«Ικέτιδες» από το Εθνικό Θέατρο: να τις δείτε

Θα ήταν αδύνατον να τις δω το 1966 στη σκηνοθεσία του Τάκη Μουζενίδη από το Εθνικό Θέατρο. Θα ήταν αρκετά δύσκολο να τις δω το 1980, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Δυστυχώς δεν τις είδα ούτε το 2006, στην παράσταση που υπέγραψε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός. Οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη, μάλλον είναι η τραγωδία που δεν είχα δει ποτέ. Το κενό καλύφθηκε την Παρασκευή 5 Ιουλίου στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου και του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, που σκηνοθέτησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, Στάθης Λιβαθινός και μετέφρασε ο ποιητής Γιώργος Κοροπούλης. 

Ικέτιδες είναι οι μητέρες των Αργείων στρατηγών, που έχασαν τη ζωή τους στη Θήβα, πολεμώντας δίπλα στον Πολυνείκη. Ικέτιδες φτάνουν στην Ελευσίνα, και στο βωμό της Δήμητρας, συνοδευόμενες από τον βασιλιά του Αργους, τον Αδραστο, με σκοπό να παρακαλέσουν τον βασιλιά της Αθήνας, τον Θησέα, να μεσολαβήσει ώστε να πάρουν τα νεκρά σώματα των παιδιών τους για να τα θάψουν. 

Το τοπίο όπου φτάνουν οι Ικέτιδες παραπέμπει στο θέμα της τραγωδίας. Καμένοι κορμοί δέντρων, σαν άθαφτοι νεκροί, σκιαγραφούσαν εύστοχα το ζόφο και την ερημιά του θανάτου, (σκηνικά και κοστούμια, πολύ εύστοχα, Γιώργος Σουγλίδης). 

Μ’ ένα πολυφωνικό μοιρολόι ξεκινάει η παράσταση από έναν θαυμάσιο χορό και θαυμάσια καθοδηγημένο (υποκριτικά, μουσικά, κινησιολογικά). Το σώμα τους στη στάση του ικέτη, του ανθρώπου που έχει χάσει κάθε ίχνος αξιοπρέπειας και το μόνο που του μένει είναι να ικετεύσει. «Μ’ έχει φέρει η συμφορά να ικετεύω, και στα πόδια σου έχω πέσει» λένε στον Θησέα (Ακης Σακελλαρίου), που στην αρχή συμπεριφέρεται, αρκούντως πειστικά, ως ο χορτάτος άνθρωπος χωρίς ιδιαίτερη ενσυναίσθηση. Η μητέρα του η Αίθρα (Κάτια Δανδουλάκη) νιώθει τον πόνο των μανάδων του Αργους, αλλά και το χρέος του γιου της να υπερασπιστεί ηθικές αξίες. Και ο Θησέας αποφασίζει να πάρει θέση, αποφασίζει να διεκδικήσει το ηθικά σωστό. «Το θάρρος νίκησε τη φρόνηση». Και στη διάρκεια της τραγωδίας (στη διάρκεια της εκστρατείας) ωριμάζει, συναισθηματικά και πολιτικά. Οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη είναι ένα κείμενο που αγγίζει τόσο το συναίσθημα (μέσα από τον διαρκή θρήνο και τον απελπισμένο πόνο των μανάδων που ζητάνε τα νεκρά κορμιά των παιδιών τους) όσο και την επίσης διαρκή πάλη ανάμεσα στην υπεράσπιση των αρχών και των αξιών, έτσι όπως αποτυπώνεται στον συγκλονιστικό διάλογο μεταξύ Θησέα και Κήρυκα των Θηβαίων, έναν διάλογο μεταξύ δημοκρατικών αξιών και ανάλγητα ολοκληρωτικής εξουσίας. «Οι πόλεις των ανθρώπων θα χαθούν, αν δεν τηρούν τους νόμους που θεσπίστηκαν» λέει ο ώριμος πια Θησέας και σέρνει ο ίδιος το κάρο με τα επτά άψυχα σώματα των Αργείων στρατηγών στην Αθήνα. 

Ο Στάθης Λιβαθινός είχε έναν πρώτο καθοριστικό σύμμαχο σ’ αυτή την παράσταση: τη μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου, που άγγιξε όλες τις αποχρώσεις και τις ταλαντεύσεις των πρωταγωνιστών αυτής της τραγωδίας, μ’ ένα ραπάρισμα, που στην αρχή ήταν αδιόρατο (τόσο που δεν έγινε αμέσως κατανοητή η ιδιόρρυθμη εκφορά του λόγου από τους ηθοποιούς) και στην πορεία δυνάμωνε. Ο δεύτερος μεγάλος συμπαραστάτης ήταν η μετάφραση του ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Κοροπούλη, στην πρώτη του μεταφραστική παρουσία σε αρχαίο δράμα, που κατάφερε να μεταδώσει μια στέρεη και σύγχρονη γλώσσα, χωρίς να παρασυρθεί σε λυρισμό. Ο Ακης Σακελλαρίου ξεκίνησε κάπως αγχωμένος, αλλά πολύ γρήγορα βρήκε τα πατήματά του και μας έδωσε έναν στιβαρό Θησέα, κυρίως μετά τη μεταστροφή του. Η Αίθρα της Κάτιας Δανδουλάκη, στη δεύτερη μόλις παρουσία της στην Επίδαυρο και στην πρώτη της σε τραγωδία, έφερε την αρχοντική και φινετσάτη φιγούρα της (απολύτως ταιριαστό το κοστούμι της), αλλά δεν μετέφερε με τη φωνή της τις αποχρώσεις του ρόλου της. Πολύ καλός ο ηττημένος ικέτης βασιλιάς του Αργους Αδραστος, του Χρήστου Σούγαρη, όπως ο κήρυκας του Χάρη Χαραλάμπους. Ξεχώρισαν με το κύρος και την πείρα τους ο Αργείος γέροντας, που ψάχνει την κόρη του την Ευάδνη, ο Ιφις  του Θόδωρου Κατσαφάδου (εκείνος ο λυγμός του έφτασε σε κάθε κερκίδα του αργολιού θεάτρου), και η Αθηνά της Αγλαΐας Παππά, καθηλωτική. Πιο αδύναμοι η Ευάδνη της Κατερίνας Λούρα και ο Αγγελος του Ανδρέα Τσέλεπου. Ο Στάθης Λιβαθινός επέλεξε να μεταφέρει την πιο φορτισμένη σκηνή του θρήνου μέσα από τις φωνές της παιδικής χορωδίας ΔΟΠΠΑΤ του Δήμου Ναυπλιέων και την παιδική χορωδία Πολιτιστικού Συλλόγου «Ο Καββαδίας» του Λυγουριού, τονίζοντας την ελπίδα που φέρουν τα παιδιά την ώρα του απόλυτου σπαραγμού. 

Ναι, ήταν μια καλοσχεδιασμένη παράσταση οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη και του Στάθη Λιβαθινού. Μου έμοιαζε να είναι κλασικότροπη αλλά είχε πολλά σύγχρονα στοιχεία, ενσωματωμένα, χωνεμένα, πολλές καλές ερμηνείες, έναν θαυμάσιο χορό (με έμπειρες και ταλαντούχες ηθοποιούς) και ευτυχείς συναντήσεις με συντελεστές. Να τη δείτε αν βρεθείτε κοντά σε κάποιους από τους σταθμούς της περιοδείας.