Είναι ένας ταλαντούχος νέος συγγραφέας και έχει πολλά και σημαντικά να πει. Ο «Βορράς» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα και ήδη προκαλεί το ενδιαφέρον με τη συγγραφική του ωριμότητα. Όσο για τη συνομιλία μας; Η αμεσότητα του συναισθήματος και του νοήματος είναι έκδηλη μιας δύσκολης εποχής, αλλά και -αν μη τι άλλο- μιας διαφαινόμενης συνέχειας…
Το πρώτο σας μυθιστόρημα «Βορράς» είναι μια δυστοπία με θέμα το συναίσθημα των ανθρώπων όταν γνωρίζουν ότι επίκειται η καταστροφή. Το ολοκληρώσατε λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία του κορωνοϊού. Τελικά, η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία; Πιστεύω πως η πραγματικότητα και η φαντασία συνδέονται με ένα σύστημα αλληλοτροφοδότησης. Ο άνθρωπος οραματίζεται και τα οράματά του χτίζονται στην πραγματικότητα, ενώ η πραγματικότητα ερεθίζει τον άνθρωπο και δίνει τροφή στα όνειρά του. Απρόσμενες, παράλογες καταστροφές όπως η πανδημία έχουν βρει την ανθρωπότητα πολλές φορές στο παρελθόν, με πολλές μορφές. Παρ’ όλα αυτά, ποτέ δεν πιστεύαμε ότι θα ερχόταν κάτι τέτοιο να ανατρέψει τις ζωές μας. Το μόνο σίγουρο είναι πως η πραγματικότητα έχει πολύ μεγάλη φαντασία.
Το βιβλίο σας καταγράφει την ιστορία του Αλέξανδρου, ενός φοιτητή στην Αθήνα που μαθαίνει ότι σε εννιά ημέρες ένας κομήτης θα πέσει στη Γη. Πώς σας ήρθε η ιδέα για ένα τέτοιο μυθιστόρημα; Πριν δύο χρόνια περίπου σχηματίστηκαν οι πρώτες εικόνες στο μυαλό μου. Γενικώς τα άτομα της γενιάς μου -όσα συναναστρέφομαι τουλάχιστον εγώ- είχαμε από τότε εκδηλώσει φανερά το άγχος μας για το μέλλον και την ευτυχία. Μέσα μας είναι δύσκολο, περίπλοκο το να εντοπίσουμε τον προορισμό μας και να ευτυχήσουμε. Μεγαλώνουμε σε περίεργες εποχές, μας περιτριγυρίζει ένα κλίμα δυστοπικό και οι απαιτήσεις που έχουμε από τον κόσμο και τους εαυτούς μας δεν βρίσκουν το αντίκρισμά τους στην πραγματικότητα. Οι βραδιές που ψάχνουμε τις λέξεις για να περιγράψουμε την ευτυχία, που ψάχνουμε στις αναμνήσεις μας για να την βγάλουμε απ’ τη λήθη, έχουν εδώ και χρόνια γίνει συχνό φαινόμενο. Ούτως ή άλλως, στις αρχές των είκοσι οι αλλαγές είναι δραματικές και η μετάβαση απ’ τη φοιτητική ζωή στο μετέπειτα χάος είναι από μόνη της τρομερά αγχωτική. Κάπως έτσι, μεταξύ συνειδητού κι ασυνείδητου, έπεσε πάνω στο κεφάλι μου ο κομήτης!…
Έχοντας τελειώσει πια με αυτό, θα ήθελα να μας πείτε για αυτή την εμπειρία: Τι είναι η συγγραφή ενός μυθιστορήματος; Διέξοδος ή πηγή βασάνων; Μια μορφή απελευθέρωσης από την καθημερινότητα ή υποδούλωση στο ίδιο το έργο; Από τη στιγμή που ξεκινάει η συγγραφή, ό,τι και αν κάνεις, η καθημερινότητα τελειώνει. Τουλάχιστον έτσι μπορώ να πω, πλέον, πως νιώθω εγώ. Δουλεύεις, κοιμάσαι, συνυπάρχεις, πλένεις τα πιάτα, ό,τι και αν κάνεις όμως δεν είσαι όλος «εκεί». Μέσα σου συντελείται κάθε δευτερόλεπτο ένας αγώνας, να ειπωθεί η ιστορία, να βρεθούν οι λέξεις. Και αυτό γεννά βάσανα. Σκάβεις πολύ βαθιά, χάνεσαι, εξουθενώνεσαι, βυθίζεσαι στα συναισθήματά σου τόσο που μερικές φορές πνίγεσαι. Απελευθέρωση και υποδούλωση, βάλσαμο και βάσανο ταυτόχρονα.
Στο μυθιστόρημά σας η αναζήτηση της ευτυχίας είναι ένα ζητούμενο μέσα σε πολύ ιδιαίτερες, ασφυκτικές συνθήκες. Τι σας ώθησε να καταπιαστείτε με αυτήν τη μόνιμη και συχνά απατηλή ανθρώπινη επιδίωξη; Το ζήτημα της ευτυχίας με απασχολεί προσωπικά και πολύ έντονα. Όλοι έχουμε την ανάγκη, ή τουλάχιστον τη θέληση για ευτυχία και (προφανώς) δεν έχουμε τις απαιτούμενες απαντήσεις. Η ευτυχία δεν είναι κάτι απτό και δεν υπάρχει συνταγή για να την προσεγγίσεις και αυτό για έναν νέο άνθρωπο είναι σοκαριστικό. Για πρώτη φορά ανιχνεύεις ότι υπάρχουν μέσα σου κενά που δεν ξέρεις πώς να τα καλύψεις, μαθαίνεις τι σημαίνει να νοσταλγείς και πόσο έντονος είναι αυτός ο ξεχωριστός πόνος, είναι η αρχή ενός ταξιδιού χωρίς κάποιον χαρτογραφημένο προορισμό, μια επίπονη διαδικασία ενηλικίωσης.
Αποτυπώνετε τους φρενήρεις ρυθμούς της φοιτητικής ζωής νέων ανθρώπων υπό την απειλή ενός κομήτη. Ποια είναι η αναλογία με το σήμερα; Αλλά και ποια η βαθύτερη πρόθεση πίσω από το συγκεκριμένο μυθιστόρημα; Αν θέλετε, ποια η φιλοδοξία σας μέσα από αυτό; Οι νέοι σήμερα δυσκολευόμαστε να είμαστε χαρούμενοι. Τα δεδομένα είναι πολλά και μεταβάλλονται ταχύτατα και δεν ξέρουμε τι σημαίνει να ζεις «σωστά», ποιος είναι ο σωστός δρόμος για εμάς, μια δίκαιη, ικανοποιητική ζωή φαντάζει μακρινό όνειρο. Νιώθουμε πως ζούμε σε μια αίθουσα αναμονής μακριά από την πραγματική ζωή η οποία για κάποιο λόγο φαίνεται να μην έχει ξεκινήσει ακόμα. Εκεί πιστεύω βρίσκεται και η βαθύτερή μου πρόθεση. Να μοιραστώ αυτό το βίωμα με ανθρώπους της γενιάς μου και των μεγαλύτερων γενεών, να πάρουμε όλοι μια στιγμή, να καθίσουμε και να αναλογιστούμε το τι πραγματικά σημαίνει για εμάς το ότι είμαστε ζωντανοί σε αυτό τον κόσμο, το αν ζούμε αρκετά, το αν κάνουμε κάτι λάθος. Ουσιαστικά, να γυρίσει ο καθένας μας και να ρωτήσει τον εαυτό του: Είσαι ευτυχισμένος;
Πώς ξεκίνησε η δική σας συγγραφική περιπέτεια; Διαβάζω και γράφω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Εκτός της λογοτεχνίας, ασχολούμαι παράλληλα με την ποίηση και τον κινηματογράφο. Το 2017 έγραψα το πρώτο μου σενάριο μικρού μήκους το οποίο γυρίστηκε στις αρχές του 2018 και ακολούθησε η δεύτερη ταινία μικρού μήκους στις αρχές του 2020. Παράλληλα δούλευα ήδη τον «Βορρά», που είναι και το πρώτο μου ολοκληρωμένο μυθιστόρημα.
Θεωρείτε ότι οι χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος είναι, σε τελική ανάλυση, οι πτυχές της προσωπικότητας του συγγραφέα; Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα για έναν λογοτέχνη; Οι χαρακτήρες μου είναι όλοι αποχρώσεις του εαυτού μου. Ο κάθε ένας παίρνει κάτι από τους φόβους μου, τις ανασφάλειές μου, όσα αγαπώ και όσα μισώ. Ταυτόχρονα, κανένας τους δεν είναι «εγώ». Νομίζω ότι η ειλικρίνεια που απαιτεί η συγγραφή, υποχρεώνει με τη σειρά της τον λογοτέχνη να παραχωρήσει κομμάτια του εαυτού του στους χαρακτήρες του. Αντίστοιχα, η πραγματικότητα εντοπίζεται στον πυρήνα κάθε έργου του. Η φαντασία έρχεται και περιπλέκει το πραγματικό, το χρωματίζει, το διογκώνει και το ισοπεδώνει, όμως το πραγματικό είναι πάντα εκεί, πίσω από κάθε λέξη, αφού αυτό γνωρίζει και επομένως γι’ αυτό μόνο μπορεί να μιλήσει ο δημιουργός.
Η λογοτεχνία ενέχει κινδύνους; Αισθάνεστε ότι διακινδυνεύετε κάτι γράφοντας; Νομίζω η απάντηση βρίσκεται στο στοιχείο της ειλικρίνειας που ανέφερα μόλις. Προσωπικά νιώθω πως όντας απόλυτα ειλικρινής όταν γράφω, αγγίζω πολύ ευάλωτα σημεία του εαυτού μου και τα εκθέτω. Συχνά φτάνω σε μέρη τα οποία θα προτιμούσα να κρατήσω δικά μου, σε απαντήσεις που ίσως δεν θα ήθελα να εκφράσω, ίσως ούτε καν να συνειδητοποιήσω. Αυτό όμως είναι το στοιχείο που κάνει μια γραφή αληθινή, εκείνο που δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε επιτήδευση.
Υπάρχει κάποιο όφελος που έχετε ως νέος συγγραφέας σε σχέση με το πώς βλέπετε τα πράγματα στον κόσμο; Τι πιστεύετε ότι κερδίζετε και τι χάνετε; Από τη μία νιώθω πως έχω το πλεονέκτημα του χρόνου. Είμαι νέος, άρα μπορώ να μιλήσω για τον κόσμο όπως είναι σήμερα και όπως θα μπορούσε να είναι αύριο με μια «νέα» οπτική, μια οπτική που γεννιέται και ανήκει στην εποχή αυτή. Από την άλλη, πιστεύω πως υπάρχει και το μειονέκτημα του χρόνου. Έχω ζήσει λίγο, και ας έχω πολλά να πω. Γι’ αυτό συχνά φοβάμαι πως δεν έχω το «δικαίωμα» να γράψω για πράγματα για τα οποία θα ήθελα να γράψω, και πως αν παρ’ όλα αυτά το κάνω θα βγει κάτι ρηχό, κάτι που ξύνει την επιφάνεια ακριβώς επειδή δεν προέρχεται από ένα επαρκές βίωμα.
Πώς βλέπετε τα πράγματα στις μέρες μας; Ποιο θεωρείτε ότι είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα; Ανησυχώ πολύ για το τι μέλλει γενέσθαι. Φοβάμαι πως υπάρχουν πολλά σενάρια στα οποία η πορεία των ανθρώπων προς το σκοτάδι εντείνεται και λίγα στα οποία ανταποκρινόμαστε επαρκώς στους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε. Το μεγαλύτερο πρόβλημά μας, για μένα, ήταν και παραμένει το πρόβλημα των ανισοτήτων. Είναι 2021, το να είσαι ζωντανός θα έπρεπε να αρκεί για να ζεις αξιοπρεπώς. Δίνουμε αξία σε ένα σωρό ματαιότητες, και επιτρέπουμε σε τόσο πόνο να συνεχίζει μάταια να υπάρχει.
Εάν τελικά δεν πέσει στις επόμενες εννιά ημέρες ένας κομήτης στη Γη, πώς φαντάζεστε την επόμενη μέρα; Φαντάζομαι τους ανθρώπους να βγαίνουν δειλά-δειλά στο δρόμο, σαν επιζώντες κάποιας γιγάντιας έκρηξης που ισοπέδωσε τα πάντα. Εκτός από τους λίγους «αρνητές» του κομήτη, των οποίων ο παραλογισμός δυστυχώς θα έχει θριαμβεύσει, όλοι οι υπόλοιποι θα κοιτάξουν πίσω στις ζωές που έζησαν μέχρι τώρα. Θα δουν, από πολύ ψηλά, τη θέση τους στο σύμπαν. Και ελπίζω πως ύστερα θα ξεκινήσουν να χτίζουν ζωές στα μέτρα της ψυχής τους.
Ο «Βορράς» του Φοίβου Οικονομίδη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
