κουβαλά το μήνυμα της μόρφωσης που θα ανεξαρτητοποιήσει τον άνθρωπο από οποιονδήποτε πνευματικό ζυγό, μα στη μεταφορά του μηνύματος παραλλάσσει την ουσία του σε βαθμό που να δείχνει περισσότερο ως μια παιδιάστικη εκδοχή του παρά ως σταθερή αλήθεια στην οποία δεν μπορούμε να φέρουμε αντίρρηση. Ούτε την παιδική οπτική του Λαβυρίνθου του Πάνα, ούτε την κατάδειξη της κτηνωδίας του Πιανίστα, μα ούτε και την απαράμιλλη απεικόνιση της εν πόλεμω στοργής του Η Ζωή Είναι Ωραία έχει. Χώρια τα μεγάλα χρονικά απλώματα εδώ και εκεί σε πράγματα που θα μπορούσαν να ειπωθούν εν συντομία που κουράζουν.
Τι έχει όμως; Έχει συμπαθητικές ερμηνείες, μια παραμυθένια ατμόσφαιρα και κάποια (εύκολα) σημεία που δρουν με την απλοϊκότητά τους. Αν και το σενάριο υστερεί ως προς την προσέγγιση των μηχανισμών του φασισμού, στις πιο τρυφερές στιγμές του είναι γλυκό ανεξαρτήτως σκοπιάς. Καταφέρνει να δημιουργήσει συναισθήματα συμπάθειας για τον Τζέφρι Ρας και τον Μπεν Σνέτζερ. Η σκηνοθεσία καταφέρνει να μετατρέψει ένα autodafe από μια ανίερη και εξοργιστική πράξη σε μια εικόνα με όμορφα, θερμά χρώματα. Η ζεστή φωνή του Ρότζερ Όλαμ, παρά τις κοινοτοπίες που ξεστομίζει ως αφηγητής, ενδέχεται υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις να δημιουργήσει από μόνη της την προαναφερθείσα ατμόσφαιρα του παραμυθιού. Δεν έχει να πει το κάτι παραπάνω σαν ταινία, και παραμένει εκνευριστικά κλεισμένη στην εμμονή της με τις διαπροσωπικές σχέσεις των πρωταγωνιστών, μα ό, τι κάνει το κάνει με τη δοκιμασμένη και επιτυχημένη συνταγή των «πολιτικοποιημένων» εμπορικών ταινιών. Επιτυχημένη πεπατημένη, αν και εν τέλει ανούσια και ανώδυνη.
Αν αναζητάτε το κάτι παραπάνω και πολύπλοκο στην Κλέφτρα των Βιβλίων, μάλλον δεν έχετε μάθει που να ζητάτε τι. Αν δεν είστε ευσυγκίνητοι και βρίσκετε ανούσια και άστοχα τα συγκεκριμένα μελοδράματα, αυτή η ταινία σίγουρα δεν είναι για εσάς. Δύο πράγματα από μένα: 1) δε θα σας ταρακουνήσει για αρκετό καιρό μα δε θα περάσετε και άσχημα και 2) μπορούμε επιτέλους να μην ακούμε ένα κράμα αγγλικών με γερμανική προφορά και σκόρπιες γερμανικές λέξεις; Καταντά λίγο campy πλέον.
Η Εκδίκηση του Έντερ *****
ΗΠΑ, 2013, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Γκέιβιν Χουντ
Πρωταγωνιστούν: Άσα Μπάτερφιλντ, Χάρισον Φορντ, Μπεν Κίνγκσλεϊ
Διάρκεια: 114’
Μετά από έναν αιματηρό, πολύνεκρο πόλεμο με μια φυλή εξωγήινων που την απείλησε, η ανθρωπότητα προσπαθεί να αυξήσει τις άμυνές της προκειμένου να προλάβει τα μελλοντικά χτυπήματα των διαστημικών αντιπάλων της. Για να το καταφέρει αυτό, επιστρατεύει νεαρά παιδιά με υψηλό δείκτη ευφυΐας που θα μπορέσουν να ηγηθούν του πολέμου και να τον τελειώσουν μια και καλή. Ο Έντερ, ένα καλοσυνάτο παιδί με αυξημένη την αίσθηση της στρατηγικής, μέλλει να γίνει ο εκλεκτός που θα φέρει το τέλος στον πόλεμο. Ανάμεσα σε όλα τα προβλήματα που απορρέουν από τη δύσκολη εφηβεία του, θα αναλάβει το βάρος ενός πολέμου στους ώμους του, για το οποίο δεν ήταν ποτέ ψυχικά έτοιμος, ανακαλύπτοντας, παράλληλα τη διάβρωση της ανθρώπινης ηθικής μέσω του στυγνού μιλιταρισμού.
Η Εκδίκηση του Έντερ μοιάζει περισσότερο με αγώνα ταχύτητας παρά με ταινία. Δείχνει να παραμελεί τους χαρακτήρες στο όνομα της πλοκής σε σημείο αυτοί να φαίνονται απρόσιτοι και η πλοκή μπερδεμένη. Πολύπλοκοι όροι, μελόδραμα, προσπάθεια σοβαρότητας παρά τη νεανική ηλικία των πρωταγωνιστών, συνδράμουν με τον τρόπο τους στη γενικότερη μείωση μιας εμπειρίας που θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή μιας νέας εφηβικής σειράς ταινιών αντίστοιχης του Χάρι Πότερ. Μα στα σημεία που πρέπει να είναι αθώα παραμένει ψυχρή και στα σημεία που πρέπει να κάνει το ένα βήμα παραπάνω και να αφήσει την υπόθεση να αναπνεύσει παραμένει εγκληματικά διεκπεραιωτική.
Το μήνυμα περί ειρήνης και αρμονίας που προσπαθεί να εξωτερικεύσει καταλήγει να έχει μια κακώς εννοούμενα πασιφιστική παρά θεμελιώδη υφή. Η οπτική ενός παιδιού που πιέζεται να διαπράξει, βαριά για την ψυχή του, έργα πάντα ήταν αγαπητή μέθοδος του εμπορικού κινηματογράφου. Μα, παρά το φινάλε που δείχνει να έχει καλοπροαίρετες ρίζες, δεν ανθεί με έναν τρόπο παρακινητικό, αλλά κιτς και υποχρεωτικό. Η εικονοπλασία της «ευθύνης», ενώ προφανώς θέλει να παρουσιαστεί ως λειτουργική ανεξαρτήτως ηλικίας, έχει κάποια σημεία λαμπρά, μα και άλλα σιροπιασμένα και τετριμμένα σε αηδιαστικό βαθμό. Δεν εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που της δίνονται και, παρά τις σεναριακές προδιαγραφές που θα μπορούσαν να την κάνουν να απογειωθεί, μετριάζεται και απ’ όλα όσα έχουν προηγηθεί επί της οθόνης.
Από ηθοποιία, μην περιμένετε κάτι το πραγματικά αξιόλογο, μα ούτε και κάτι αξιοθρήνητο. Ο Άσα Μπάτερφιλντ δεν πείθει αρκετά στον μικρομέγαλο ρόλο που του δίνεται, ενώ δεν τον βοηθά και η ίδια η προϊστορία του χαρακτήρα του. Ένα πιτσιρίκι με μια οικογένεια (αδελφού εξαιρουμένου) που το στηρίζει και μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του εξαρχής, παρά τις όποιες αντιξοότητες του κοινωνικού του περίγυρου, δεν είναι και ο απόλυτος αντιήρωας που κερδίζει την άνευ όρων συμπάθεια του κοινού μα μοιάζει περισσότερο με ρομπότ που δε χρειάζεται και πολλά συναισθήματα. Μάλιστα, δείχνει περισσότερο σαν ένα παιδί που μιλάει μια ξένη γλώσσα και στις περιπτώσεις που επιζητούν να δείξει ότι εξακολουθεί να είναι παιδί, δεν τηρεί πλήρως το επιζητούμενο. Ο Χάρισον Φορντ βγάζει με έναν απλό μα πάντα τίμιο τρόπο το χαρτζιλίκι του, ενώ για τους «πίσω» ηθοποιούς ούτε λόγος περί κάτι του ξεχωριστού. Όπως οι σχέσεις μεταξύ των ηρώων δείχνουν να αναπτύσσονται χάριν της (υποτιθέμενα βαθύτερης) πλοκής, έτσι και αυτοί φαίνονται σαν να αναλαμβάνουν μια αγγαρεία που πρέπει να γίνει.
Ως αυτόνομο μέρος, πέρα από τις σκηνές μάχης που περιέχονται σε αυτό, δε δρα και τόσο ανεξάρτητα. Ίσως στα πλαίσια μέρους μιας γενικότερης σειράς να αποτελεί τη «γρήγορη» αρχή, προκειμένου να περάσουμε στα πιο κομβικά ζητήματα που την απασχολούν. Αρκεί οι συνέχειες να αφήσουν λίγο το γκάζι και να απολαύσουν τη διαπλανητική διαδρομή, τότε ναι, μπορεί και να μιλήσουμε για κάτι το αξιοπρόσεκτο.
Τζακ Ράιαν: Η Πρώτη Αποστολή *1/2****
ΗΠΑ, 2014, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Κένεθ Μπράνα
Πρωταγωνιστούν: Κρις Πάιν, Κίρα Νάιτλι, Κέβιν Κόστνερ
Διάρκεια: 105’
Ο Τζακ Ράιαν, σαν καλό πατριωτάκι, παρατά τις οικονομικές σπουδές του μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου για να καταταχθεί στους πεζοναύτες. Μετά από ένα ατύχημα, θα συνεχίσει τις σπουδές του και θα πιάσει δουλειά ως λογιστής στη Γουόλ Στριτ. Μόλις μυριστεί την εξειδίκευσή του σε αριθμούς και επικίνδυνες καταστάσεις, η CIA θα τον τσιμπήσει για να εξαρθρώσει μια οικονομική ενέργεια των Ρώσων που αποσκοπεί στην ολική οικονομική πτώση της Αμερικής. Καμία τέτοια ιστορία δε θα μπορούσε να είναι ολοκληρωμένη χωρίς το αμόρε του πρωταγωνιστή να πρέπει να εμπλακεί σώνει και ντε στην όλη ιστορία.
Να ρωτήσω κάτι: είχα την εντύπωση πως ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει, έτσι; Αν ναι, τότε γιατί οι Ρώσοι παρουσιάζονται ως τόσο μεγάλη (για να μην πω πλήρως τραγελαφική) απειλή και τόσο εκδικητικοί προς την Αμερική; Δε λέω, ο Τομ Κλάνσι ανέκαθεν μοσχοπουλούσε τα κατασκοπικά του μυθιστορήματα με τις θεωρίες συνομωσίας και τον αβίαστο πατριωτισμό να ξεχειλίζει, μα δεν υποτίθεται πως κάποια κόμπλεξ έχουν ξεπεραστεί; Ο Μακάρθι ζει ακόμα;
Η γελοία παρέλαση των αμερικανικών ιδεωδών (God Save Our Land And Our President) φαντάζει ξεπερασμένη και ανούσια, η προπαγάνδα ξεχύνεται για μια ακόμα φορά από παντού και σε κάποιες στιγμές είναι απροσδιόριστο το αν πρέπει να γελάσουμε δυνατά ή να κλάψουμε με την παρουσίαση των πραγμάτων. Και πάρε και λίγο συναίσθημα, άμοιρε θεατή, γιατί χωρίς αυτό, το πακέτο δεν μπορεί να πουληθεί. Αναγκαστική αγορά ακόμα και για λίγη ανέμελη δράση, τι να κάνεις; Η αγορά μιλάει.
Μπορείς να τα παραβλέψεις, όμως αυτά; Έχει καλώς, περίμενε μέχρι περίπου τα μέσα της ταινίας όταν ο πρωταγωνιστής θα πάρει λίγο την κατάσταση στα χέρια του και η ταινία θα βάλει μπρος. Θεαματικές καταστάσεις, κυνηγητά με αμάξια, λίγο ξύλο και περισσότεροι πυροβολισμοί, μπόλικοι ένοπλοι των Ειδικών Δυνάμεων και εξωφρενικά γρήγοροι διάλογοι δύσκολων «ντετεκτιβικών» όρων θα περάσουν από τα μάτια σου. Ό, τι περιμένεις από μια τέτοια ταινία δηλαδή. Τι νόμιζες;
Όμως είναι σίγουρο ότι, όσο και να προσπαθήσει να σουλουπωθεί το υπόβαθρο της ταινίας, δεν μπορεί να μπει σε μια σειρά. Κενοί ήρωες, ασύλληπτα γελοίοι διάλογοι και γλυκούλικα ερωτικά σκηνικά δε σώζουν το όχημα από το ντεραπάρισμα. Συνοπτικά θα μπορούσε να συνοψιστεί στον εξής αληθινό διάλογο του ζευγαρακίου. «Δουλεύω για τη CIA» «ΔΟΞΑ ΤΩ ΘΕΩ, ΚΑΙ ΝΟΜΙΖΑ ΟΤΙ ΕΙΧΕΣ ΔΕΣΜΟ!». Ο ορισμός της αμερικανιάς που ενώ έχει τα προσόντα να διασκεδάσει προτιμά την ευλογία των γενιών της. Διασκεδάζει, μα όχι όσο θα περιμέναμε.
Ευτυχία
Ρωσία, 1934, Ασπρόμαυρο
Σκηνοθεσία: Αλεξάντρ Μεντβέντγκιν
Πρωταγωνιστούν: Πετρ Ζινοβέφ, Ελένα Εγκόροβα, Λιντία Νενάσεβα
Διάρκεια: 65’
Απαγορευμένη στη Ρωσία για 40 χρόνια λόγω του «επικίνδυνου», αντιμπολσεβικικού χιούμορ της, η Ευτυχία αποτελεί ένα από τα πιο άγνωστα, μα και ιδιαίτερα φιλμ της σοβιετικής παραγωγής. Σε αυτή τη σουρεαλιστική σλάπστικ κωμωδία, πρωταγωνιστής είναι ο Κμιρ, ένας Ρώσος αγρότης που αναζητά την ευτυχία. Τυχαία θα βρεθεί με περισσότερα λεφτά και, έτσι, ο ίδιος και η γυναίκα του θα ξεκινήσουν μια νέα ζωή ως επιτυχημένοι αγρότες. Όταν, όμως, η Κυβέρνηση και η Εκκλησία της προεπαναστατικής Ρωσίας ανακαλύψουν τη νέα οικονομική τους κατάσταση, θα κάνουν ό, τι μπορέσουν για να τους στερήσουν την ευτυχία τους, κλείνοντάς τον Κμιρ στη φυλακή αφού τους «αφαιμάξουν». Τελικά, θα βγει μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και θα έρθει αντιμέτωπος με μια νέα πραγματικότητα στην οποία θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί.
Μικρές Ματιές Στα Ανθρώπινα
Ελλάδα, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Νάνσυ Σπετσιώτη
Πρωταγωνιστούν: Θύμιος Καρακατσάνης, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Γιώργος Παπαδημητράκης
Διάρκεια: 39’
5 εκ των 6 μικρού μήκους φιλμ της Νάνσυ Σπετσιώτη (Αποχαιρετισμός στα Όπλα, Σ’ Ένα Συνοριακό Σταθμό, Ουκ Αν Λάβοις, Αντιπαροχή, Τζαφάρ) προβάλλονται υπό τον γενικό τίτλο Μικρές Ματιές στα Ανθρώπινα. Μικρές ιστορίες με κεντρικούς ήρωες απλούς καθημερινούς ανθρώπους και ως γενική υπόθεση τη γενικευμένη δύσκολη κοινωνική κατάσταση που επικρατεί και τις τραγικές συνειδητοποιήσεις που λαμβάνουν χώρα σε αυτή. Μια καλή ευκαιρία για τους μη γνώριμους με το έργο της, πλην του Τζαφάρ που έχει κάνει το γύρο του διαδικτύου, να έρθουν σε επαφή με αυτό (και ειδικά με τον αριστουργηματικά γυρισμένο Συνοριακό Σταθμό).
