Κάποιο βράδυ, καμιά δεκαριά χρόνια πριν, κάποιος μου έστειλε ένα άρθρο για τους πιο σπάνιους, συλλεκτικούς ελληνικούς δίσκους. Μέσα σε αυτή τη λίστα υπήρχε ο πρώτος δίσκος του πατέρα μου, Περικλή Χαρβά, που είχε κυκλοφορήσει το 1971 με τον τίτλο “Κάτω από τα παραμύθια”.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι υπήρχε νεότερο, φανατικό κοινό που γνώριζε τη δουλειά του. Στο μυαλό μου ήταν ο ονειροπόλος τραγουδοποιός από την Ικαρία που έφυγε το καλοκαίρι του ‘93 και ξεχάστηκε μέσα στον χρόνο.
Τον θυμάμαι πάντα με την κιθάρα του. Σε καφενεία, στο σπίτι, έπινε τον καφέ του και άρχιζε να μου τραγουδάει. Η φράση “Είχα κι εγώ μια κατρουλού” από το τραγούδι “Ποδαρόδρομος Ντοκ” του τρίτου του άλμπουμ “Στην Άσφαλτο” ήταν το αγαπημένο του πείραγμα προς εμένα. Δεν ξέρω γιατί, ήμουν 9 χρονών τότε και δεν κατουριόμουν πια επάνω μου αλλά πάντα γελούσα με αυτό. Ένα άλλο τραγούδι, που μου έλεγε συχνά τα τελευταία χρόνια πριν πεθάνει, ήταν το “Τρελή κι αδέσποτη” που είχε ερμηνεύσει ο Νίκος Παπάζογλου.
Ήταν μόλις 16 χρονών όταν άρχισε να γράφει τραγούδια και να τα τραγουδά με την κιθάρα στις παρέες του. Μέσα από τη δισκοθήκη του έμαθα κι εγώ να ακούω αυτά που άκουγε και ο ίδιος. Από Bob Dylan και Joan Baez μέχρι Χατζιδάκι, Beatles και Στέλιο Καζαντζίδη. Θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που άκουσα το “Υπάρχω” και το τραγουδούσαμε μαζί, ένα απόγευμα στο σαλόνι. Η αρχή στο πάλκο έγινε στη μπουάτ Νεφέλες, αργότερα βρέθηκε στη μπουάτ Ορίζοντες με τον Θάνο Μικρούτσικο, πέρασε από το Ροντέο του Διονύση Σαββόπουλου και το 1969 κυκλοφόρησε το πρώτο του 45άρι με δύο τραγούδια. Το πολύ αγαπημένο μου “Καλοκαίριασμα στη Νικαριά” (που αργότερα συμπεριέλαβε στον δίσκο “Αντίλαλος”) και το “Και ο ήλιος λάμπει”.
Η επανέκδοση του δίσκου “Κάτω από τα παραμύθια”.
Το πόστερ της νέας έκδοσης του δίσκου “Κάτω από τα παραμύθια”.
Ακολούθησε ο στρατός και το 1971 κυκλοφόρησε ο πρώτος του δίσκος, “Κάτω από τα παραμύθια” τον οποίο σήμερα επανεκδίδει η B-otherSide Records, μετά από πολλή προσπάθεια μιας και η ιστορία με τα πνευματικά δικαιώματα συνεχίζει να είναι ένας Γολγοθάς ακόμα και για τους φυσικούς κληρονόμους. Η έκδοση περιλαμβάνει 6σέλιδο, δίγλωσσο, ένθετο και αφίσα, με φωτογραφίες από παλιές δημοσιεύσεις και από τα προσωπικά μας οικογενειακά αρχεία και ένα αναλυτικό και εμπεριστατωμένο βιογραφικό της πορείας του, από τον Φώντα Τρούσα.
Με δικά του τραγούδια αλλά και διασκευές, έκανε το πρώτο του βήμα στη δισκογραφία που αν και τότε δεν γνώρισε μεγάλη επιτυχία, αναγνωρίστηκε από τους μουσικόφιλους με το πέρασμα των χρόνων. Το «Κάτω από τα Παραμύθια» εκφράζει το φολκ κίνημα της εποχής και στη νέα του έκδοση, που δημιουργήθηκε από το αρχικό μάστερ, το αποτέλεσμα είναι πολύ ανώτερο ποιοτικά. Στο άλμπουμ συμμετείχαν οι μουσικοί: Αλέκος Γλύκας, Κώστας Ντόβας, Τούλης Μαγκαφάς, Στέφανος Στοφόρος, Σπύρος Κασφίκης, Νίκος Τσιλογιάννης και Κώστας Σκόκος. Το τραγούδι “Έρχομαι φίλε” ακούγεται και στην ταινία “Η αναζήτηση της Λώρα Ντουράντ” του Δημήτρη Μπαβέλλα.
Εκείνη την περίοδο βρέθηκε να τραγουδά με τη Μαρίζα Κωχ στο Ζουμ στην Πλάκα. Εκεί γνώρισε και τη μητέρα μου και το 1972 με κουμπάρα τη Μαρίζα, παντρεύτηκαν. Όταν μαζί με τον Νικόλα Άσιμο, τον Γιάννη Ζουγανέλη, τον Σάκη Μπουλά, τον Θάνο Αδριανό, την Ισιδώρα Σιδέρη, τη Σπυρουλιώ Τουτουδάκη τη Ζωή Βέη και μερικούς ακόμη μουσικούς, ίδρυσαν τον Συνεργατικό Θίασο Μουσικών και το μουσικό καφενείο Σούσουρο, στην οδό Αδριανού στην Πλάκα το 1975, ήμουν δύο χρονών. Από διηγήσεις της μαμάς μου ξέρω ότι κάθε βράδυ μετά τις εμφανίσεις πήγαιναν όλοι μαζί και έτρωγαν σε κάποια ταβέρνα εκεί δίπλα. Δεν μπορώ να εντοπίσω χρονικά τη στιγμή που με πήγε για πρώτη φορά στο Σούσουρο αλλά τη θυμάμαι ακόμα. Πολλοί λένε ότι δεν έχουν μνήμες από τόσο μικρή ηλικία, ευτυχώς για μένα όμως είναι πολλά αυτά που δεν έχω ξεχάσει. Ίσως επειδή έτσι τον κρατάω ακόμα ζωντανό στο μυαλό μου.
Η παρέα του Συνεργατικού Θιάσου Μουσικών και του μουσικού καφενείου Σούσουρο (1975). Από αριστερά: Γιάννης Ζουγανέλης, Σάκης Μπουλάς, Θάνος Αδριανός, Ισιδώρα Σιδέρη, Περικλής Χαρβάς και Νικόλας Άσιμος.
Νικόλας Άσιμος, Γιάννης Ζουγανέλης, Περικλής Χαρβάς, Θάνος Αδριανός.
Πήγαινα μαζί του συχνά σε συναυλίες και καφεθέατρα και έτσι αγάπησα από μικρή να τρέχω να δω καλλιτέχνες ζωντανά σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν με εντυπωσίαζε ότι γνώριζα γνωστούς μουσικούς όπως ο Γιάννης Ζουγανέλης, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Μαρίζα Κωχ, η Τάνια Τσανακλίδου, ο Βαγγέλης Γερμανός, η Αφροδίτη Μάνου, ο Σάκης Μπουλάς ή ο Διονύσης Σαββόπουλος αλλά πάντα μου άρεσε να προσπαθώ να καταλάβω τον χαρακτήρα τους και πώς έφτιαχναν τη μουσική τους, ίσως γι’ αυτό τελικά αγάπησα τόσο τις μουσικές συνεντεύξεις και ασχολήθηκα επαγγελματικά με αυτές.
Με τον μπαμπά μου στην παρέα ήταν πολύ εύκολο να στηθεί ένα αυτοσχέδιο μίνι λαιβάκι αφού πάντα θα ξεκινούσε να τραγουδά με την κιθάρα του. Σε καφενεία στην Ικαρία, σε σπίτια φίλων, όπου μαζεύονταν όλοι μαζί. Όταν δεν έγραφε τραγούδια και άφηνε στην άκρη την κιθάρα του, του άρεσε να ζωγραφίζει. Μάλιστα πειραματιζόταν με διάφορες τεχνοτροπίες. Κάτι που προσπάθησα να κάνω κι εγώ μικρή όχι με μεγάλη επιτυχία όμως. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με την κιθάρα. Του έλεγα συνεχώς να με μάθει να παίζω αλλά κάθε του προσπάθεια έπεφτε στο κενό. Γρατζουνούσα τις χορδές για 2-3 μέρες και μετά το γύριζα στο τραγούδι που μου άρεσε περισσότερο. Ευτυχώς τα μαθήματα έπιασαν τόπο στον αδερφό μου που έγινε και αυτός μουσικός.
Λάτρευα το γεγονός ότι πολύ συχνά έρχονταν φίλοι του μουσικοί στο σπίτι και τζαμάρανε παρέα. Μου έλεγε ότι πρέπει να πάω μέσα να διαβάσω αλλά πάντα κρυβόμουν κάπου και τους παρακολουθούσα. Μιλούσαν με τις ώρες για πολιτικά. Σχεδίαζαν εμφανίσεις στα φεστιβάλ του Ρήγα, πήγαιναν σε πορείες για την επέτειο του Πολυτεχνείου και γύριζαν πίσω με μώλωπες από τα γκλομπ των αστυνομικών που είχαν ακόμα τη Χούντα στο αίμα τους. Ανήκε στη γενιά των μουσικών του νέου κύματος που είχαν έντονη πολιτική συνείδηση. Θυμάμαι να με έχει στους ώμους του στην πρώτη μου πορεία για την εργατική Πρωτομαγιά από τον Μαραθώνα μέχρι την Αθήνα. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Φίλοι οικογενειακοί είχαν βρεθεί στα κρατητήρια, είχαν βιώσει βασανιστήρια, αντιστέκονταν. Στον δίσκο του “Αντίλαλος” που κυκλοφόρησε το 1977, όλα αυτά τα βιώματα έγιναν τραγούδια. Η “Μπαλάντα για τον Κώστα Μαντέ” με ανατριχιάζει κάθε φορά που την ακούω, ακόμα και σήμερα.
Η Μαρίζα Κωχ και η Τάνια Τσανακλίδου έχουν τραγουδήσει κάποια από τα πιο όμορφα τραγούδια του. Η Μαρίζα το “Ασ’ τα παράπονα” στον δίσκο “Άσε με να ταξιδέψω” και η Τάνια τα: “Καλλίτσα”, “Κούνια Μπέλα”, “Σαν πρώτα” και “Ώπα λα”, στον δίσκο «Τσάρλυ Τσάπλιν / Eurovision 78».
Το τρίτο του άλμπουμ “Στην άσφαλτο” κυκλοφόρησε το 1982. Θυμάμαι τις πρόβες, θυμάμαι να ακούω τα κομμάτια πριν ηχογραφηθούν. Θυμάμαι την τρέλα και το γέλιο του Γιάννη “Μπαχ” Σπυρόπουλου που ήταν πάντα εκεί. Οι υπόλοιποι μουσικοί ήταν οι: Βασίλης Γκίνος, Στέλιος Καραμηνάς, Χρήστος Χήρας, Αντώνης Λόξας και συμμετείχε η Ροζαλία η οποία είχε τραγουδήσει και το τραγούδι του “Σαν άδειο τρένο η καρδιά μου” στο 21ο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού στη Θεσσαλονίκη, με στίχους του Πέτρου Κυρίμη.
Περικλής Χαρβάς, Τάνια Τσανακλίδου
Δεν είχα πάει στο συγκεκριμένο φεστιβάλ αλλά ήμουν μαζί του στα περισσότερα και πάντα σε εκείνα του Ρήγα. Μια χρονιά, πρέπει να ήμουν 6-7 χρονών, το έσκασα από δίπλα του και άρχισα να σουλατσάρω μέσα στο πάρκο της Ν. Σμύρνης. Όταν κατάλαβα ότι είχα χαθεί, άρχισα να ψάχνω τη σκηνή. Μόλις έφτασα εκεί καμαρωτή και τρομαγμένη, είπα σε έναν ηχολήπτη «Είμαι η κόρη του Περικλή Χαρβά και δεν ξέρω πού είναι ο μπαμπάς μου, να τον φωνάξετε». Εκείνος ήδη με έψαχνε παντού και άκουσε από τα ηχεία: «Παρακαλείται ο τραγουδιστής Περικλής Χαρβάς να έρθει στη σκηνή, τον ψάχνει η κόρη του». Δεν με μάλωσε αλλά ακόμα θυμάμαι την αγωνία του και μετά το γέλιο του όταν μου είπε: «Βρε πονηρή, το έσκασες; Τώρα που φοβήθηκες δεν θα το ξανακάνεις όμως. Γιατί την επόμενη φορά μπορεί να χαθείς πραγματικά».
Όποτε και να προσπαθούσε να μαλώσει εμένα ή τον αδερφό μου για κάποια ζαβολιά που είχαμε κάνει, στο τέλος του έβγαινε γέλιο. «Μου αρέσει που έχεις τον τσαμπουκά μου» μου είχε πει μια φορά. Θυμάμαι το τελευταίο καλοκαίρι που περάσαμε μαζί στην Ικαρία. Είχα ταξιδέψει μόνη μου με το καράβι για να του κάνω έκπληξη και εμφανίστηκα ξαφνικά μπροστά του όταν έπαιζε σε ένα πανηγύρι. Είχε τρελαθεί από τη χαρά του. Ένα πρωί κάτι μου είχε πει λίγο αυστήρά να μην κάνω και είχα θυμώσει. Πήγε στο βουνό να μαζέψει και να μου φέρει τα αγαπημένα μου λουλούδια, τα κυκλάμινα. Δεν ήθελε ποτέ να είμαστε θυμωμένοι.
Περικλής Χαρβάς, Αντιγόνη Πάντα-Χαρβά
Ήταν πάντα ένα μεγάλο πειραχτήρι και έξω καρδιά με το γέλιο στο πρόσωπό του. Το επόμενο καλοκαίρι, του 1993, λίγο πριν φύγει για το νησί μου είπε: «Σε περιμένω να έρθεις να πιούμε τα κρασάκια μας». Έκλεισε οριστικά τα μάτια του πριν προλάβουμε, στις 12 Αυγούστου, στο σπίτι στο Φραντάτο. Ένας πολύ καλός λόγος για να πιω ένα ποτήρι στη μνήμη του, είναι αυτή η επανέκδοση του πρώτου του δίσκου. Κάποιος με ρώτησε πριν λίγες μέρες: «Θα ήταν χαρούμενος ο μπαμπάς σου με το αποτέλεσμα»; Είμαι σίγουρη ότι θα ήταν πολύ ευτυχισμένος.
![[Ταξίδι στο αστικό τοπίο], του Ευάγγελου Ρουσάκη](https://popaganda.gr/wp-content/uploads/2019/10/Noites-Apoikies-Euaggelos-Rousakis-300x200.jpg)
