Θερμό το χειροκρότημα στην υπόκλιση της πρεμιέρας, με τον Έλληνα σκηνοθέτη πλαισιωμένο από το θίασο.
Προσωπικά, δεν θα μπορούσα να φανταστώ μεγαλύτερο θρίαμβο για τον Θόδωρο Τερζόπουλο, έναν άνθρωπο που χωρίς καμία βοήθεια δεκαετίες τώρα οργώνει την υφήλιο διδάσκοντας τη μέθοδό του, είτε κυριολεκτικώς είτε μέσα από παραστάσεις του, απ’ την πρόσκληση που του απηύθυνε το μοσχωβίτικο θέατρο Στανισλάβσκι. Πριν λίγες μέρες, μετά από ενάμισι χρόνο εργασιών ανακαίνισης και επέκτασης, εγκαινιάστηκε με μια δική του σκηνοθεσία, μετονομασμένο από Stanislavski Drama Theatre σε Electrotheatre Stanislavski (Electrotheatre ARS ήταν το όνομα του το 1884, που στέγαζε το πρώτο σινεμά της Μόσχας).
Στο light show, πριν τα εγκαίνια του θέατρου με την παράσταση των Βακχών, εμφανιζόταν σε γράφημα λάμπα η μορφή του «φωτισμένου» Στανισλάβσκι.
Ο Έλληνας σκηνοθέτης επέλεξε τις «Βάκχες» για τα θυρανοίξια. Τις δίδαξε στους κορυφαίους Ρώσους ηθοποιούς, που επέλεξε ανάμεσα από 300, κάνοντας τρεις μέρες οντισιόν, μέσα από masterclass της μεθόδου του. Και αποθεώθηκε μαζί τους.
Οι Ρώσοι έχουν θεατρική αγωγή. Μόνο ένα για δείγμα κινητό χτύπησε στις Βάκχες.
Ο Τερζόπουλος επελέγη απ’ τους Ρώσους ως πρώτος των πρώτων. Ηταν ο διεθνής θεατράνθρωπος που η μοσχωβίτικη ιστορική σκηνή της κομβικής Τverskaya Ulitsa και ο διευθυντής της Μπορίς Γιουχανάνοφ απευθύνθηκαν για να δώσει το στίγμα της νέας εποχής της, φιλοδοξώντας να φέρει το πνεύμα και τον αέρα του φεστιβάλ της Αβινιόν στην καρδιά της Μόσχας. Oι μετακλήσεις της χρονιάς στο Στανισλάβσκι το αποδεικνύουν: μετά τον Τερζόπουλο τη «σκυτάλη» θα πάρουν ο Ρομέο Καστελούτσι με την «Aνθρώπινη χρήση των ανθρώπινων όντων» και ο Χάινερ Γκέμπελς με το «Black Box», ενώ οι συζητήσεις με τον Λαρς Φον Τρίερ βρίσκονται εν εξελίξει.
Την ώρα που η Αγαύη του Τερζόπουλου, ‘Αλλα Καζακόβα, θρηνεί κρατώντας το κεφάλι του γιου της Πενθέα που ξερίζωσε με τα χέρια της, δεν ακούγεται ούτε ανάσα.
Η Μόσχα βρισκόταν στην κατάψυξη και το ρούβλι καταποντιζόταν. Οι «Βάκχες» του Τερζόπουλου, για τις οποίες τα εισιτήρια γίνονται ανάρπαστα στη μαύρη αγορά -έγιναν με το «καλημέρα» sold out ακόμη και για τις παραστάσεις του Ιουνίου- ανέβασαν τη θερμοκρασία σε διονυσιακές τιμές. Πρωτόγνωρη εμπειρία για το ρωσικό κοινό. Δεν είναι τυχαίο που ο Γιουχανάνοφ περίμενε αντιδράσεις στη «δύσκολη» πρεμιέρα με τον υπουργό Πολιτισμού της Κυβέρνησης της Μόσχας Σεργκέι Κάπκοφ και τους ολιγάρχες, που χρηματοδότησαν με ένα δισεκατομμύριο ρούβλια την ανακαίνιση του θεάτρου.
Η μέθοδος του Τερζόπουλου (με την οποία πλέον ξεκινάνε τα μαθήματά τους οι βετεράνοι ηθοποιοί των «Βακχών», διδάσκοντας στη δραματική σχολή Βαχτάγκοφ), απογειώνει το κείμενο του Ευριπίδη και τη σκηνική πράξη. Ωστόσο ο σκηνοθέτης δεν διστάζει να την «τραυματίσει» με υπερρεαλιστικές ρωγμές, στις οποίες εισχωρούν από φελινικά στοιχεία μέχρι ποντιακά μοιρολόγια. Ο Έλληνας σκηνοθέτης φιλοτέχνησε επίσης τη σκηνογραφία, τα κοστούμια, τις χορογραφίες και τα φώτα. Και δημιούργησε ένα γεμάτο δονήσεις, ατμοσφαιρικό, εικαστικά τέλειο, αυστηρά γεωμετρημένο μαυροκόκκινο σύμπαν, που κάθε τόσο κλείνει σαρδόνια το μάτι στο θεατή. Όπως συμβαίνει με το φέρετρο- μαυσωλείο, στο οποίο σαβανωμένος ως μούμια ο Κάδμος κρατιέται στη ζωή από 100 φιάλες με αίμα, ή με τον μοιρασμένο σε πέντε γκροτέσκα, άκρως φελινικά γυναικεία πρόσωπα ρόλο του Αγγελιαφόρου.
Ο Διόνυσος Ελενα Μοροζόβα συναντά τη βακχεία μέσα από την ακραία σωματικότητα.
Υψηλές οι τεχνικές και σωματικές επιδόσεις του Διονύσου- Ελενας Μοροζόβα (ακραία σωματική είναι κι η ερμηνεία του εξαιρετικού Χορού, ο οποίος κάποιες στιγμές δίνει την αίσθηση ότι πετάει), αλλά η γυμνόστηθη Αγαύη τής πρωταγωνίστριας του Βασίλιεφ ‘Αλλα Καζακόβα συγκλονίζει. Η παράσταση φυλάει παρόλα αυτά για το τέλος μια εκτός κειμένου συνταρακτική εμπειρία. Τον ίδιο τον Έλληνα σκηνοθέτη να διατρέχει διαγώνια τη σκηνή θρηνώντας πάνω απ’ την Αγαύη με ποντιακό μοιρολόγι. «Είμαι Θεός κι εσείς με βρίσατε/ Ιτε Βάκχαι/ Ιτε», φώναξε, κατά την αποχώρησή του, σκορπώντας ρίγος στην πλατεία (καίριοι οι μουσικοί νυγμοί και στην τελευταία σκηνή του Παναγιώτη Βελλιανίτη).
Ο Χορός των Βακχών με τη μέθοδο Τερζόπουλου έκανε θαύματα: κάποιες στιγμές σχεδόν πετούσε.
Το θέατρο Στανισλάβσκι χειροκροτούσε στην πρεμιέρα όρθιο. Ενας Ρώσος φώναξε στα ελληνικά με σλάβικη προφορά «ευχαριστώ». Στα παρασκήνια η μεγάλη ντίβα του ρωσικού θεάτρου και πρωταγωνίστρια του Τερζόπουλου Αλα Ντεμίτοβα και ο σταρ αρχιμουσικός Θόδωρος Κουρεντζής ρίχθηκαν στην αγκαλιά του Ελληνα σκηνοθέτη και τον ευχαρίστησαν. Ενθουσιασμένος ήταν και ο θεατράνθρωπος στον οποίο υποκλίνονται οι συμπατριώτες του και δάσκαλος του Γιουχανάνοφ, Ανατόλι Βασίλιεφ. Οι «Βάκχες» είναι μια μεγάλη στιγμή για τη ρωσική σκηνή (ήταν πολύ συγκινητικές κι οι μαρτυρίες των Ρώσων ηθοποιών για τη συνεργασία τους με τον Τερζόπουλο και τον βοηθό του Σάββα Στρούμπο). ‘Ηταν αναμενόμενο να κρατηθεί στο ρεπερτόριό της. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Στανισλάβσκι -σκηνοθέτης, ποιητής και εικαστικός ταυτόχρονα-, είδε στην παράσταση γνωστούς του ηθοποιούς «μεταμορφωμένους απ΄τη μέθοδο του Τερζόπουλου και την ελληνική ενέργεια. Σε ένα μήνα τους είδα να μετατρέπονται σε μικρούς θεούς! Προτείνω στο Θόδωρο να συνεχίσουμε το διάλογό μας στην τέχνη και στην ζωή. Είναι φορέας της πηγής της αρχαίας τραγωδίας». Το Στανισλάβσκι τον τιμά εκδίδοντας κι ένα τόμο για το έργο και τη μέθοδό του, με πρόλογο τη Ντεμίτοβα και αφιερώνοντάς του το τρέχον τεύχος της εφημερίδας του.
Θόδωρος Τερζόπουλος και Μπορίς Γιουχανάνοφ
Τι παράδοξο. Η μέθοδος Στανισλάβσκι δεν επιζεί πια στη Ρωσία, υποστηρίζει ο Γιουχανάνοφ κάτω απ΄τη στέγη του θεάτρου Στανισλάβσκι. «Αλλαξε τόσο μετά τον θάνατό του που δεν αναγνωρίζεται σήμερα. Με το Στάλιν μετατράπηκε σε μνημείο . Επί Στάλιν αντί για ανθρώπινη ψυχή είχαμε ένα ψυχολογικό τρακτέρ». Σήμερα «στη βάση του ρωσικού θεάτρου γίνεται μια επανάσταση», προσθέτει. «Ούτε η παράδοση ούτε η κυβέρνηση μπορούν να αλλάξουν τις νέες γενιές. Αυτό που τις ενώνει είναι ότι δεν ανέχονται τη ρουτίνα. Η επανάστασή τους είναι επανάσταση κατά της ρουτίνας». «Ερχεται ο Αρμαγεδδών», προβλέπει, διακρίνοντας μεταξύ άλλων, τη μεταμόρφωση της κραταιάς και πλούσιας Ρωσίας σε Ινδία. «Οι μισθοί θα πέσουν στο 50% και τα πάντα θα είναι πάμφθηνα». Εχει βρει πάντως το προσωπικό του «γιατρικό»:« Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός μάς μαθαίνει να αντέχουμε τις καταστροφές», λέει.
Στις πολιτικές ερωτήσεις αρνείται να απαντήσει. «Βλάπτουν την υγεία». Όσοι μάλιστα κάνουν πολιτικό θέατρο, «κάνουν κακό θέατρο», διαπιστώνει. «Είναι σαν τις μαϊμούδες που σκαρφαλώνουν στα κατάρτια της Αργούς, αλλά δεν πρόκειται ποτέ να φέρουν το χρυσόμαλλο δέρας». Οι ειδήσεις που φέραμε απ΄τη Μόσχα δεν αφορούν μόνο στον καλλιτεχνικό θρίαμβο του Τερζόπουλου, ο οποίος στις 25 Φεβρουαρίου έχει ακόμη μια πρεμιέρα στη ρωσική πρωτεύουσα, με την όπερα «Νοσφεράτου» του Ντιμίτρι Κουρλιάνσκι (θα ανεβεί στο θέατρο Μοσσοβέτ και είναι υποψήφια για 7 Χρυσές Μάσκες, ύψιστη ρωσική τιμή). Το θέατρο « Αττις» του Τερζόπουλου αδελφοποιείται με το θέατρο Στανισλάβσκι, παράλληλα με σκηνές των ΗΠΑ και της Κίνας, δημιουργώντας ένα δυναμικό δίκτυο συμπαραγωγών. Η ημέρα της πρεμιέρας των «Βακχών» ήταν «μεγάλη» για την Ελλάδα. Την βρήκε με νέα κυβέρνηση. Αλλαγή σελίδας. «Η Ελλάδα είναι ο πολιτισμός της», επιμένει ο Τερζόπουλος, περιμένοντας να δει «τις αλλαγές. Μ’ ενδιαφέρει να δράσουν τα υπουργεία Δικαιοσύνης, Οικονομίας και Εξωτερικών, με πρώτο το Δικαιοσύνης». Η άποψή του για το υπουργείο Πολιτισμού, μολονότι γνωστή, αφοπλίζει: «Εγώ πάντα πίστευα πως δεν υπάρχει υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα. Είναι σαν το υπουργείο Ναυτιλίας της Τσεχίας!».
