Η Μήδεια του Ευριπίδη στο Μπάγκειον

Η Μήδεια κοιτά από το παράθυρο του πρώτου ορόφου, την πλατεία της Ομόνοιας. Βλέπει το Hondos Center, παρακολουθεί τα νευρικά νερά ενός κεφάτου, ξαφνικά, σιντριβανιού, τσεκάρει τα αυτοκίνητα που ψάχνουν μια διέξοδο μέσα στην κυκλοθυμία των παράδρομων. Στηρίζεται διστακτικά ανάμεσα στα προστατευτικά δοκάρια της βεράντας και στήνει αυτί. Οι ψίθυροι της πλατείας, ματσάκια μεταναστών σε αρμονική διάταξη γύρω από τα νερά, γίνονται αεράκι που ανεβαίνει στους μαυρισμένους τοίχους και την πλησιάζει. Ακούει προσεκτικά. Κλείνει την πόρτα. Κλείνει τα μάτια. Η παράσταση σε λίγο αρχίζει.    

Η ΜΗΔΕΙΑ του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γεωργαλά, παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο της Χάγης, πριν από τέσσερα χρόνια. Έτσι γράφει το δελτίο τύπου και έτσι είναι. Γράφει κι άλλα. Πως αγαπήθηκε από κοινό και κριτική και πως έχει λάβει μια ξεχωριστή διάκριση από το Japanese International Institute της UNESCO, που την συμπεριλαμβάνει στο ετήσιο τεύχος του 2020, ως δείγμα ελληνικού θεάτρου. Γράφει όμως και για το έργο. «Επαναστατικό, υψηλού συμβολισμού. Έργο μύησης στα μύχια της ανθρώπινης φύσης, προτού αυτή οριοθετηθεί από τον «πολιτισμό». Ένας σκοτεινός ύμνος στον βάρβαρο θεό Έρωτα. Ένα κείμενο αναμετρήσεων». Γράφει επίσης και για την ηρωίδα. «Η Μήδεια, είναι η ίδια η θεά Φύση, η οποία γίνεται νόμος απέναντι στην ύβρι, γίνεται Νέμεσις και απαντά. Είναι το ακραίο πάθος που οδηγεί στη θέωση».

Σκέφτομαι αυτές τις λέξεις όσο ανεβαίνω τα σκαλιά. Όσο περπατάω μέσα σε αυτό το κτήριο, πάνω στην πλατεία Ομόνοιας. Εκεί στη γωνία με την οδό Αθηνάς. Αυτό που έχουμε συνηθίσει να προσπερνάμε και λίγοι να προσέχουμε. Το τετραόροφο ιστορικό ξενοδοχείο της άλλης εποχής. Ένα υπέροχο δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Ernst Ziller με πρώτη εμφάνιση κάπου εκεί ανάμεσα στην τετραετία 1890-1894.

Η Μήδεια δωματίου στο Μπάγκειον ξεδιπλώνεται με ένταση και άγριο πάθος. Οι Νίκος Δερτιλής, Μαργαρίτα Βαρλάμου, Βασίλης Ψυλλάς, Δημήτρης Γεωργαλάς και το ερμηνευτικό Air Force One της παράστασης Τζούλη Σούμα, κλέβουν το μυαλό σου και το γεμίζουν μεθυσμένες σκέψεις. Όταν το χειροκρότημα αντηχήσει στους ρημαγμένους από το χρόνο τοίχους, ξεμεθάς, η δίψα όμως παραμένει.

Ένα χρόνο πριν, τέτοιες μέρες, η παράσταση ξεκινούσε τη δεύτερη σαιζόν της. Τρεις παραστάσεις και «τέταρτη δεν έχει». Ο covid ήρθε και αποφάσισε. Ο άνθρωπος πίσω από όλα αυτά, Δημήτρης Γεωργαλάς θυμάται. «Είναι χρωστούμενο αυτή η τρίτη επανάληψη. Μετά δηλαδή από μια δεύτερη που δεν την άφησαν να προχωρήσει. Η ιστορία αυτή της παράστασης, πάει τέσσερα χρόνια πίσω. Είχε γίνει ένα φεστιβάλ στην Χάγη με θέμα την Μήδεια. Είχε εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας. Είχε και τρεις παραστάσεις. Η μία κλασσική (εμείς δηλαδή), η δεύτερη, η Μήδεια της Νέας Υόρκης και η τρίτη, Another Medea, ένας gay μονόλογος ενός άντρα που έσφαξε τα παιδιά του συντρόφου του, ένα πολύ ωραίο κείμενο, πολύ θα ήθελα κάποια στιγμή να το ανεβάσω και εδώ στην Ελλάδα. Μετά σκεφτήκαμε να το συστήσουμε και στην Αθήνα που δεν το είχε δει. Μόλις είδα το χώρο, λες κι ήταν έτοιμος για τραγωδία, ήξερα πως η Μήδεια «θα γίνει εδώ». Ήταν καλοκαίρι πριν την πανδημία, καύσωνας, παίζαμε μέχρι 10 Ιουλίου, και ο κόσμος σαρδέλες. Είχαμε αγοράσει βεντάλιες και τις μοιράζαμε, είχαμε και δύο ανεμιστήρες, και ανάμεσα η Μήδεια». Τον ρωτώ γι’ αυτή την νέα έκδοση δωματίου, αν λειτουργεί, αν ξεκλειδώνει πόρτες σε άλλα μυστικά. Απαντά: «Η αρχική ιδέα είχε ξεκινήσει στη Χάγη. Είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπεις τραγωδία σε ένα τέτοιο χώρο. Δεν υπήρχε ανοιχτό θέατρο, παίξαμε σε μια σκηνή σαν ένα μεγάλο μαύρο κουτί, και είδα τότε ότι μπορούσε να σταθεί. Ένας τέτοιος χώρος σου δίνει την δυνατότητα να έχεις αποχρώσεις, να εμβαθύνεις, να δεις πιο άμεσους τόνους. Στα μεγάλα θέατρα αυτό που στοχεύεις κυρίως είναι το μέγεθος των αισθημάτων και του λόγου, εδώ το μέγεθος υπάρχει αλλά η κλίμακα χαμηλώνει και έτσι σου δίνει τη δυνατότητα να εκφραστείς με μεγαλύτερες ποικιλίες και να πιάσεις τρελές αποχρώσεις. Και βέβαια μιλάμε πάντα για μια ψυχαναλυτική μετάφραση, αυτή του Γιώργου Χειμωνά. Και χρωστάω ένα τεράστιο ευχαριστώ, στον Θανάση, το γιο του, για την παραχώρηση».

Καθόμαστε και κοιτάμε την πόλη, μέσα από τα ανοιχτά παράθυρα. Οι άγνωστοι ξένοι επισκέπτες της πλατείας έχουν πια φύγει. Η Μήδεια ήταν κι αυτή μια ξένη. «Άφησα τους ανθρώπους μου, τη χώρα μου, εδώ είμαι μια ξένη, λέει, μου φέρονται σαν ξένη» Τον ρωτώ τι είναι αυτό το έργο, γι’ αυτόν. «Η παράσταση μιλά για μια υπερβατική μάχη, όχι απαραίτητα ενός άντρα και μιας γυναίκας που αυτός την κεράτωσε και αυτή για να τον εκδικηθεί, έσφαξε τα παιδιά του. Αν το δεις έτσι είναι μια ακραία διαταραχή και τίποτα άλλο περισσότερο. Η Μήδεια για μένα, προσωποποιεί τον θεό Έρωτα ή ακόμη αν θέλεις τη θεά Φύση, που σημαίνει πως όταν ο άνθρωπος προσβάλει αυτές τις δύο θεότητες θα υποστεί και μια ανελέητη τιμωρία. Το οποίο βεβαίως, έχει και ένα κόστος και για  την ίδια, Δεν λέει σκότωσα και ξεμπέρδεψα. Ζώνεται ένα αιώνιο πένθος, θυσιάζει την ίδια της φύση έτσι κι αλλιώς.  Το έργο είναι συμβολικό. Ο Ευριπίδης λατρεύει τις γυναίκες. Τη Μήδεια την θεοποιεί στο τέλος. Έρχεται το άλμα του ήλιου και την παίρνει. Η Μήδεια που ανεβαίνει στη σκηνή και σφάζει τα παιδιά της, είναι μια συμβολική πράξη. Τη φύση της σκοτώνει» Αναρωτιέμαι αν σε τραγωδιές δωματίου χωρούν τέτοια άρματα «Όχι εδώ δεν έχουμε τέτοια» μου λέει και αφήνει μια σπίθα να λάμψει στο βλέμμα του. «Για μένα το άρμα του ήλιου εδώ, είναι η αιώνια ένωση τους, κάτω από τα δεσμά του πένθους. Αφού δεν τα κατάφεραν με τη αγάπη».

Μετάφραση : Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία : Δημήτρης Γεωργαλάς
Μουσική : Πλάτων Ανδριτσάκης
Κοστούμια : Δημήτρης Ντάσιος
Φωτισμοί : Βασίλης Αποστολάτος
Επιμέλεια κίνησης : Φαίδρα Σούτου
Φωτογραφίες : Αγγελική Κοκκοβέ
Σχεδιασμός αφίσας – flyer : Ανδρέας Πούρνος
Ερμηνείες: Μήδεια: Τζούλη Σούμα / Ιάσονας: Δημήτρης Γεωργαλάς / Τροφός: Μαργαρίτα Βαρλάμου / Κρέων, Αιγέας: Νίκος Δερτιλής / Άγγελος: Βασίλης Ψυλλάς