Είναι δύσκολο να κριτικάρεις τον Bob Dylan με τους ίδιους όρους που το κάνεις για όλους τους υπόλοιπους. Ακριβώς γιατί πρόκειται για τον «μεγάλο Bobbie» της αμερικανικής μουσικής, που επιμένει να συνεχίζει (επί σκηνής) την πορεία του. Μια πορεία που έκανε δεύτερη στάση στην Αθήνα μέσα σε μία τετραετία. Είναι δύσκολο να είσαι αφοριστικός με τον άνθρωπο που έβαλε στα folk χασμουρητά τον ηλεκτρικό ήχο της κιθάρας. Τον άνθρωπο που καθόρισε τους στίχους του rock and roll τον περασμένο αιώνα, δίνοντας αυτό που λέει το κλισέ: αξία στις λεπτομέρειες. Στη μικρή σκηνή του Terra Vibe, ο Dylan δεν έφτιαξε ούτε επανεφηύρε τίποτε. Ήταν, απλώς, ο εαυτός του.
Ο κόσμος μαζεύτηκε από νωρίς αλλά ο χώρος κάθε άλλο παρά ασφυκτικά γεμάτος ήταν -φημολογείται ότι δεν ήμασταν περισσότεροι από δυο-τρεις χιλιάδες. Η φυσική ομορφιά του χώρου, ο καθαρός, έναστρος ουρανός ακούγονται σαν μερικά ακόμα γλυκανάλατα κλισέ, έλα μου όμως που με κάποιο τρόπο συνεισφέρουν στην απόλαυση της μουσικής.
«Εγγλέζος» στην ώρα του, εμφανίστηκε στις 21:30, όπως πάντα με το καπελάκι του και μια ομάδα πολύ καλών μουσικών -επίσης καπελοφόρων. Δύο κιθάρες, ένα μπάσο, ντραμς, ένα lap-steel guitar/γιουκαλίλι και βέβαια ο ίδιος στο πιάνο και την κλασική φυσαρμόνικα. Μπορεί να «φταίει» η ηλικία του (και η αρθρίτιδα από την οποία πάσχει) ή απλώς το αγέραστο πνεύμα του που δεν του επιτρέπει να παίζει τα ίδια και τα ίδια με τον ίδιο τρόπο, πάντως ο Dylan δεν ακούμπησε την πιστή κιθάρα του.
Τα δυο στοιχεία που δεν αλλάζουν ποτέ, είναι η φυσαρμόνικα και τα ιδιαίτερα φωνητικά του γρυλίσματα, που δυστυχώς αμφότερα έπασχαν από κάτι που χρήζει άμεσης «ιατρικής» παρακολούθησης αλλά δεν είναι πρόβλημα του καλλιτέχνη. Αναφέρομαι στην ηχοληψία, που σκέπασε σε αρκετές περιπτώσεις την καθαρότητα του ήχου και μετρίασε κάπως τις εντυπώσεις. Ο ήχος της μπάντας ήταν αρκετά μαζεμένος και περιορισμένος όχι λόγω τεχνικής έλλειψης από την πλευρά των μουσικών, αλλά λόγω μπλεξίματος στον ήχο, σε σημείο που δεν ξέρεις αν ανατριχιάζεις επειδή ακούς τη «φυσαρμόνικα του Dylan» ή επειδή είναι τόσο δυνατά που σου ξύνει τ’αυτιά. Η γκρίνια σταματάει εδώ.
Ο περισσότερος κόσμος ήταν συγκεντρωμένος μπροστά στη μικρή σκηνή του Terra Vibe. Ο μέσος όρος της ηλικίας ήταν περισσότερο κοντά στα χρόνια του Dylan παρά στον δικό μου. Ορισμένοι είχαν φέρει τα καρεκλάκια τους, όπως κάνουν οι ηλικιωμένοι στις παραλίες και στις εκκλησίες. Περισσότερο στο δεύτερο θύμιζε η ατμόσφαιρα. Ευτυχώς που υπήρχαν μερικές νεαρές κορασίδες που ήθελαν να κυλιστούν στο χορτάρι και η ελληνική «αντιπροσωπεία» των Hell’s Angels να τραβάει τα βλέμματα. Άραγε, ο Gonzo, Hunter S. Thompson ήταν κάπου ανάμεσα μας;
Ξεκινώντας με το Things have changed, όπως και στη Θεσσαλονίκη την προηγούμενη ημέρα, παρουσίασε ένα σχεδόν δίωρο live, κάνοντας αυτό που του αρέσει: Τράβηξε κομμάτια από το καπέλο και άλλαξε το setlist και τις εκτελέσεις από τα προηγούμενα show. Άλλωστε, ο ίδιος έχει πει ότι λίγες καλές εκτελέσεις των κομματιών του έχουν αποτυπωθεί όπως πρέπει σε δίσκο. Συνήθως, είναι στα live μπροστά στο κοινό.
Και το σημαντικό είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν απογοητεύει το κοινό του, ακριβώς επειδή έχει τόσα πολλά καλά-κλασικά κομμάτια. Ειδικά το βράδυ της Δευτέρας, τέτοια δεν μας έλειψαν, το δίχως άλλο. “Desolation Row”, “Visions of Johanna”, “Thunder on the Mountain”, “Ballad of a Thin Man” και φυσικά το encore του “All along the Watchtower”, που δεν ξέρω αν θεωρείται δικό του ή του Hendrix πλέον, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι το έπαιξε, έχοντας και λίγο το νου του στο «Jimbo», όπως συνηθίζει να τον αποκαλεί.
Η επικοινωνία του με το κοινό παραμένει από δυσλειτουργική έως ανύπαρκτη, αφού κυριολεκτικά δεν είπε ούτε μια λέξη, αλλά αυτό δεν πρέπει να ξενίζει κάποιον που ξέρει το Dylan. Δεn το κάνει ποτέ, άλλωστε. Ούτε «καλησπέρα Αθήνα», ούτε «καληνύχτα», ούτε τίποτε. Απλώς, βγαίνει στη σκηνή, παίζει και αποχωρεί κάτω από μεγάλες επευφημίες. Τελικά, το μόνο που παραμένει ίδιο στις συναυλίες του Dylan, είναι η αποδοχή του κοινού. Τώρα που το ξανασκέφτομαι, ούτε αυτό είναι ίδιο στο πέρασμα του χρόνου -βλέπε τις κραυγές «Judas, Judas» στα ’60s- αλλά ακόμη και αυτό, προκλήθηκε από τον ίδιο τον Dylan.
Τελικά, δεν ξέρω αν είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή καλλιτέχνης, αλλά σίγουρα είναι ένας εκ των σπουδαίων αφηγητών της ιστορίας της αμερικανικής μουσικής. Όσοι προλάβετε καλό είναι να τη δείτε να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σας, βλέποντας παράλληλα το πάθος ενός ανθρώπου, που θυμίζει απλώς έναν πολύ καλό μάστορα στη δουλειά του. Και ως παρατηρητής, καταλαβαίνεις απόλυτα πότε ένας μάστορας χειρίζεται με άνεση και χωρίς πολύ κόπο την Τέχνη του. Απλώς ο Dylan το κάνει αυτό για περίπου 50 χρόνια.
