Ο Παρθενώνας είναι το κτίριο που έχει αντιγραφεί περισσότερο από κάθε άλλο στον κόσμο. Είναι ένα αρχιτεκτονικό θαύμα και το απόλυτο σύμβολο του «χρυσού αιώνα» του Περικλή, καθώς και ένα από τα σημεία αναφοράς του Δυτικού πολιτισμού. Τον επισκέπτονται εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο και έχει μελετηθεί κάθε λεπτομέρειά του επί δεκαετίες. Κι όμως, δεν υπάρχει κοινή αποδοχή περί του σε ποιον είναι αφιερωμένος.
Το μεγαλύτερο αίνιγμα έχει να κάνει με την ζωφόρο, αυτό το 160 μέτρων αριστούργημα της γλυπτικής που περιλαμβάνει εκατοντάδες μορφές και σύμφωνα με τους περισσότερους, αφηγείται τα Παναθήναια, τη σημαντικότερη, ετήσια εορτή της πόλης. Τα Παναθήναια λάμβαναν χώρα στα τέλη Αυγούστου και διακρίνονταν στα Μικρά (γίνονταν κάθε χρόνο) και τα Μεγάλα (κάθε τέσσερα χρόνια). Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στην προστάτιδα της πόλης, θεά Αθηνά. Η κυρίαρχη ερμηνεία δέχεται ότι ο ναός ήταν αφιέρωμα στη θεά και άρα απεικονίζονται στη ζωφόρο του Παρθενώνα τα διάφορα στάδια της γιορτής της: αυτοί που προετοίμαζαν τα διαδικαστικά, αυτοί που λάμβαναν μέρος στους μουσικούς και αθλητικούς αγώνες, τα ζώα που προορίζονταν για τις θυσίες, η πορεία προς τον ναό, κλπ.
Η Joan Breton Conelly, αρχαιολόγος που έχει κάνει ανασκαφές στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Κουβέϊτ και καθηγήτρια Κλασσικών Σπουδών και Ιστορίας Τέχνης στο New York University, έχει μια νέα θεωρία. Ισχυρίζεται ότι ο ναός δεν είναι αφιερωμένος στην Αθηνά, αλλά ότι το Ερέχθειο και ο Παρθενώνας είναι ταφικά μνημεία αφιερωμένα αντίστοιχα στον γεννήτορα των Αθηναίων, Ερεχθέα και των τριών κοριτσιών του που θυσιάστηκαν για την πόλη τους.
Ο Ερεχθέας γεννήθηκε από τη γη: ο Ήφαιστος προσπάθησε να βιάσει την Αθηνά, αλλά το σπέρμα του έπεσε στο πόδι της. Αυτή το έριξε στη γη με ένα κομμάτι μαλλιού και από τη γη φύτρωσε ο Ερεχθέας, ο οποίος έγινε βασιλιάς της Αθήνας. Σε αυτό το περιστατικό βασίστηκε ο διάσημος μύθος της αυτοχθονίας των Αθηναίων, κάτι για το οποίο ήταν εξαιρετικά περήφανοι και χρησιμοποιούσαν ως σημείο υπεροχής απέναντι στους υπόλοιπους Έλληνες.
Κάποια στιγμή, η Αθήνα βρέθηκε να πολιορκείται από τον Εύμολπο (τον γιό του Ποσειδώνα και βασιλιά στη Θράκη) και τους Ελευσίνιους και ο χρησμός του μαντείου των Δελφών ήταν ότι για να σωθεί η πόλη, πρέπει να θυσιαστεί μια από τις τρεις κόρες του Ερεχθέα. Μαζί με τη γυναίκα του Πραξιθέα, αποφάσισαν να θυσιάσουν τη μικρότερη κόρη, μη γνωρίζοντας ότι οι άλλες δύο είχαν αποφασίσει να αυτοκτονήσουν αν γίνει η θυσία. Έτσι, ο Ερεχθέας έσωσε την Αθήνα από τους εχθρούς, αλλά έχασε τις τρεις κόρες του. Όμως, και ο ίδιος πέθανε (είτε από κεραυνό του Δία για να εξευμενιστεί ο Ποσειδώνας είτε από τον ίδιο τον Ποσειδώνα) και έτσι έμεινε μόνη η Πραξιθέα, στην οποία η θεά Αθηνά ανακοίνωσε ότι πρέπει οι νεκροί της να ταφούν στην Ακρόπολη και πάνω τους να χτιστούν δύο ναοί (Ερέχθειο και Παρθενώνας), στους οποίους αυτή θα είναι η ιέρεια.
Η Breton Conelly θεωρεί ότι αυτή ακριβώς η ιστορία απεικονίζεται στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα. Και ότι όντως, οι δύο ναοί είναι ταφικά μνημεία, με τη ζωφόρο του Παρθενώνα να δείχνει όχι γενικά τα Παναθήναια, αλλά τα πρώτα πρώτα Παναθήναια, την αρχική εορτή. Η ιδέα της ήρθε διαβάζοντας τον αποσπασματικά σωζόμενο «Ερεχθέα» του Ευρυπίδη, όπου ο μεγάλος τραγικός αφηγείται το μυθολογικό περιστατικό, προσπαθώντας να αναπτερώσει το ηθικό των Αθηναίων, εν μέσω του τρομερού Πελοποννησιακού Πολέμου.
Για να στηρίξει αυτή την θεωρία, στο «Αίνιγμα του Παρθενώνα» παρουσιάζει συνολικά την πόλη της Αθήνας, από τις μυθικές απαρχές της μέχρι την εποχή της δημιουργίας του Παρθενώνα (χτίστηκε από το 447πΧ ως το 432πΧ). ‘Ετσι, στα πρώτα κεφάλαια, παρουσιάζει την ιστορία του λόφου της Ακρόπολης (από τη μυκηναϊκή εποχή ήδη) και αναδημιουργεί την γεωγραφία της πόλης, με τον κομβικό ρόλο των τριών ποταμών (Ιλισσός, Ηριδανός, Κηφισός). Αναλύει διεξοδικά την πολύπλοκη μυθολογία της Αθήνας. Αναλύει την δύναμη της Αθήνας μετά τους Περσικούς Πολέμους και τους λόγους που ώθησαν τον Περικλή να χτίσει τον Παρθενώνα.
Αφού έχει παρουσιάσει τις συνθήκες που γέννησαν την ανάγκη για να δημιουργηθεί ο περίλαμπρος Παρθενώνας, προχωρά στην ενασχόληση με τον ίδιο τον ναό, συγκρίνοντας και παραλληλίζοντάς τον με άλλους ναούς (ιδιαίτερα τον ναό του Δία στην Αρχαία Ολυμπία), αλλά και τους ναούς στα Ίσθμια, τα Νέμεα και τις Αμύκλες, βλέοντας και σε αυτούς ταφικά μνημεία που σχετίζονται με τους τοπικούς ήρωες που στην πορεία αποθεώθηκαν. Βασική πηγή της είναι και οι λήκυθοι, των οποίων οι ζωγραφικές απεικονίσεις ξεκαθαρίζουν γενικές πεποιθήσεις της τότε Αθηναϊκής κοινωνίας. Η δε ανάλυσή της για τα Παναθήναια ερμηνεύει την γιορτή αυτή ως απόδειξη της κυριαρχίας της θρησκείας αλλά και της αγάπης προς την πατρίδα σε όλα τα στάδια της ζωής των Αθηναίων.
Για τον μέσο αναγνώστη, οι πληροφορίες που θα πάρει από το βιβλίο είναι πολλές και θα τον βοηθήσουν να πλησιάσει την καθημερινότητα του αρχαίου πολίτη της Αθήνας, ενώ παράλληλα θα του λύσουν πολλές απορίες για το ίδιο το μνημείο του Παρθενώνα. Το αν η θεωρία της Breton Conelly θα αποδειχθεί η σωστή, θα το δείξει μόνο ο χρόνος. Αλλά, δεν είναι πάντα μόνο αυτό το ζητούμενο.
