Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε: «Ο χαρακτήρας του καλλιτέχνη επηρεάζει πάντα τη μουσική ερμηνεία»

Ανήκει στην πολλά υποσχόμενη νέα γενιά των Ελλήνων βιολονιστών. Η Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε, αναγνωρισμένη σολίστ και καθηγήτρια βιολιού στο Αμβούργο, συμπράττει για πρώτη φορά με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την 1^η Μαρτίου και ερμηνεύει την Ισπανική Συμφωνία του Εντουάρ Λαλό με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση του συνθέτη.

Ενόψει της εμφάνισής της στο Μέγαρο Μουσικής, μιλά για το έργο του Λαλό, τα στοιχεία του καλού ερμηνευτή και τη μουσική που «δεν απογοητεύει ποτέ».

Πρόκειται να ερμηνεύσετε την Ισπανική Συμφωνία του Εντουάρ Λαλό, μια σύνθεση που λέγεται ότι ενέπνευσε τον Τσαϊκόφσκυ για το δικό του κοντσέρτο για βιολί. Εσείς βρίσκετε ομοιότητες ανάμεσα στα δύο έργα;

Δεν γνωρίζω την συγκεκριμένη πληροφορία. Έχω μελετήσει όμως και τα δύο έργα και είμαι σε θέση να τα συγκρίνω. Σε ένα εισαγωγικό κείμενο θα μπορούσαν πολλά στοιχεία των δύο κοντσέρτων να περιγράφονται με παρόμοια λόγια: Και τα δύο είναι ιδιαίτερων δεξιοτεχνικών απαιτήσεων και ταυτόχρονα είναι καλή μουσική. Και τα δύο χαρακτηρίζονται από έντονο συναισθηματισμό, ενώ ταυτόχρονα είναι διασκεδαστικά. Περιέχουν φολκλοριστικά στοιχεία, χορευτικούς ρυθμούς και λαμπερές μελωδίες του βιολιού… Γνωρίζοντας όμως ότι τo κοντσέρτο του Lalo, έργο ενός τότε άγνωστου συνθέτη, παίχθηκε πρώτη φορά το 1875 στο Παρίσι και ο Τσαϊκόφσκι ξεκίνησε να γράφει το δικό του κοντσέρτο για βιολί στις αρχές του 1878, αναρωτιέμαι πώς ο Ρώσος συνθέτης γνώριζε το έργο του Lalo. Δεν είμαι βέβαιη αν κάτι τέτοιο μπορεί να αποδειχθεί. Βέβαιο είναι, ότι τα έργα μεταξύ τους έχουν και σημαντικές διαφορές.

Φύγατε από την Ελλάδα στα 13 σας, για να φοιτήσετε σε ειδικό μουσικό γυμνάσιο στη Βαϊμάρη. Πώς βιώσατε αυτή την αλλαγή; Ήταν μια αφορμή για να ωριμάσετε νωρίτερα;

Υπήρξαν τότε αρκετές στιγμές βασανιστικής νοσταλγίας για όλα όσα άφησα πίσω, αλλά ευτυχώς παρέμειναν μόνο στιγμές… Η χαρά να ζω σε ένα οργανωμένο μουσικό περιβάλλον, με ανθρώπους γύρω μου που μοιράζονταν την ίδια αγάπη στη μουσική, υπερίσχυσε των συναισθημάτων θλίψης που δημιουργούνται σε κάθε αποχωρισμό. Λόγω αυτής της αλλαγής στη ζωή μου, ήμουν πλέον συνεχώς αντιμέτωπη με δύο κουλτούρες (ελληνική-γερμανική), έπρεπε να μάθω να παρατηρώ, να προβληματίζομαι και να κατανοώ θεμελιώδεις διαφορές αυτών των δύο τόσο διαφορετικών λαών. Μετά από πολλά χρόνια διαβίωσης σε δύο χώρες, υιοθετεί κανείς ιδιότητες (ή ιδιορρυθμίες) και των δύο πολιτισμών και αυτές με τη σειρά τους διαμορφώνουν τον άνθρωπο που είναι. Ιδιότητες όπως, για παράδειγμα, η “γερμανική” συνέπεια και αποφασιστικότητα ή, από την άλλη πλευρά, η “ελληνική” εγκαρδιότητα και το χιούμορ. Όλοι αυτοί οι παράγοντες και οι εμπειρίες επηρεάζουν φυσικά έναν καλλιτέχνη και τον τρόπο που παίζει. Τελικά, όμως, δεν θα μπορούσα να κατονομάσω ποιες πτυχές επηρεάζουν συγκεκριμένα τι, επειδή έχει εξελιχθεί σε ένα είδος υβριδίου, η μία ταυτότητα δεν μπορεί να κάνει χωρίς την άλλη. Μπορείς μόνο να δέχεσαι με ευγνωμοσύνη και τις δύο και να αντλείς έμπνευση και από τις δύο.

Ζείτε και εργάζεστε κατά βάση στη Γερμανία. Πιστεύετε ότι είναι μια χώρα που υποστηρίζει τους καλλιτέχνες;

Η οικονομική κρίση, που έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο και πλήττει πριν και πρώτα απ` όλα την Τέχνη και την Επιστήμη, επηρεάζει και τη Γερμανία. Παρόλα αυτά, οι εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δομές στη χώρα αυτή με την τεράστια μουσική παράδοση εξασφαλίζουν ακόμα επαγγελματική προοπτική για τους μουσικούς.

Από την εμπειρία σας, ποια θα λέγατε ότι είναι τα κοινά προσωπικά χαρακτηριστικά που έχουν όσοι καταφέρνουν να διακριθούν στη διεθνή μουσική σκηνή;

Η πειθαρχημένη εργασία σε συνδυασμό με το ταλέντο, το ψυχικό σθένος και την επιμονή στον στόχο. αλλά και η καλή… τύχη, νομίζω είναι τα σημαντικότερα κοινά χαρακτηριστικά όσων καταφέρνουν να διακριθούν στον διεθνή μουσικό χώρο.

Ποια χαρακτηριστικά της δικής σας προσωπικότητας θα λέγατε ότι έχουν βοηθήσει την επαγγελματική σας πορεία;

Αφοσίωση στη μουσική και σοβαρή μελέτη, νομίζω ότι είναι αυτά που με χαρακτηρίζουν. Το ψυχικό σθένος και η επιμονή στον στόχο με έχουν επίσης βοηθήσει θετικά. Αντίθετα, ο έντονος συναισθηματισμός μου λειτουργεί σε έναν άκρως ανταγωνιστικό χώρο μάλλον ως τροχοπέδη…

Πόσο ρόλο παίζει η ψυχολογία πριν από κάθε εμφάνιση; Η μουσική «προδίδει» την ψυχολογική κατάσταση του ερμηνευτή;

Υπάρχουν πολλών ειδών ερμηνευτές και αντίστοιχα πολλών ειδών μουσικές ερμηνείες. Υπάρχουν οι «σίγουροι» ερμηνευτές, που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια εκπλήξεων στην ερμηνεία τους και μπορούν να πειθαρχούν σε συναισθηματικές αναταράξεις. Κάτι τέτοιο αρέσει νομίζω και σε ένα είδος κοινού που δεν θέλει να «ταρακουνηθεί» ακούγοντας μια ερμηνεία, αλλά επιθυμεί να απολαύσει αυτό που ήδη γνωρίζει και να θαυμάσει τη δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη. Αντίθετα, το είδος του «υποκειμενικού» ερμηνευτή παραπέμπει σε ακροβάτη πάνω σε τεντωμένο σχοινί και η ψυχολογική του κατάσταση που μεταφέρεται μέσω της ερμηνείας του μπορεί να απογειώσει το αισθητικό αποτέλεσμα – αλλά ταυτόχρονα η αίσθηση του παρακινδυνευμένου κυριαρχεί. Με άλλα λόγια, ο καλός μουσικός ερμηνευτής είναι ένας ηθοποιός που δεν θα πρέπει πάνω στη σκηνή να αφήσει την ψυχολογική του κατάσταση να επηρεάσει άμεσα το αισθητικό αποτέλεσμα. Ο χαρακτήρας όμως του εκτελεστή επηρεάζει πάντα μια ερμηνεία. Είναι η υπογραφή του καλλιτέχνη.

Έχετε περάσει στιγμές απογοήτευσης; Αν ναι, πώς τις ξεπεράσατε;

Σίγουρα έχω βιώσει στιγμές απογοήτευσης και τις έχω ξεπεράσει με τη μουσική και το βιολί μου. Πάντα θα θυμάμαι με ευγνωμοσύνη τα λόγια του καθηγητή μου στην Βαϊμάρη, Jost Witter, που μου είχε πει: «Δανάη, ποτέ μην παρατήσεις το βιολί και τη μουσική. Είναι από τα ελάχιστα στη ζωή που δε θα σε απογοητεύσουν».

Συχνά, πραγματοποιείτε συναυλίες με τον πιανίστα πατέρα σας, Ούβε Μάτσκε. Η μεταξύ σας σχέση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο συνεργάζεστε μουσικά;

Στη δική μας περίπτωση υπάρχει μια μακρόχρονη συνεργασία, η οποία χαρακτηρίζεται από οικειότητα αλλά και από αφιλτράριστες εντάσεις που δημιουργεί πάντα η συγγενική σχέση. Το αίσθημα αυτό της αμεσότητας νομίζω είναι το πλέον καθοριστικό και ιδιαίτερο στη συνεργασία μας. Χωρίς πολλές κουβέντες, σχεδόν ενστικτωδώς, πραγματώνεται η ερμηνευτική διαδικασία, μετουσιώνοντας κοινά βιώματα και συναισθήματα σε καλλιτεχνική πράξη.

Πώς αισθάνεστε για την επερχόμενη σύμπραξη με την ΚΟΑ;

Είναι μεγάλη χαρά η σύμπραξή μου με την Κ.Ο.Α., αλλά ταυτόχρονα αισθάνομαι και μεγάλη ευθύνη για την τιμή που μου έγινε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή κ. Λουκά Καρυτινό να ερμηνεύσω την Ισπανική Συμφωνία του Édouard Lalo σε πρώτη συνεργασία με τον εξαιρετικό μαέστρο Κορνήλιο Μιχαηλίδη.