Ο Χέμινγουεϊ πάλεψε όλη του τη ζωή περισσότερο από κάθε άλλο αγγλόφωνο συγγραφέα του 20ού αιώνα να αλλάξει το ύφος της πεζογραφίας και για τον αγώνα αυτό τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ το 1954. Ωστόσο, ο μύθος του ψαρά, του πότη και του σαματατζή καμιά φορά σκιάζει το μύθο του συγγραφέα.
Σε όλη την πορεία του σαν συγγραφέας ισχυριζόταν ότι φέρνει κακοτυχία να μιλάει κανείς για τη συγγραφή — «είναι σαν να αφαιρείς αυτό που κουβαλούν οι πεταλούδες στα φτερά τους και να ανακατώνεις τα πούπουλα της κοιλιάς του γερακιού αν μιλάς ή δείχνεις τι σημαίνει γράψιμο».
Janet Flanner και Ernest Hemingway στο καφέ “Deux Magots”, Παρίσι 1942.
Παρ’ όλα αυτά, στο τέλος της τρικυμιώδους ζωής του έκανε ακριβώς αυτό που δεν ήθελε να κάνει. Στα μυθιστορήματά του και τα διηγήματα, στην αλληλογραφία του με τους επιμελητές, φίλους, ομοτέχνους και κριτικούς λογοτεχνίας, σε συνεντεύξεις και άρθρα που του ζητούσαν πάνω σ’ αυτό το θέμα, ο Χεμινγουέι έγραψε για το γράψιμο. Τόσο καλά και τόσο διεισδυτικά όσο κανείς.
Από ένα πολύτιμο βιβλιαράκι του 1999 με τίτλο Ernest Hemingway on Writing, επιμ. Larry W. Phillips (εκδόσεις Scribner) μαθαίνουμε πολλά για τη σοβαρότητα αυτής της ισόβιας πάλης με τον άγγελο της λογοτεχνίας. Μεταφέρουμε εδώ ένα φανταστικό διάλογο.
Νέος συγγραφέας: Πώς μπορεί κανείς να ασκηθεί στη συγγραφή;
Χέμ.: Να παρατηρείς οτιδήποτε συμβαίνει σήμερα. Αν μπούμε μέσα σ’ ένα ψάρι βλέπουμε ακριβώς τι είναι αυτό που κάνει ο καθένας. Αν φας κλοτσιά για να βγεις έξω καθώς το ψάρι πηδάει, θυμήσου όλη τη διαδρομή ώσπου να δεις ποια ακριβώς δράση ήταν που σου έδωσε τη συγκίνηση. Αν ήταν το απότομο σήκωμα της πετονιάς απ’ το νερό και τον τρόπο που σφίχτηκε σαν χορδή βιολιού ώσπου να τιναχτούν σταγόνες από πάνω της, ή ο τρόπος που σπαρτάρισε το ψάρι και τίναξε νερά αναπηδώντας. Θυμήσου τους ήχους και τα λόγια που ειπώθηκαν. Βρες τι σου έδωσε τη συγκίνηση, τι δράση ήταν αυτή που σε συνεπήρε. Μετά γράψ’ τα αποσαφηνίζοντας, ώστε ο αναγνώστης να δει κι αυτός τη σκηνή και να έχει το ίδιο αίσθημα που είχες. Είναι μια πρώτη, πολύ απλή άσκηση.
Νέος συγγραφέας: …Εντάξει.
Χέμ.: Μετά μπες στο κεφάλι κάποιου άλλου εναλλακτικά. Αν σου βάλω τις φωνές, προσπάθησε να φανταστείς τι σκέφτομαι εγώ και ταυτόχρονα πώς νιώθεις εσύ γι’ αυτό. Όταν ο Κάρλος βρίζει, ο Χουάν πρέπει να σκέφτεται και τις δυο πλευρές του συμβάντος. Μη σκέφτεσαι μονάχα ποιος έχει δίκιο. Αν είσαι άνθρωπος, τα πράγματα είναι όπως έπρεπε να είναι ή όπως δεν έπρεπε να είναι. Αν είσαι άνθρωπος, ξέρεις τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Πρέπει να παίρνεις αποφάσεις και να τις στηρίζεις. Αν είσαι συγγραφέας δεν πρέπει να κρίνεις. Πρέπει να καταλάβεις.
Νέος συγγραφέας: …Εντάξει.
Χέμ.: Άκου τώρα. Όταν οι άνθρωποι μιλάνε άκου ολοκληρωτικά. Μη σκέφτεσαι τι θα πεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι ποτέ δεν ακούν. Ούτε παρατηρούν. Πρέπει να μπορείς να μπαίνεις σ’ ένα δωμάτιο και όταν βγεις να ξέρεις όλα όσα είδες εκεί και όχι μόνο αυτά. Αν αυτό το δωμάτιο σου έδωσε οποιοδήποτε συναίσθημα, θα πρέπει να ξέρεις ακριβώς τι ήταν αυτό που σου έδωσε αυτό το συναίσθημα. Δοκίμασέ το σαν άσκηση. Όταν θα είσαι στο κέντρο της πόλης στάσου έξω από ένα θέατρο και κοίταξε πόσο διαφέρουν οι άνθρωποι στον τρόπο που βγαίνουν από το ταξί ή από το αυτοκίνητό τους. Υπάρχουν χιλιάδες τρόποι ν’ ασκηθείς. Και πάντα να σκέφτεσαι τους άλλους ανθρώπους.
