O Harry Partch ήταν μια μάλλον μοναδική περίπτωση συνθέτη. Δεν μοιάζει με κάτι άλλο που μπορεί να έχετε ακούσει, ώστε να σας δώσουμε μέτρο σύγκρισης. Οργανοποιός που κατασκεύαζε τα δικά του όργανα, καθώς τα υπάρχοντα δεν τον κάλυπταν, επινόησε ένα σύστημα κουρδίσματος με 43 άνισα διαστήματα μέσα στην οκτάβα το οποίο του ταίριαζε περισσότερο, επηρεασμένος από τις αρχαίες ελληνικές μουσικές κλίμακες, θα έλεγε κανείς πως ήταν ένας συνθέτης που έκανε τα πάντα με το δικό του τρόπο.
Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά το θάνατό του, η μουσική του ανακαλύφθηκε εκ νέου, κι αγαπήθηκε βαθιά από πολλά σχήματα σύγχρονης μουσικής, όπως είναι οι Kronos Quartet. Την Πέμπτη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Ensemble Musikfabrik θα ζωντανέψει επί σκηνής χαρακτηριστικά έργα του μοναδικού Harry Partch, και μάλιστα με όργανα-αντίγραφα των αυθεντικών δικών του, προς τέρψιν του αθηναϊκού κοινού. Είναι μια μάλλον μοναδική ευκαιρία, που δεν απευθύνεται μόνο στους οπαδούς της σύγχρονης μουσικής, αλλά σε κάθε φιλόμουσο που ενδιαφέρεται όχι μόνο για το mainstream, αλλά και για κάθε μουσική που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα.
Προσπαθώντας να βοηθήσουμε την προσέγγιση αυτών των μάλλον άγνωστων έργων του μυστηριώδους κυρίου Partch, η Popaganda μίλησε με τον Carl Rosman, κλαρινετίστα και επιφανή μουσικό του Ensemble Musikfabrik, ώστε να μας φωτίσει κάποια από τα –αρκετά – άγνωστα σημεία της δουλειάς του συνθέτη.
Πώς επιλέξατε αυτό το ρεπερτόριο; Ο Harry Partch βρίσκεται στο ενδιάμεσο μεταξύ του κλασικού μοντερνισμού και των συνθετών που είναι ενεργοί και σήμερα. Κατά κάποιο τρόπο βρίσκεται μάλλον στην κατεύθυνση της κληρονομιάς παρά της μουσικής στην αιχμή του σημερινού νέου προσανατολισμού. Ήταν, μεταξύ άλλων, και επιλογή του Χάινερ Γκέμπελς, καλλιτεχνικού διευθυντή της Ruhrtriennale, που είναι γοητευμένος από τον Partch. Είναι άλλωστε ένα είδος cult figure, και νομίζω πως ήδη είχε αρχίσει να γίνεται προς το τέλος της ζωής του, πράγμα που ισχύει για ορισμένους κύκλους και σήμερα. Είχαμε τις βάσεις για να γνωρίσουμε το έργο του Partch, γιατί ήταν ακόμα εν ζωή κάποιοι μουσικοί που δούλεψαν μαζί του, που μάλιστα ήταν στις πρώτες εκτελέσεις κάποιων από τα τελευταία του κομμάτια. Είχαμε τη μεγάλη τύχη να δουλέψουμε με τον Dean Drummond, που ήταν ένας από τους μουσικούς του Harry Partch, που μας επισκέφθηκε όταν προετοιμαζόμασταν γiα το Delusion of the Fury, κι είχαμε την ευκαιρία να επωφεληθούμε από τις γνώσεις του. Δεν ξέραμε πως ήταν ήδη άρρωστος με καρκίνο, δεν μας το είπε, κι έτσι, προς μεγάλη μας έκπληξη, πέθανε πριν να δει την πρώτη μας παρουσίαση του κομματιού. Το Delusion of the Fury ήταν το πρώτο κομμάτι του Partch που παίξαμε. Αυτό σημαίνει πως κάναμε τα πράγματα από την αντίστροφη κατεύθυνση από τον ίδιο τον Harry, γιατί εκείνος φυσικά ξεκίνησε γράφοντας κομμάτια για ελάχιστα όργανα, μια φωνή και μια βιόλα, για παράδειγμα, και σιγά-σιγά μεγάλωσε τη συλλογή του από όργανα του – κυριολεκτικά όργανα του, γιατί τα κατασκεύαζε ο ίδιος! Έτσι, μετά από δεκαετίες, είχε μια τεράστια συλλογή οργάνων, όπως τη βλέπει κανείς επί σκηνής στο Delusion of the Fury με το οποίο εμείς ξεκινήσαμε.
Πόσο διαφορετικά ήταν τα όργανα του Harry Partch από τα συμβατικά; Το πιο ενδιαφέρον σε αυτά τα όργανα είναι το εξής: τα συνηθισμένα όργανα μιας ορχήστρας έχουν επωφεληθεί από αιώνες εμπειρίας και εκλέπτυνσης στην κατασκευής τους, καθώς και των μηχανημάτων που έχουν χρησιμοποιηθεί και της σχετικής τεχνολογίας. Ο Harry Partch κατά βάσην έφτιαχνε όλα τα όργανά του μόνος του και δεν ήταν εξειδικευμένος ξυλουργός, ούτε οργανοποιός. Αυτό λοιπόν που κάνει τα δικά του όργανα ξεχωριστά είναι ότι μοιάζουν χειροποίητα, γιατί αυτό ακριβώς ήταν. Κατασκεύασε κιθάρες όπου έβαλε όσο περισσότερες χορδές μπορούσε, βιόλες με κάποια εξαρτήματα από τσέλο, τεράστιες μαρίμπας μορφοποιώντας το ξύλο ο ίδιος. Γι αυτό και δεν δουλεύει τόσο με πνευστά: τα πνευστά απαιτούν πιο εκλεπτυσμένη μηχανική από τα έγχορδα, γιατί αν π.χ. έχουν μια μικρή τρυπούλα κάπου, τότε δεν λειτουργούν καθόλου. Ενώ στα έγχορδα υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο ανοχής και στα κρουστά, όποιο πράγμα κι αν χτυπήσεις, λειτουργεί.
Μιλήστε μου λίγο για το Ensemble Musikfabrik. Ιδρύθηκε πριν από είκοσι πέντε χρόνια περίπου ως κρατικό σύνολο της Ρηνανίας-Βεστφαλίας, που είναι το μεγαλύτερο κρατίδιο της Γερμανίας. Τα μέλη του προέρχονται από πολλές διαφορετικές χώρες. Περίπου οι μισοί είναι γερμανοί, αλλά εγώ, για παράδειγμα, είμαι αυστραλός, ο κοντραμπασσίστας είναι γάλλος, έχουμε έναν-δύο αμερικανούς, έχουμε έναν άγγλο, έναν ολλανδό, είναι δηλαδή το σύνολο αληθινά διεθνές στη δομή του, παρόλο που έχει μόνιμη βάση τη Γερμανία. Δίνουμε 60 με 80 συναυλίες το χρόνο αλλά δεν παίζουμε όλοι σε όλες: σε κάποιες είναι μόνο τα έγχορδα, σε κάποιες άλλες τα πνευστά κ.ο.κ.
Και το σύνηθες ρεπερτόριό του; Από τότε που μπήκε στη ζωή μας ο Partch, δεν είμαι σίγουρος ότι έχουμε πλέον σύνηθες ρεπερτόριο. Σίγουρα όμως είναι η δομή μιας ορχήστρας σύγχρονης μουσικής. Όλα τα όργανα μπορούν να είναι και σολιστικά, αλλά μπορούμε να δημιουργούμε και συμφωνικό ήχο, είναι δηλαδή ένα ευέλικτο σχήμα. Είναι αυτό που θα ονομάζαμε «Συμφωνιέτα».
Θα παίξετε τη μουσική του Harry Partch και για νεανικό κοινό και παιδιά; Υπάρχουν δύο τρόποι να προσεγγίσεις τη μουσική του Partch. Ο ένας είναι ως άσκηση στην αρμονία και στο ρυθμό, αλλά για τον ίδιο, δεν ήταν αυτό το μόνο πράγμα που τον ενδιέφερε. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να τα χρησιμοποιήσει όλα αυτά για να δημιουργήσει μια πολύ αρχέγονη μουσική εμπειρία. Με αυτή την έννοια, το να έχεις ένα νεαρό κοινό δεν είναι μειονέκτημα. Η μουσική του έχει έναν πολύ περίτεχνο θεωρητικό εξοπλισμό, βασίζεται σε διάφορες μουσικές παραδόσεις, μια εκ των οποίων είναι κι η αρχαία ελληνική, που τον επηρέασε πολύ, αλλά μπορεί κανείς να τη δει και ως κάτι πολύ αρχέγονο και άμεσο. Κι αυτός έτσι επιθυμούσε να βιώνεται και να γίνεται σε πρώτο επίπεδο αντιληπτή. Με αυτή την έννοια, δεν απαιτεί από τον ακροατή ούτε θεωρητικό υπόβαθρο, ούτε καν υπόβαθρο έμπειρου ακροατή. Ήταν και εξαιρετικά θεατρικός συνθέτης, και με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνει αντιληπτός από οποιοδήποτε κοινό.
Harry Partch από το μουσικό σύνολο Musikfabrik, Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου, 20:30. Κεντρική Σκηνή Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, Λεωφόρος Συγγρού 107
