Οι διεθνώς αναγνωρισμένοι Σολίστ στην Τρίτη συναυλία του ομώνυμου Κύκλου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, μοιράζονται μαζί μας αναμνήσεις, μυστικά, συγκινήσεις, ευτράπελα και συμβουλές. Πρόκειται για τον κορνίστα Κώστα Σίσκο, τον τουμπίστα Γιώργο-Θεόδωρο Ραράκο και τον κοντραμπασίστα Νίκο Τσουκαλά, που μιλούν από καρδιάς.
Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο μουσικό όργανο; Ήταν η πρώτη σας επιλογή ή υπήρξαν άλλες, λιγότερο ευτυχείς, απόπειρες εκμάθησης κάποιου οργάνου; Νίκος Τσουκαλάς: Με δεδομένο ότι ξεκίνησα τις μουσικές μου σπουδές σε αρκετά μεγάλη ηλικία, χωρίς να έχω ασχοληθεί πριν με την μουσική, θα έλεγα ότι η απόφαση του να μάθω κοντραμπάσο ήταν μια απόλυτα συνειδητή επιλογή. Αναζητώντας τους λόγους αυτής μου της επιλογής με βιωματικούς όρους, θυμάμαι ότι από μικρή ηλικία, σε οποιοδήποτε μουσικό μου άκουσμα, με προσέλκυαν ενστικτωδώς οι μεσαίες και χαμηλές συχνότητες. Όταν αργότερα ήρθα σε επαφή δοκιμαστικά με ένα κοντραμπάσο, γοητεύθηκα ακόμη περισσότερο από το ηχόχρωμά του κάνοντας την επιλογή μου σχεδόν αυτονόητη.
Κώστας Σίσκος: Όταν είδα το κόρνο, γυαλιστερό και με το εντυπωσιακό του σχήμα, μάλλον ερωτεύτηκα με την πρώτη ματιά. “Αυτό!” είπα, δείχνοντας το με το δάχτυλο μου. Ο αείμνηστος Γεώργιος Περούλης, μαέστρος εκείνη την εποχή, με προειδοποίησε λέγοντας μου ότι είναι πολύ δύσκολο, αλλά δεν αποθαρρύνθηκα και θα έλεγα ότι δεν υπήρξε στιγμή από τότε μέχρι και σήμερα, που να έκανα έστω και μια δεύτερη σκέψη.
Γιώργος -Θεόδωρος Ραράκος: Η πρώτη μου επαφή με τα χάλκινα όργανα ήταν το φλικόρνο (flugelhorn), που ανήκει στην οικογένεια της τρομπέτας. Πολύ γρήγορα όμως, η tuba με μαγνήτισε, με κέρδισε με τα ηχοχρώματά της και με την γιγάντια προσωπικότητά της.
Πως θα περιγράφατε τον μουσικό, ο οποίος μπορεί να κάνει μεγάλη καριέρα στο όργανο σας, ποια τα χαρακτηριστικά του; Κ.Σ.: Από την ώρα που ξεκινάει κάποιος να παίζει μουσική, βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση που δεν τερματίζει ποτέ. Τα χαρακτηριστικά ενός επαγγελματία μουσικού, είναι η αγάπη για τη μουσική, πρωτίστως, η αυτοπειθαρχία, η επιμονή και η υπομονή, για να καταφέρει να κατακτήσει το όργανο, το θάρρος και το κουράγιο για να “εκθέσει” τον εαυτό του μπροστά στο κοινό και τέλος, η διαρκής αναζήτηση και η αναθεώρηση, αν χρειαστεί, αυτών που ήδη γνωρίζει, για να μπορεί να εξελίσσεται συνεχώς. Ένας σολίστ σε οποιοδήποτε όργανο, χρειάζεται να έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά με έμφαση, ίσως, στο θάρρος και το κουράγιο για να σταθεί μόνος του, μπροστά από όλη την ορχήστρα και να καταφέρει, όχι απλά να παίξει το κείμενο, όπως αυτό το υπαγορεύει ο συνθέτης, αλλά να καταθέσει και την ψυχή του. Αυτά είναι τα ζητούμενα για κάθε σολίστ, όποιο κι αν είναι το όργανο που παίζει, όποιες κι αν είναι οι ιδιαίτερες δυσκολίες του κάθε οργάνου και η διαφορά μεταξύ ενός συνειδητοποιημένου επαγγελματία μουσικού ορχήστρας κι ενός σολίστ, θα μπορούσαμε να πούμε, είναι ένα σκαλοπάτι. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό το σκαλοπάτι που διακρίνει τον μουσικό ορχήστρας από τον σολίστα δεν είναι τόσο μεγάλο, αφενός, αλλά δεν είναι και ευκολοδιάβατο.
Ν.Τ.: Πέρα απ’ την υπομονή και την επιμονή, θα πρόσθετα ότι χρειάζεται κανείς να αποκτήσει μια συνολική θεώρηση της μουσικής ανεξάρτητα απ’ το όργανο που παίζει. Η δίψα αυτή κατά τη γνώμη μου είναι το όχημα, που μπορεί να οδηγήσει σε μία λαμπρή καριέρα.
Κ.Σ.: Συμφωνώ και επαυξάνω.
Γ-Θ.Ρ.: Κι εγώ συμφωνώ απόλυτα.
Ν.Τ.: Αν μπορώ να προσθέσω κάτι είναι η λέξη θυσία. Θυσιάζεις πολλά πραγματα για να φτάσεις στο σημείο που λέει ο Κώστας. Δεν πρόκειται για μια βόλτα στο πάρκο.
Από αριστερά: Ο κορνίστας Κώστας Σίσκος, ο κοντραμπασίστας Νίκος Τσουκαλάς και ο τουμπίστας Γιώργος-Θεόδωρος Ραράκος
Στα χρόνια που σπουδάζατε, αλλά και στην μέχρι τώρα καριέρα σας, υπήρξε κάποιος μουσικός- πρότυπο για εσάς; Και αν ναι, γιατί; Κ.Σ.: Μεγαλώνοντας μέσα στη μουσική, είχα στη θήκη του οργάνου μου κασέτες ή εξώφυλλα από κασέτες, πάνω στα οποία φιγουράριζαν οι Herman Baumann, Denis Brain, Burry Tuckwell. Θα έλεγα ότι αυτοί υπήρξαν τα ινδάλματά μου. Ονειρευόμουν, ως παιδί, ως έφηβος, να τους μοιάσω. Ωστόσο, υπήρξα πολύ τυχερός στη ζωή μου σε ό,τι αφορά τους δασκάλους μου, τους ανθρώπους που με οδήγησαν στα μονοπάτια της μουσικής και του κόρνου. Εξαιρετικά τυχερός, θα έλεγα. Οι δάσκαλοι μου υπήρξαν, πραγματικά, πηγές έμπνευσης για μένα, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, καθώς τους είχα δίπλα μου σε διαφορετικές ηλικίες και φάσεις της ζωής μου. Ο Ιωσήφ Ραράκος, ο δάσκαλος μου στη Φιλαρμονική, μου έδειξε πως να παίξω και να αγαπήσω το κόρνο και τη μουσική. Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, δεν λένε; Ο δάσκαλός μου στην Αθήνα, ο Σπύρος Καίσαρης, μου δίδαξε εκτός από μουσική και όλα εκείνα τα μικρά μυστικά για την τεχνική του οργάνου, επαγγελματικό ήθος, αγάπη και σεβασμό για τους συναδέλφους μου. Με αυτά του τα μαθήματα θα πορεύομαι όσο παίζω μουσική, όποτε αντιλαμβάνεστε πόσο σημαντικά υπήρξαν. Όταν αναζήτησα να εξελιχθώ ακόμα περισσότερο, βρέθηκα στην Αυστρία και δίπλα μου στάθηκε άλλος ένας σπουδαίος δάσκαλος, ο Hector McDonald. Ο McDonald μου έδειξε, κατ’ αρχάς, πόσες δυνατότητες εξέλιξης είχα, με κατηύθυνε, με στήριξε και μου έμαθε πως η αδιάκοπη εξέλιξη του μουσικού είναι σαν ένα κυνήγι θησαυρού που δεν τελειώνει ποτέ. Είναι σαφές, νομίζω, πως αυτοί οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να έχουν υπάρξει κάτι λιγότερο από πρότυπα για εμένα, όχι μόνο γιατί τους πίστεψα, αλλά γιατί, τελικά, τους άξιζε.
Ν.Τ.: Σίγουρα οι καθηγητές μου, ο Τάκης Καπογιάννης στην Ελλάδα και ο Duncan McTier στο Λονδίνο ήταν αυτοί που μου μετέδωσαν την αγάπη τους για το όργανο και ταυτόχρονα την τεχνική για να μπορέσω να εκφραστώ μουσικά μέσω αυτού. Σε ευρύτερη κλίμακα, θα έλεγα ότι ένας μουσικός που θαυμάζω απεριόριστα είναι ο μεγάλος βιολονίστας Ντάβιντ Όιστραχ, ο οποίος παρά τις αντιξοότητες που συνάντησε, και μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του, εξελισσόταν σαν μουσικός, στοχεύοντας – όπως ο ίδιος έλεγε – στο να γίνει «ένας ειλικρινής μουσικός».
Γ-Θ.Ρ.: Εγώ είχα την τύχη τους θρύλους του οργάνου να τους γνωρίσω από κοντά και να συμπράξω μαζί τους.
Ν.Τ.: Κανένας δεν έχει ένα πρότυπο. Δεν τελειώνει ποτέ αυτή η διαδικασία, μπορεί να σε εμπνεύσει οποιοσδήποτε μουσικός.
(όλοι) Βέβαια, βέβαια.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση και η μεγαλύτερη δυσκολία του μουσικού οργάνου σας; Ν.Τ.: Η μεγαλύτερη πρόκληση στο κοντραμπάσο είναι η παραγωγή του ποιοτικού ήχου, πράγμα το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο και χρειάζεται πολλή δουλειά για να επιτευχθεί. Οι δυσκολίες πολλές και μάλλον προφανείς. Το μέγεθος του οργάνου από μόνο του καθιστά την εκμάθηση του μια επίπονη διαδικασία, τόσο στο σωστό κούρδισμα (καθώς οι αποστάσεις μεταξύ των νοτών είναι πολύ μεγάλες), όσο και στην παραγωγή του ήχου όπως προανέφερα. Επίσης, οι συχνότητες στις οποίες ακούγονται κυρίως οι μπάσες χορδές του, επιτείνουν την δυσκολία στην επίτευξη του επιθυμητού τονικού και ηχητικού αποτελέσματος.
Κ.Σ.: Μα, είναι όργανο αυτό που επέλεξες; (γέλια)
Γ-Θ.Ρ.: (γέλια) Το μέγεθος μετράει. Για μένα η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να παίζω συνεχώς καινούργια και ίσως άγνωστα πράγματα. Αυτό με κρατάει πάντα στο ταξίδι της μουσικής εξερεύνησής μου. Άλλωστε, η μουσική είναι ανεξάντλητη και πάντα θα υπάρχει κάτι ακόμα να μάθεις. Η δυσκολία, κατά τη γνώμη μου, είναι να βρεις τους ήχους σου. Π.χ. στην tuba, επειδή είναι μεγάλη ως όργανο, είναι δυσκολότερο να το ελέγχεις όπως ένα μικρότερο. Συν ότι χρειάζεται καλή φυσική κατάσταση, να έχεις επαρκή αποθέματα αέρα για να ακούγεται σωστά και κουρδισμένες όλες τις νότες. Να αναδείξεις τις δυνατότητες του, ώστε να γίνει ένα σπουδαίο όργανο στα χέρια σου. Επίσης, εγώ έχω μια απορία: (γέλια) Γιατί να παίρνουν ξεχωριστό λα τα κοντραμπάσα;
Ν.Τ.: Αν θέλεις, Γιώργο, μπορείς να ζητήσεις ένα λα μόνο για σένα (γέλια).
Γ-Θ.Ρ.: Αχ, τί μου θύμισες;
Μια συγκινητική ή μια αστεία/ευτράπελη ιστορία από την καριέρα σας; Ν.Τ.: Θα πω κάτι το οποίο σίγουρα δεν θα ξεχάσω ποτέ. Συνέβη στα χρόνια που ήμουν μέλος της Ορχήστρας της ΕΛΣ και είχε σχέση με τη συγκίνηση μίας μικρής κοπέλας 13 ετών περίπου. Σε μία παράσταση της Μποέμ του Πουτσίνι, στην τελευταία πράξη πριν το θάνατο της κεντρικής ηρωΐδας του έργου, με την άκρη του ματιού μου την παρακολουθούσα να κλαίει σε όλη τη διάρκεια του δραματικού φινάλε. Ήταν απόλυτα συγκινητικό, και για μένα τρανή απόδειξη της δύναμης της μουσικής.
Κ.Σ.: Κι εγώ έχω ζήσει δυνατές συγκινητικές και ευτράπελες στιγμές.
Ένα ευτράπελο που μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας; Κ.Σ.: Για παράδειγμα έχει πέσει ένα μπουκάλι με νερό κι έχει βρέξει έναν συνάδελφο τρομπονίστα. (γέλια)
Γ-Θ.Ρ.: Επίσης, έχει πέσει σπαθί κι έχει καρφωθεί σε ένα βιολοντσέλο! (γέλια)
Ποια συμβουλή πιστεύετε ότι πρέπει να ακολουθούν οι μαθητές σας; Ν.Τ.: Η συμβουλή που δίνω πάντα στους μαθητές μου, πέρα από το τεχνικό κομμάτι είναι το να ακούν πολλή μουσική και να προσπαθούν να ανακαλύπτουν σε κάθε κομμάτι με το οποίο καταπιάνονται (είτε σόλο, είτε ορχηστρικό) όλες τις μουσικές πτυχές του, ώστε να το αντιλαμβάνονται καθ’ ολοκληρία και όχι μόνο μέσα από το μέρος του κοντραμπάσου.
Γ-Θ.Ρ.: Συμφωνώ απόλυτα. Θα ήθελα να προσθέσω το να αγαπούν πολύ αυτό που κάνουν και να αφιερώσουν τον καλύτερο εαυτό τους στην τέχνη της μουσικής, γιατί, εκτός της ευχαρίστησης, η μουσική δίνει ζωή, ελπίδα, αισιοδοξία, χαρά και διαμορφώνει τον χαρακτήρα.
Κ.Σ.: Συμφωνώ με τους προλαλήσαντες.
Υπάρχει ένα μυστικό που αποκτήσατε από την εμπειρία σας και θα θέλατε να μοιραστείτε με επίδοξους μουσικούς; Κ.Σ.: Το 2021 κλείνω 30 χρόνια επαγγελματικής παρουσίας. Τριάντα χρόνια κατά τα οποία, αν μη τι άλλο, μαθαίνεις πολλά κι ανακαλύπτεις “μυστικά” που τα αξιοποιείς τη στιγμή που τα χρειάζεσαι. Όλοι οι επίδοξοι μουσικοί πιστεύουν ότι, όσο πιο νωρίς τα ανακαλύψουν, τόσο πιο σύντομος θα είναι ο δρόμος προς την καταξίωση. Δεν θα μπορούσαν να είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Γιατί δεν είναι η ανακάλυψη ενός μυστικού το κλειδί, αλλά η διαδρομή, η οποία όσο πιο μακριά και δαιδαλώδης είναι, τόσο πιο σπουδαίο το κλειδί. Όπως τα είπε ο Καβάφης είναι. Όποιο μυστικό μου κι αν μοιραστώ, δεν θα έχει το ίδιο νόημα για κάποιον άλλον. Το μόνο που μπορώ να πω σε όλους τους επίδοξους μουσικούς, είναι, με αγάπη για τη μουσική, να αγωνιστούν και να ταξιδέψουν, να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν και να μην ψάξουν ποτέ να “κόψουν δρόμο”. Έτσι, οι κορυφές που θα κατακτήσουν θα έχουν τη δική τους σημαία.
Ν.Τ.: Η μαγική/ουσιώδης λέξη είναι η αγάπη.
Γ-Θ.Ρ.: Με την αγάπη που έχεις για τη μουσική πρέπει να μάθεις να δέχεσαι όλες τις προκλήσεις που έχει να σου δώσει.
