Κολλημένος με την Τσιτσιολίνα

«Συμφωνείς ότι η κωλοτρυπίδα της Ilona (σ.σ. της γνωστής Τσιτσιολίνας) είναι το κέντρο του σύμπαντος;» ρώτησε ο Τζεφ Κουνς έναν σημαντικό κριτικό τέχνης στα εγκαίνια της «Made in Heaven» στην  Sonnabend Gallery το 1991. Ο κριτικός, μαζί με τον θρυλικό γκαλερίστα Leo Castelli κοιτούσαν έντρομοι ένα από τα έργα όπου ο Κουνς έκανε έρωτα με τη σύζυγό του, την γνωστή πορνοστάρ Τσιτσιολίνα. Eλάχιστοι καλλιτέχνες σταρ είχαν γίνει οι ίδιοι έκθεμα ενώ είχαν στύση και το είχαν επιβάλλει ως κυρίαρχη εικόνα στο πιο επιδραστικό κοινό τέχνης. Και κυρίως δεν δήλωναν ταυτόχρονα προκλητικά «αισθάνομαι πως ό,τι κι αν κάνω έχω τον Θεό πλάι μου».

Η γκαλερί κατακλύστηκε από επισκέπτες. Ηταν η στιγμή που ο Τζεφ Κουνς έγινε σούπερ σταρ – Νοέμβριος του 1991. Ηταν η στιγμή που ακαριαία ο κόσμος της τέχνης του γύρισε την πλάτη. Τον αποκήρυξε, τον χλεύασε με πάθος – ή μήπως ήταν μίσος; Ο Κουνς βγήκε εκτός ορίων, άγγιξε την πορνογραφία, έγινε ιερόσυλος, χρησιμοποίησε υλικά και αξίες πέραν της τέχνης, επιστράτευσε τους κώδικες της επικοινωνίας και του marketing, έγινε το χαϊδεμένο darling των συλλεκτών μεγιστάνων.

To Σαββατόβραδο, το New York Magazine ανήρτησε στο facebook το εξώφυλλο που είχε αφιερώσει στον εικαστικό καλλιτέχνη τον Μάιο του 2013, γράφοντας: «Ο Τζεφ Κουνς είναι ο πιο επιτυχημένος Αμερικανός καλλιτέχνης από την εποχή του Αντι Γουόρχολ – Γιατί άραγε ο κόσμος της τέχνης είναι εναντίον αυτού του τύπου;». Η ανάρτηση συνδέεται με τη μεγάλη αναδρομική έκθεση του Κουνς που άρχισε στις 27 Ιουνίου του 2014 στο Whitney Museum της Νέας Υόρκης και θα ταξιδέψει στη συνέχεια σε Παρίσι και Μπιλμπάο. Τα σχόλια κάτω από την ανάρτηση είναι χολερικά. Ο εικαστικός που έγινε δισεκατομμυριούχος, που έπαιξε το παιχνίδι των δημοσίων σχέσεων, ο μη καλλιτέχνης, ο αγύρτης, ο οπορτουνιστής, το ανέκδοτο της τέχνης.  Όμως μήπως και ο Γουόρχολ δεν προκαλούσε αποστροφή σε κάποιους; Ο De Kooning τον είχε αποκαλέσει δολοφόνο, λένε. Δολοφόνο της ομορφιάς.

O Tζεφ Κουνς αναμφισβήτητα δολοφόνησε την κυρίαρχη αισθητική – τη σφαγίασε.  Όμως μήπως και αυτό δεν είναι τέχνη; Ενα λουτρό αίματος του κυρίαρχου τρόπου αντίληψης της τέχνης και της εικαστικής ομορφιάς. Η στύση του Κουνς, οι μαστοί της Τσιτσιολίνα, ο πορσελάνινος Μάικλ Τζάκσον, τα τεράστια κανίς από μπαλόνια, το γλυπτό του που θα ανθίζει όλο το καλοκαίρι έξω από το Rockfeller Center ενδεχομένως ορίζουν αυτό που είναι σύγχρονη τέχνη σήμερα, πόσο όμως κινούν τη διαδικασία εξέλιξης της σύγχρονης τέχνης;

Ο Τζεφ Κουνς, εξλώφυλλο στο περιoδικό New York, το Μάιο του 2013

Λατρεύουμε να μισούμε τον Κουνς, όχι επειδή δεν καταλαβαίνουμε τα έργα του, ούτε επειδή η αισθητική τους προκαλεί και ξεβολεύει, αλλά κυρίως επειδή συντρίβει την ρομαντική και αισθαντική αντίληψή μας περί της τέχνης και του μηνύματος. Επειδή παντοτινά το στερεότυπό μας θα είναι αυτό του ταπεινού καλλιτέχνη που αποστρέφεται τον πλουτισμό, που οφείλει να ζει κυνηγημένος από δαίμονες, να συντηρείται από πλούσιους μέντορες και φίλους. Και επειδή εξώφυλλα όπως αυτό μοστράρουν σαδιστικά την επικράτησή του σε ένα καλλιτεχνικό σύμπαν που τον αρνείται. Επειδή δεν θέλουμε να παραδεχτούμε ότι η τέχνη δεν είναι αυτό που (νομίζαμε ότι) ήταν.

Πάντως, στο  εντελώς WASP διαμέρισμά του στο Μανχάταν, με θέα το Σέντραλ Πάρκ, ο Τζεφ Κουνς έχει στους τοίχους έργα Πικάσο, Μανέ, Νταλί και Μαγκρίτ. Παντού, αλλά κυρίως στην κρεβατοκάμαρα. Είναι τα εικονίσματα κάτω από τα οποία κοιμάται.