Οι συνεντεύξεις του Γουίλιαμ Μπάροουζ αναδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες και εμμονές μιας ιδιοφυΐας

Ήταν ένας αξεπέραστος πειραματιστής του λόγου που ωθούσε -με θαυμαστή ευρηματικότητα- τις ιδέες του στα άκρα. Προηγουμένως, όμως, καταδύθηκε σε ανεξερεύνητα και ιλιγγιώδη βάθη απόγνωσης, πολύ πριν κατορθώσει να δημιουργήσει τη δική του μυθολογία. Σε κάθε περίπτωση, υπήρξε ένας από τους πλέον πρωτοποριακούς λογοτέχνες της εποχής του, υπέρμαχος της απόλυτης ελευθερίας και προκλητικός πολέμιος όλων των συστημάτων.

Ο λόγος για τον Γουίλιαμ Mπάροουζ (1914-1997), την προσωποποίηση της επαναστατικής γενιάς των Αμερικανών Mπητ ποιητών και πεζογράφων – στις αρχές της δεκαετίας του πενήντα. Μία πολυσχιδής προσωπικότητα, που έδωσε στην παγκόσμια λογοτεχνία έργα τα οποία όχι μόνο διατηρούν τη διαχρονικότητά τους, αλλά προβλέπουν με ανατριχιαστική ακρίβεια τις επερχόμενες εξελίξεις.

Είναι ίσως ο πιο απρόβλεπτος μεταπολεμικός συγγραφέας της Αμερικής, ο οποίος μπορούσε να δοκιμάζει όσο ελάχιστοι τα όρια του ρεαλισμού -και επομένως τις δυνατότητες της αναπαράστασης- μέσα από την αποσπασματικότητα, την εξωφρενική διακωμώδηση, το μαύρο χιούμορ και τις ακραίες -δίχως άλλο- εμπειρίες.

Έχοντας ζήσει σχεδόν εξωπραγματικά, ο Mπάροουζ δεν δίσταζε να δοκιμάζει τα πάντα -τα ναρκωτικά και το σεξ ήταν οι απόλυτες σταθερές του- και μετά να τα καταγράφει στα βιβλία του, σοκάροντας με την ωμότητα του λόγου και τις επιλογές των χαρακτήρων του. Για τον Mπάροουζ το κείμενο λειτουργεί ως ένα απέραντο -και κυρίως περίπλοκο- δίκτυο μηχανισμών, αλλά και ως μία σωρεία εντυπωσιακών συνειρμικών συνθέσεων.

Άλλωστε, είχε αναπτύξει μια περίεργη συγγραφική μέθοδο -αυτήν του «απότομου κοψίματος» (cut-up)- η οποία στην απλούστερή της μορφή συνίσταται στο να κόψει μια σελίδα ενός κειμένου και να την ξανασυναρμολογήσει με άλλη μορφή. Επίσης, έλεγε ότι εάν θέλει κανείς να έχει και μια τρίτη άποψη του πράγματος, τότε κόβει δύο κομμάτια από διαφορετικά κείμενα και συνδέοντάς τα ίσως ανακαλύψει κάτι που δεν γνώριζε καν ότι υπάρχει.

Ασφαλώς, χρειάζεται μία τεράστια συγγραφική φαντασία για να καταφέρει κάποιος να συνταιριάξει δύο άσχετα μεταξύ τους θέματα, να τα καταστήσει ενδιαφέροντα και λειτουργικά και να δημιουργήσει μερικά από τα πιο πολυσυζητημένα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας: Το «Tζάνκι», τις «Πόλεις της κόκκινης νύχτας» και -βέβαια- το «Γυμνό Γεύμα».

Το «Tζάνκι» (1953) αποτελεί την κατ’ εξοχήν διερεύνηση της σχέσης με το σώμα μας και τις πιο ανατριχιαστικές φοβίες μας που γίνονται μία μάλλον αναπόδραστη συνθήκη. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, το οποίο θεωρείται -δικαίως- μία ιδιοφυής απεικόνιση του κόσμου των ναρκωτικών ουσιών, αλλά και του εφιαλτικού αγώνα ενάντια στην καταδίκη της εξάρτησης. Μία εμπειρία που ταλαιπώρησε τον συγγραφέα σε όλη σχεδόν τη ζωή του, ο οποίος με το δικό του απαράμιλλο στιλ κατάφερε κάτι ιδιαίτερα τρομακτικό: Αφού αντίκρισε την άβυσσο, γύρισε πίσω για να την περιγράψει.

Απ’ την άλλη, στις «Πόλεις της κόκκινης νύχτας» περνά από το ένα θέμα στο άλλο με μία φαινομενικά αυστηρή πειθαρχία, η οποία ωστόσο δεν τον δεσμεύει πουθενά: Ένα ταξίδι στο χρόνο, ερωτικές τελετουργίες, επαναστάσεις, ανεξήγητοι φόνοι και -πάνω απ’ όλα- μία ενδελεχής εξερεύνηση της σχέσης λόγου και εικόνας. «Δεν ξέρω που κατευθύνεται η φαντασία, αλλά εγώ προσανατολίζομαι σκόπιμα στην περιοχή που ονομάζουμε όνειρα» σημειώνει ο συγγραφέας χαρακτηριστικά, για να προσθέσει: «Τι ακριβώς είναι το όνειρο; Μία συγκεκριμένη συνεύρεση λόγου και εικόνας, μέσα όμως από πολύ σύνθετες γραμμές συσχέτισης».

Αυτή ακριβώς η διερεύνηση των ορίων ανάμεσα στα όνειρα (ανεξαρτήτως προελεύσεως) και στην πραγματικότητα (όποια και αν είναι αυτή) θα αποθεωθεί στο πιο φημισμένο βιβλίο του: Είναι το 1954 που ο Mπάροουζ τελειώνει το πρώτο σχέδιο του «Γυμνού γεύματος»: Βρίσκεται στην Ταγγέρη, εθισμένος στην ηρωίνη, σε κατάσταση απόλυτης παρακμής και δύο χρόνια μετά εισάγεται σε κλινική αποτοξίνωσης στο Λονδίνο για να επιστρέψει -εκ νέου- στην αγαπημένη του πόλη και να συνεχίσει να επεξεργάζεται το ετερόκλητο, πολυποίκιλο υλικό του.

Το αποτέλεσμα είναι ένα κείμενο που μας μεταφέρει σε έναν εφιαλτικό κόσμο ενός «άρρωστου» μυαλού εγκλωβισμένου σε ένα κορμί που αποζητά με μανία την ηδονή και τον πόνο – σε ίσες δόσεις. Υπάρχει, άραγε, κάποια διέξοδος; Το πρόβλημα για τον Μπάροουζ βρίσκεται στη δυσαρμονία που υπάρχει ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα, την προσωπική ταυτότητα και την κατάδυση σε ανεξερεύνητα ψυχικά τοπία.

«Σαν συγγραφέας καταπιάνομαι με λέξεις. Οι περισσότεροι χαρακτήρες και οι χώροι αναπτύσσονται μόνοι τους. Αν διάβαζα και δεν έγραφα, κυριολεκτικά θα έβγαινα εκτός σώματος και θα πήγαινα στα μέρη και τους χαρακτήρες μου, σαν το ζωγράφο που υποκλίθηκε τρεις φορές και εξαφανίστηκε μέσα στον πίνακά του» αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά.

Οι συνεντεύξεις που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο με τίτλο «Στους λαβυρίνθους του μυαλού» και καλύπτουν μία περίοδο τεσσάρων δεκαετιών –σε μετάφραση του Χρίστου Αγγελακόπουλου και του Ιωάννη Τσίρκα- αποτελούν ένα συναρπαστικό βιβλίο-αναφοράς. Ίσως γιατί ο Μπάροουζ αποκαλύπτει πολλά περισσότερα από όσα επεδίωκε ο ίδιος.

Σε αυτές τις συνομιλίες εμφανίζεται -όπως πάντα- πνευματώδης, ιδιοσυγκρασιακός και απροκάλυπτα συναισθηματικός. Συζητάει ανοιχτά τους εφιάλτες του και την κατάσταση του διαρκούς φόβου, μιλώντας με μία συνταρακτική αμεσότητα για το θάνατο, την παρακμή του γήρατος και, βέβαια, για όλα όσα συνετέλεσαν στη δημιουργία των τόσο σημαντικών βιβλίων του.

Μάλιστα, αντί να επιβεβαιώνουν την εικόνα του απόμακρου και εσωστρεφούς συγγραφέα, οι συνεντεύξεις του αναδεικνύουν ποικιλοτρόπως την ιδιαιτερότητα, ευαισθησία και διορατικότητα του έργου και της παρουσίας του Γουίλιαμ Σ. Μπάροουζ.

Εδώ, οι εντυπώσεις από το ταξίδι στον χρόνο και τις άλλοτε αναπόφευκτες και άλλοτε επιθυμητές εμπειρίες, διασταυρώνονται με εκείνες ενός εσωτερικού ταξιδιού, για να προκύψει έτσι ένα μοναδικό ντοκουμέντο που συναποτελείται από μικρές και μεγάλες ψηφίδες ολόκληρης της ιστορίας του κινήματος των μπιτ.

Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ένα εξαιρετικά αποκαλυπτικό βιβλίο απόψεων, σχολίων και εκμυστηρεύσεων, το οποίο αναδεικνύει όλες εκείνες τις εμμονές που συνήθως υπάρχουν πίσω από μία συναρπαστική λογοτεχνική περιπέτεια… 

Βιβλία στη Βιτρίνα

Ποιος ήταν ο πρώτος μεγάλος σόουμαν; Ποιο τραγούδι σκανδάλισε όλον τον κόσμο; Πώς ένα βίντεο κλιπ έκανε πασίγνωστο και διαχρονικό ένα αποτυχημένο τραγούδι; Ποια είναι η καλύτερη συναυλιακή απάτη που έγινε ποτέ; Τα παραπάνω ερωτήματα είναι απλώς το εφαλτήριο για ένα ταξίδι σε πέντε ηπείρους και τρεις αιώνες. Μια μεγάλη εκδρομή στις ΗΠΑ την περίοδο της Ποτοαπαγόρευσης, στη ρατσιστική Αλαμπάμα µε τη Nina Simone, στην Ύδρα του Leonard Cohen, στην έκρυθμη Αθήνα της δεκαετίας του ’60 μαζί µε τους Rolling Stones, στο Λονδίνο µε το κίνημα “Ροκ Ενάντια στον Ρατσισμό”, στα γκέτο του Μπρονξ της Νέας Υόρκης µε υπόκρουση χιπ χοπ, στην Τζαµάικα µε τον Bob Marley, στο Μπουένος Άιρες µε τον Astor Piazzolla, στην Ιαπωνία ακούγοντας μουσική µε το πρώτο Walkman, στα νοσταλγικά 80’s µε τους a-ha, στη Θεσσαλονίκη µε τους U2. Ιστορίες μουσικής από τη ζωή, για τη ζωή, µε αποκλειστικές αφηγήσεις από τους Calexico, Anne Clark, Madrugada, Tuxedomoon – μεταξύ άλλων.

Για να μπορέσουμε να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη και να αποφύγουμε τις χειρότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να πάψουμε να προσθέτουμε αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Αυτό ακούγεται δύσκολο, επειδή είναι δύσκολο. Η ανθρωπότητα δεν έχει επιχειρήσει ποτέ άλλοτε κάτι τόσο μεγάλο. Όλες οι χώρες θα χρειαστεί να αλλάξουν συνήθειες. Κυριολεκτικά όλες οι δραστηριότητες της σύγχρονης ζωής –οι καλλιέργειες, η παραγωγή των πραγμάτων, οι μετακινήσεις– οδηγούν στην έκλυση αερίων του θερμοκηπίου. Αν δεν αλλάξει κάτι, η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να παράγει αέρια του θερμοκηπίου, η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να εντείνεται και ο αντίκτυπος στους ανθρώπους θα είναι κατά πάσα πιθανότητα καταστροφικός. Όμως, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Το βιβλίο αυτό μιλάει για το τι πρέπει να κάνουμε.

Ποιος ναός της πόλης λειτούργησε ως φρενοκομείο; Ποια πλευρά από τις επάλξεις του Λευκού Πύργου προτιμούν οι αυτόχειρες; Σε ποιας εκκλησίας το προαύλιο έγιναν φονικές μάχες; Γιατί λείπουν τα δάχτυλα από τα αγάλματα της οδού Φράγκων; Σε ποιο σημείο της παλιάς παραλίας στήθηκαν αγχόνες; Μέσα σε ποια εκκλησία τα ποντίκια έφαγαν τους ανθρώπους; Μέσα σε ποιο ζαχαροπλαστείο γυρίστηκε μια σκηνή της Χριστίνας με τον Ηλιόπουλο; Ποιος είναι ο «συνήθης τόπος εκτελέσεων»; Σε ποιο ξενοδοχείο έμενε η Γερμανίδα κατάσκοπος; Ποια είναι η ιστορία της τηγανητής πατάτας στην πόλη; Σε ποιον δρόμο της πόλης οι άνθρωποι προσκυνούσαν τους αγίους που ζωγραφίζονταν στα τζάμια των σπιτιών; Κάτω από ποιο πλατάνι στο κέντρο της πόλης γίνονταν τα παλουκώματα; Ποιο φονικό έγινε στη Διαγώνιο; 

Βρισκόμαστε στο 1997, και κάποιος στην Κομητεία Μπέρντον, στο Άρκανσο, σφαγιάζει νεαρές μαύρες γυναίκες. Μόνο που κανείς δε θέλει να παραδεχτεί πως συμβαίνει κάτι τέτοιο, όχι στον Βρόμικο Νότο.

Ένας πρώην ντετέκτιβ της Αστυνομίας της Νέας Υόρκης καταλήγει για μια νύχτα σε ένα κελί μιας φυλακής του Άρκανσο. Είναι ρημαγμένος από τη θλίψη. Πενθεί το θάνατο της γυναίκας του και του παιδιού του και αναζητά μάταια το δολοφόνο τους. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η χαμένη του οικογένεια. Όμως αυτό πρόκειται ν’ αλλάξει. Παρακολουθήστε την αφύπνιση μιας συνείδησης. Παρακολουθήστε τη γέννηση ενός κυνηγού. Παρακολουθήστε την απαρχή του Τσάρλι Πάρκερ. Μια απαραίτητη προσθήκη στη σειρά των βιβλίων του Πάρκερ για τους μακροχρόνιους αναγνώστες του Κόνολι και μια εξαιρετική εισαγωγή για όσους δεν έχουν ανακαλύψει ακόμα τον σκοτεινό, μαγικό λόγο του.