Μπρετ Μπέιλι: «Ο ρατσισμός είναι πολύ ζωντανός στην Ελλάδα»

Στο Λονδίνο η ζωντανή installation του για τα αποικιοκρατικά εγκλήματα και τα νεοαποικιακά ευρωπαϊκά ρατσιστικά αντανακλαστικά  κατέβηκε προτού ανεβεί, από το φόβο εκτρόπων. Στο Παρίσι, μετά από τεράστιες πορείες διαμαρτυρίας, μπόρεσε να πραγματοποιηθεί με την παρουσία 300 αστυνομικών.

Στην Αθήνα το Exhibit B του Νοτιοαφρικανού δραματουργού, σκηνογράφου, σκηνοθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή του Οργανισμού Third World Bunfight Μπρετ Μπέιλι ξεκινά στις 24/05  (στο κτίριο της πρώην Ένωσης Ξένων Ανταποκριτών, στην Ακαδημίας 23, στο πλαίσιο του Fast Forward Festival της Στέγης) και δεν φαίνεται ότι θα ανοίξει ρουθούνι, παρότι κι εδώ παρουσιάζονται ωμά τα εγκλήματα των Αποικιοκρατών, οι λεηλασίες και οι  γενοκτονίες κατά  των έγχρωμων, μαζί με  την προπαγάνδα που τις νομιμοποίησε, συμπληρωμένες με τον άγριο ρατσισμό της  ελληνικής  μνημονιόπληκτης κοινωνίας.

«Επειδή στο ταραγμένο, πολωμένο Τώρα εξακολουθούμε να αρνούμαστε να μάθουμε από την Ιστορία» ο Μπέιλι ξεκίνησε την έρευνά του επιθετικά το 2010.  Διήρκεσε 6 μήνες και  συμπεριέλαβε αποικίες  της Μ.Βρετανίας (Κένυα), της Γερμανίας (Ναμίμπια), της Ολλανδίας (Νότια Αφρική), του Βελγίου (Κονγκό) και της Γαλλίας (Κονγκό). Το γεγονός ότι μεγάλωσε στη Νότια Αφρική επί Απαρτχάιντ, όπου τα γύψινα εκμαγεία που απεικόνιζαν ιθαγενείς Βουσμάνους του αφρικανικού Νότου αποτελούσαν εκθέματα δίπλα σε ορυκτά, ζώα και φυτά, τον στοίχειωσε. Με το Exhibit B, όνομα που υπονοεί το πειστήριο σε μια ποινική δίωξη ή σε αστική δίκη, θέλησε να κατανοήσει και να αποδομήσει την επίσημη αναπαράσταση και αναπαραγωγή της φυλετικής Ετερότητας. «Πρόθεσή μου –επιβεβαιώνει- ήταν να στρέψω το βλέμμα σε ένα σύστημα που αποσκοπεί  να μας παγιδέψει όλους σε σχέσεις άνισης ισχύος. Να ξύσω τα αρχεία μιας βολικά ξεχασμένης περιόδου της Ιστορίας και να δώσω συμβολική μορφή σε κάποιους απ’τους τρόπους με τους οποίους οι Μεγάλες Δυνάμεις  απανθρωποιούν εκείνους που θέλουν να λεηλατήσουν, να ελέγξουν και να αποκλείσουν».

Το ενδιαφέρον είναι ότι η Ιστορία και τα αρχεία συναντούν το Τώρα και τη ζωή που σπαρταρά στην κυριολεξία, αφού σε κάθε χώρα που επισκέπτεται με τη ζωντανή installation πραγματοποιεί επί τόπου νέα έρευνα για τους έγχρωμους κατοίκους της. Τα αποτελέσματα είναι πάντα ανατριχιαστικά. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση.

Μέσα από τις συνεντεύξεις 14 μαύρων, 19 έως 60 ετών, που ζουν στη χώρα και εμφανίζονται live και στην εγκατάστασή του, διερευνά τις ρίζες του ελληνικού ρατσισμού, φτάνοντας μέχρι τη Χρυσή Αυγή.

«Είτε γεννήθηκαν στην Αφρική είτε στην Ελλάδα κανένας τους», διαπίστωσε ο Μπέιλι, «δεν διαθέτει ελληνικό διαβατήριο. Κι όλοι τους έχουν να αφηγηθούν μια ιστορία ρατσιστικής βίας. Είτε δέχτηκαν σωματική επίθεση, είτε απειλήθηκαν ότι θα δολοφονηθούν από μέλη της ΧΑ. Ο ρατσισμός είναι πολύ ζωντανός στην Ελλάδα».

Φέρνει και άλλου είδους παραδείγματα: Την Ελληνίδα αφεντικίνα που απαγόρευσε στην οικιακή βοηθό από τη Ζιμπάμπουε να πλένει την κούπα και το σερβίτσιο της στο νεροχύτη της κουζίνας. Την Ελληνίδα γιαγιά που, λόγω του χρώματός της, διέταξε  μια αφρικανική γυναίκα να σηκωθεί  αμέσως από το κάθισμα του λεωφορείου. Τους Έλληνες γονείς  που εκβίασαν μάνα από τη Δομινικανή Δημοκρατία «ή το δικό σου παιδί στο σχολείο ή το δικό μας».

«Μιλάμε για τη βιωμένη εμπειρία μιας ρατσιστικής συμπεριφοράς και καθημερινότητας  μέσα από 14 installations και 14 performers. Βλέπουμε πώς είναι να είσαι έγχρωμος και να ζεις σε αυτές τις κοινωνίες».

Η Ελλάδα είναι, τονίζει, «απολύτως μια χώρα ρατσιστική, αλλά  πιο επιθετικός είναι ο ρατσισμός  στη Γαλλία και στο Βέλγιο». Η παράσταση έχει  και μόνιμους περφόρμερ, τέσσερις  εκπληκτικούς τραγουδιστές από τη Ναμίμπια, που ερμηνεύουν παραδοσιακά τραγούδια τη χώρας τους για τη γενοκτονία της φυλής τους. Και οι 18 περφόρμερ κάθονται για περίπου 100 λεπτά ακίνητοι, ανάμεσα από τα εκθέματα. Οι θεατές εισέρχονται ένας ένας. Υπάρχει οπτική επαφή πάντα μαζί τους, αλλά δεν ακούγεται ο παραμικρός ήχος –πέρα από τα τραγούδια.

Η Ελλάδα είναι, τονίζει, «απολύτως μια χώρα ρατσιστική, αλλά πιο επιθετικός είναι ο ρατσισμός στη Γαλλία και στο Βέλγιο».

Η installation είναι πολύ ωμή και άγρια, γιατί παρουσιάζει τα πράγματα όπως συνέβησαν μέσα από φωτογραφίες και πλούσιο αρχειακό υλικό.   Βλέπουμε τα κεφάλια των αποκεφαλισμένων νεκρών κρατουμένων από τη Ναμίμπια που στέλνονταν στη Γερμανία για ανθρωπολογικούς ελέγχους. Tη γυναίκα από τη φυλή khoi (κόι) με τα τεράστια στήθη και καπούλια που την εξέθεταν, από το 1810-1814, γυμνή ως φρικιό και μπαμπουίνο, στην Αγγλία και στην Γαλλία .

«Δυστυχώς, οι έγχρωμοι ακτιβιστές είδαν το  Exhibit B ως ένα πανηγύρι της βαναυσότητας των λευκών σε βάρος μαύρων, ως μια ρατσιστική εκδήλωση». Το 2014 πριν από την πρεμιέρα σπάσαν στο Barbican  Τheatre τις πόρτες. «Τους κάλεσα να δουν πρώτα πώς είναι η installation και μετά να διαμαρτυρηθούν, αλλά κανείς δεν άκουγε». Τελικά, το θέατρο δεν τόλμησε να αφήσει να πραγματοποιηθεί η installation. “To Βarbican απαρτίζεται από  μεσοαστές κυριούλες. Πώς να τολμήσουν!».

Οι αντιδράσεις των θεατών πάντως ποικίλουν: «Πολλοί κλαίνε, κάποιοι καταρρέουν, άλλοι φεύγουν.» Οι περισσότεροι μαύροι επισκέπτες ήταν στο Άμστερνταμ. «Το 45% του κοινού ήταν μαύροι». Θέλει και στην Αθήνα «να έρθουν μαύροι. Θέλω να έρθουν οι καλλιτέχνες, οι visual artists κι όσοι εργάζονται κατά του καπιταλιστικού νεοαποικιακού συστήματος».

Το ελληνικό κοινό τον γνωρίζει πρώτη φορά. «Τα θέματα σε όλες τις δουλειές μου –μάς συστήνεται-  έχουν να κάνουν σχεδόν πάντα με την Αποικιοκρατία και την μετα-αποικιοκρατία και με τη σχέση Ευρώπης και Αφρικής». Έχει γράψει τον δικό του «Ορφέα», με ήρωα έναν  μετανάστη από το Κονγκό που δολοφονείται,  για να μιλήσει για την ξενοφοβία μεταξύ των αφρικανικών χωρών και φυλών. «Έχουμε πρόσφυγες και μέσα στην Αφρική που δημιουργούν προβλήματα».  

Η «Μήδειά» του είναι μια Αφρικανή που, λόγω χρώματος,  φτάνοντας στην Ευρώπη στοχοποιείται και τη φωνάζουν «μάγισσα». Αυτό τον καιρό συνεχίζεται, μετά το Μακάο, τη Νάπολη και τη Μασσαλία,  η περιοδεία της σύγχρονης εκδοχής του πάνω στον «Μάκμπεθ», όπου οι μάγισσες είναι μια πολυεθνική επιχείρηση που θέλει να εκμεταλλευτεί τον ορυκτό πλούτο στο Κονγκό και για το λόγο αυτό δημιουργεί αστάθεια στη χώρα και πείθει τον Μάκμπεθ να δολοφονήσει όποιον στέκεται εμπόδιο.

Περπατάμε από την Ακαδημίας, όπου στήνει την installation, ως την Κολοκοτρώνη. Ο Μπέιλι σχεδόν χοροπηδάει. Συναντώ γνωστούς. «Τους είπες να έρθουν στο Exhibit B;», με ρωτάει. Η Αθήνα τον έχει ξετρελάνει. Θα ήθελε να βρει ένα σπίτι να μένει στον Κεραμεικό. « Μ’ αρέσει το mixed αυτής της πόλης,  τα γκράφιτι,  η china town , οι νερατζιές, που είναι σαν χριστουγεννιάτικη διακόσμηση. Η Αθήνα και η Λισαβόνα είναι οι πόλεις στις οποίες θα μπορούσα να ζήσω. Είναι και οι δυο πολύ φτηνές. Οι άνθρωποι εδώ είναι φιλικοί, χαλαροί και στο δρόμο σέξι. Α, δεν έχω ξαναδεί πουθενά τόσα πολλά sex shops! Ούτε  πλούσιους και φτωχούς να συνυπάρχουν στα ίδια μέρη. Είναι κάτι που δεν συναντάς σε άλλη πόλη!».