Ένας ρεπόρτερ ακολουθεί τον Ηρόδοτο

Ο Ryszard Kapuscinski συγκαταλέγεται στους κορυφαίους ρεπόρτερ του περασμένου αιώνα. Ως ανταποκριτής εφημερίδων και του Πολωνικού Πρακτορείου Ειδήσεων άρχισε από τη δεκαετία του 1960 τα ταξίδια του σε πολλές χώρες, ιδίως στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, όπου έζησε και κατέγραψε στα πολυδιαβασμένα βιβλία του τη δημιουργία του κόσμου μας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο. Από την Αιθιοπία του Σελασιέ ως την Ανγκόλα και από το Ιράν του Σάχη ως το Ελ Σαλβαδόρ, βρέθηκε εκεί όπου πραγματωνόταν η σύγχρονη ιστορία. Στο βιογραφικό του αναφέρεται ότι έζησε 27 επαναστάσεις και πραξικοπήματα, φυλακίστηκε 40 φορές και απέφυγε 4 θανατικές καταδίκες, ενώ συνεργάστηκε και με τις μυστικές υπηρεσίες της πατρίδας του.

Το 2004, σε ηλικία 74 ετών, αποφασίζει να γράψει για το πως ξεκίνησαν όλα: για το πρώτο του ταξίδι. Μεγαλώνοντας πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα στην τότε Πολωνία (σήμερινή Λευκορωσία), είχε πάντα το όνειρο να ξεπεράσει το όριο που λέμε σύνορα, να δει τι υπάρχει στην άλλη πλευρά. Η ευκαιρία του δόθηκε όταν, ως νέος ακόμα ανταποκριτής Τύπου, θα βρεθεί στην Ινδία. Στην τεράστια χώρα για την οποία δεν γνωρίζει τίποτα και της οποίας τη γλώσσα δεν μιλάει (όπως και τα Αγγλικά), πρέπει να βρει έναν τρόπο συνεννόησης με τους γύρω του, αλλά ταυτόχρονα να μάθει και πώς να κάνει τη δουλειά του ανταποκριτή, καθώς δεν του το έχει μάθει κανένας. Η απροσδόκητη λύση του θα είναι ο Ηρόδοτος, ο «Πατέρας της Ιστορίας» αλλά και ο πρώτος ρεπόρτερ.  

Ιστορία στα αρχαία ελληνικά σημαίνει και αναζήτηση κι ακριβώς αυτό επιδιώκει να διδαχθεί ο Kapuscinski από τον Ηρόδοτο και την «Ιστορία» του: πώς να αναζητά, πώς να διακρίνει το σημαντικό, αυτό που πρέπει να καταγραφεί και να μεταδοθεί ως γνώση στους συγκαιρινούς αλλά και τις επόμενες γενιές.  Αρπάζεται από τον μεγάλο δάσκαλο για να ανακαλύψει την τεχνική, τα μυστικά, την μαεστρία που απαιτεί το επάγγελμα του ανταποκριτή. Διαβάζοντας διαρκώς την «Ιστορία» στην πολωνική μετάφραση, βουτάει στο παρελθόν για να κατανοήσει το παρόν και ίσως και το μέλλον. 

Έτσι, τα ταξίδια του στην Ινδία, την Κίνα, την Αφρική περιγράφονται μέσα από το πρίσμα αποσπασμάτων της «Ιστορίας». Ο Θεμιστοκλής, ο Ξέρξης, ο Κύρος και οι λοιποί ήρωες του Ηροδότου γίνονται σύντροφοι στην πορεία του Kapuscinski, ακόμα και όταν γύρω του επικρατεί χάος σε εμπόλεμες ζώνες. Οι περιπέτειές τους γίνονται τα κλειδιά για την κατανόηση της εξέλιξης της ανθρωπότητας, οι επιλογές τους στις κρίσιμες στιγμές αποκαλύπτουν τους λόγους που ο Κόσμος μας είναι αυτός που είναι σήμερα. 

Ο Ηρόδοτος είναι ο μεγάλος δάσκαλος, γιατί έθετε διαρκώς τα ερωτήματα που πρέπει να δώσει κάθε ρεπόρτερ και ιστορικός, αλλά και γιατί έδειξε έναν τρόπο να απαντάς στα ερωτήματα. Οι δυσκολίες που συναντά ο Kapuscinski είναι ανάλογες με αυτές που θα αντιμετώπιζε και ο Ηρόδοτος, οι αναταραχές στις διάφορες πολιτείες που διασχίζει δεν μπορεί να διαφέρουν πολύ από αυτές που καταγράφει η «Ιστορία», η προσπάθεια ερμηνείας των γεγονότων θα είναι το ίδιο συναρπαστική. 

Το πρώτο αυτό ταξίδι του Kapuscinski περιγράφεται με ζωντανά χρώματα και με το βάρος στην αγνότητα της προσέγγισης ενός νεαρού, χωρίς εμπειρίες ανταποκριτή που πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με τον κόσμο έξω από αυτό που έχει συνηθίσει. Έχουμε έτσι, μια ρομαντική και αρκούντως λογοτεχνική απεικόνιση. Λόγω δε και της απόστασης των γεγονότων από την στιγμή της καταγραφής τους στο χαρτί και επιπροσθέτως, της ηλικίας του συγγραφέα, κυριαρχεί η νοσταλγία για το παρελθόν που αναπόφευκτα βαραίνει το κείμενο, το οποίο δεν έχει τη νεανική ζωντάνια που τόσο επιθυμεί. Η «λογοτεχνικότητα» του συγγραφέα κυριαρχεί τόσο στην επιλογή των επεισοδίων, όσο και στην προσέγγισή τους.  

 

Πάντως, η αξία του βιβλίου είναι προφανής, τόσο για τον λάτρη του ταξιδιωτικού κειμένου που θα βρει εδώ εικόνες που γοητεύουν και την ένταση της ανάγκης του ταξιδιού, αλλά και την τεχνική πίσω από την καταγραφή του ταξιδιού, όσο και για τον αναγνώστη του Ηροδότου, καθώς το κείμενο λειτουργεί και ως εισαγωγή και θέλγητρο για μια επιστροφή στην «Ιστορία».