«Ένα θέμα σαν την Οικογένεια ενέχει την πρόκληση ότι είναι απόλυτα περιγραφικό λόγω των κοινών αναμνήσεων όλων, αλλά και σε σημαντικό βαθμό αφηρημένο, αφού για τον καθένα (φωτογράφο ή θεατή) συνδυάζεται με απόλυτα προσωπικές μνήμες», με αυτά τα λόγια προσπαθεί ο φωτογράφος Πλάτων Ριβέλλης να συνοψίσει την πολύ ιδιαίτερη έκθεση που επιμελείται και ξεκινά σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη.
Η ιδιαιτερότητά της καθορίζεται από το θέμα: την οικογένεια. Ένα θεσμό σχεδόν ταυτόσημο με την έννοια της ανθρώπινης ζωής, αυτή τη φορά τοποθετημένο υπό το πρίσμα του αφηρημένου. Το σωματείο «Φωτογραφικός Κύκλος» λοιπόν, μία ομάδα που απαρτίζεται από ταλαντούχους φωτογράφους , εκθέτει 300 φωτογραφίες με θέμα την οικογένεια, το είδος της φωτογραφίας που όπως χαρακτηρίζει ο κ. Ριβέλλης είναι προσωπικό και πρόκειται ουσιαστικά για το σημείο εκκίνησης κάθε φωτογράφου. «Όλοι ξεκινήσαμε φωτογραφίζοντας την οικογένειά μας. Οι φωτογράφοι όμως εγκαταλείπουν αυτό το θέμα θεωρώντας το υποδεέστερο. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει εγκαταλειφθεί η μονομανίας της κοινωνικής φωτογραφίας, έχουν ξεκινήσει πιο προσωπικά θέματα, σαν ένα είδος προσωπικού ημερολογίου, ένα οικογενειακό άλμπουμ».
Δε μας αφορά, σύμφωνα με τον ίδιο, η σχέση που έχουν οι φωτογραφιζόμενοι με τους φωτογράφους, το θέμα είναι η αίσθηση που δημιουργείται, η συγκίνηση που προκαλείται στον θεατή με την αφηρημένη, γενική ταύτιση που δεν γνωρίζει αφηγηματική φλυαρία. Άλλωστε, «τα θέματα στη φωτογραφία είναι (και πολύ σωστά) απλώς περιγραφικά αντικειμένων (π.χ. πορτρέτα, τοπία, άνθρωποι, φύση, σπίτια, αντικείμενα, φυσικά και με τις υποενότητές τους). Διότι πολύ απλά η φωτογραφία απλώς “δείχνει”, περιγράφει, δεν αφηγείται. Αν κάποιος βάλει αφηρημένα θέματα (π.χ. μοναξιά, νοσταλγία, αγάπη, μίσος κλπ) δεν αξιοποιεί τη φωτογραφία αλλά την χρησιμοποιεί ως εικονογράφηση είτε μιας κειμενο-λεζάντας είτε μιας ιδέας που κουβαλάει στο μυαλό του ή που υπάρχει ως στερεότυπο».
Στην έκθεση εκτίθεται επίσης ο κορεσμός που γνώρισε η σύγχρονη φωτογραφική τέχνη. «Η πληθώρα φωτογραφιών που βρίσκεται στο διαδίκτυο την έχει κάνει πιο δημοφιλή αλλά παράλληλα και πιο αδιάφορη. Η αξία πλέον στη φωτογραφία είναι η προσωπική σχέση του φωτογράφου με τις εικόνες», σημειώνει ο κ. Ριβέλλης εξηγώντας ουσιαστικά γιατί η κοινωνική φωτογραφία που άλλοτε επικρατούσε, φαίνεται πλέον να φθίνει. Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενθάρρυνε την ανάπτυξη της λεγόμενης δημοσιογραφικής φωτογραφίας, η τηλεόραση όμως «κάλυψε αρκετά την κοινωνική φωτογραφία. ο κόσμος δεν έχει πια την ίδια περιέργεια, μάλλον έχει ξεπεραστεί. Αντίθετα, στρέφεται σε πράγματα με προσωπική αξία, αναμνήσεις που γίνονται και το πιο ενδιαφέρον μήνυμα».
Ίσως τελικά και το πολυφορεμένο κλισέ του «μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις» να μην περιέχει και τη φαινομενική του υπερβολή. Στο ερώτημα όμως περί χρυσής τομής και διαχρονικότητας, ο κ. Ριβέλλης απαντά πως «η μόνη διαχρονική αξία είναι ο κάθε άνθρωπος χώρια. Και μόνον έτσι αποκτά και αυτός και το έργο του σημασία. Αλλιώς θα είχε σημασία μόνο καθετί που είναι πρωτόγνωρο. Αλλά πρωτόγνωρα γίνονται όλα (ακόμα και οι φωτογραφίες) όταν ενσωματώνουν τη μοναδικότητα του καθενός μας. Αυτό, ειδικά στη φωτογραφία, δεν είναι τόσο εύκολο, αφού είμαστε όλοι δέσμιοι στερεοτύπων».
Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Μαΐου με τα προσωπικά portfolios των 33 μελών του «Κύκλου». Οι φωτογραφίες που παραχώρησε στην Popaganda η Ιωάννα Γεωργοπούλου –οι οποίες περιλαμβάνονται στην έκθεση- δε χρειάζονται λεζάντες, περιγραφές για να δημιουργήσουν συγκίνηση και φυσικά ταύτιση για την επιστροφή στις ρίζες της φωτογραφίας και της ζωής.
Έκθεση Οικογένεια, μέχρι 24 Μαΐου 2015, Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας.
Μπορείτε ακόμη να δείτε:
Βιβλίο για το Φωτογραφικό Κύκλο
