Φως Μετά Το Σκοτάδι *****
Μεξικό, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, 2012, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Κάρλος Ρεϊγάδας
Πρωταγωνιστούν: Ρουτ Ρεϊγάδας, Ναταλία Αθεβέδο, Αδόλφο Χιμένεθ Κάστρο
Διάρκεια: 115’
Ένα κοριτσάκι που τρέχει χαρούμενο στα χορτάρια κατονομάζοντας τα άλογα, τις αγελάδες και τα σκυλιά που βλέπει. Ένας νυχτερινός ουρανός που φωτίζεται από αστραπές. Ένας κόκκινος διάβολος που επισκέπτεται μια οικογένεια τη νύχτα κρατώντας μια εργαλειοθήκη. Μια βρετανική ομάδα ράγκμπι εφήβων ετοιμάζεται για το ματς. Μια τετραμελής οικογένεια που διχοτομείται ανάμεσα στην οικονομική της δύναμη και στα εσωτερικά της προβλήματα. Ένα χαμάμ που στα διάφορα δωμάτιά του, ονομασμένα από επιφανείς διανοούμενους, πραγματοποιούνται σεξουαλικά όργια. Πως δένονται όλα αυτά μεταξύ τους; Αινιγματική η υπόθεσή σας, αγαπητέ Κάρλος Ρεϊγάδας.
Το Φως Μετά Το Σκοτάδι, για να ξεκινήσουμε από τα προφανή, είναι μια ταινία πειραματική, που χάρισε στο δημιουργό της το Βραβείο Σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ των Καννών. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το γιατί συνέβη αυτό, καθώς από το εισαγωγικό τέταρτο ένα πράγμα γίνεται εμφανές: το μάτι του Ρεϊγάδας έχει μια λοξότητα τέτοια που του επιτρέπει να μετατρέπει μια απλή και σε πρώτη ανάγνωση άσχετη με την πλοκή σκηνή σε μια μεταφυσική εμπειρία. Το δήλωσε: όλη η ταινία, πλην του αυτοβιογραφικού της χαρακτήρα (δεν ξεκαθαρίζεται ποτέ τι ακριβώς είναι αυτοβιογραφικό, ούτε μας βοηθά να καταλάβουμε ο δημιουργός) αποτελείται από εικόνες που του έρχονταν ανά διαστήματα σε περιπάτους που έκανε στο δάσος. Δεν τον ενδιαφέρει τόσο η εξωτερική απεικόνιση της πραγματικότητας, όσο η συναισθηματική ηχώ του εξπρεσιονισμού, ο διάλογος μεταξύ εικόνας και συναισθήματος. Και όλη η ταινία διακατέχεται από αυτά τα ανώνυμα συναισθήματα που δημιουργούνται μεν, δεν μπορούν να κλειστούν σε ένα κουτί δε.
Μια αίσθηση που σίγουρα δεν αφήνει την ταινία ούτε δευτερόλεπτο, είναι αυτή της απροσδιόριστης απειλής. Ο διάβολος μπαίνει μέσα στο σπίτι για να μοιράσει κακοτυχία και από εκείνη τη στιγμή ξεκινά η κατιούσα. Οι κεραυνοί σκίζουν τον ορίζοντα και ο ουρανός της Δύσης είναι ροζ. Δε μας αφορά η πραγματικότητα, μα ο οραματικός συναισθηματισμός. Αυτός που είχε ο Ταρκόφσκι στον Καθρέφτη, ας πούμε. Ο Ρεϊγάδας σε όλα τα εξωτερικά πλάνα χρησιμοποιεί μια κάμερα που παραμορφώνει ό, τι βρίσκεται εκτός του νοητού κύκλου στο κέντρο της. Μια διεστραμμένη κάμερα χειρός που καταγράφει τις οικογενειακές εξόδους; Ένα φινιστρίνι που βλέπει σε μια άλλη πραγματικότητα; Η υποκειμενική ματιά της αόρατης απειλής; Άγνωστος ο συμβολισμός, μα η εξπρεσιονιστικής φύσης επέμβαση στην πραγματικότητα πραγματοποιείται, αν δεν μπορούμε να δούμε καθαρά, μπορούμε να νιώσουμε.
Με αυτόν τον τρόπο ο Μεξικανός σκηνοθέτης επιλέγει να μετατρέψει τον περίεργο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την οικογενειακή κρίση (που είναι και η κεντρική πλοκή της ταινίας) σε μια πνευματική/συνειρμική πραγματεία σχετικά με την ανθρώπινη δυστυχία. Τα όποια εμβόλιμα πλάνα που χρησιμοποιούνται σαν διαλείμματα από τα παθήματα της οικογένειας, άλλους θα εκνευρίσουν μα άλλους θα τους μαγέψουν, καθώς ποτέ δε φαίνεται η συγγένειά τους ή ο εμφανής συμβολισμός σε σχέση με την ιστορία που διηγείται. Το μήνυμα, κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν καθίσταται εξαρχής ξεκάθαρο (όχι πως ποτέ γίνεται προφανές) μα με λίγα λόγια προσπαθεί να μας μεταφέρει στην απελπισία της έλλειψης επικοινωνίας και στην απουσία διόδων επικοινωνίας, ακόμα και όταν ψάχνονται οι διάφορες εναλλακτικές για να ελαφρύνουν τον πόνο. Η σκηνή-επιστέγασμα της αποτυχίας σύνδεσης κορυφώνεται εξαιρετικά υπό τους φάλτσους ήχους μιας διασκευής με πιάνο του It’s A Dream του Neil Young.
Με άλλα λόγια, όλη η σαγήνη της τέταρτης ταινίας του Ρεϊγάδας κρύβεται στα συναισθήματα και όχι στην παράλογη πλοκή. Αν ο σκηνοθέτης δεν ήταν τόσο κρυπτικός ως προς το τι πραγματικά θέλει να διαπραγματευτεί και ήταν περισσότερο γραμμικός, δεν ξέρω αν θα έκανε μια ταινία καλύτερη ή χειρότερη. Χαρακτηριστικό δείγμα που θα διχάσει για το αν πρόκειται περί μεταμοντέρνου δραματικού αριστουργήματος ή φενακισμένης δηθενιάς. Απευθύνεται στους καλοπροαίρετους σινεφίλ, οι υπόλοιποι μπαίνετε υπ’ ευθύνη σας.
Στην επόμενη σελίδα: 300: Η Άνοδος της Αυτοκρατορίας
