Ένας ύμνος στο λάθος, αυτό είναι το έργο του Μάικλ Φρέιν που ανεβαίνει για πολλοστή φορά στην Ελλάδα και πρώτη στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε σκηνοθεσία του Έκτορα Λυγίζου. Σε τρεις πράξεις παρακολουθούμε έναν θίασο να προσπαθεί ν´ανεβάζει μια φάρσα παρεξηγήσεων. Όπως λέει και ο τίτλος είτε μπροστά, είτε πίσω από τη σκηνή γίνεται το Σώσε.
Η Σοφία Κόκκαλη υποδύεται το επάγγελμα της, δηλαδή μια ηθοποιό, που υποδύεται μια εφοριακό. Μας εξηγεί το πόσο δύσκολα είναι να παίξεις “λάθος” και πόσο πολύ πιο ενδιαφέρον έχει να βγαίνεις από την περσόνα σου και να γίνεσαι εργαλείο ενός θεατρικού συνόλου. Όπως και να έχει, και αυτό είναι σωστό, η Σοφία Κόκκαλη είναι ένα από τα πιο γερά χαρτιά που διαθέτει σήμερα το ελληνικό θέατρο.
“Δεν πρέπει να πηγαίνεις προετοιμασμένος για να δεις τίποτα. Πήγαινε μετά να διαβάσεις παραπάνω αν σε ενδιαφέρει.”
Δεν έχω και πολλές βαθυστόχαστες ερωτήσεις να κάνω. Πως αισθάνεσαι, γενικά; Καλά.
Ποιο ρόλο ερμηνεύεις στο «Σώσε»; Υπάρχει μια φάρσα που είναι το θεατρικό μέσα στο έργο, και μια πραγματικότητα που είναι αυτό που βλέπετε. Στη φάρσα παίζω μια μπίμπο, σεξουάλα ξανθιά, εφοριακό που πάει σ’ ένα σπίτι για να βρεθεί σε ερωτική συνεύρεση με κάποιον.
Στο κανονικό; Είμαι ηθοποιός. Κοίτα, ο κάθε ένας εκεί μέσα, όσο προχωράει η φάρσα και όσο προχωράει η ζωή, αρχίζει και αποκτά έναν αυτισμό. Η δική μου κλείνεται αρκετά στον εαυτό της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι λιγότερο αθώα ή αφελής από τους άλλους.
Η φάρσα τι διαπραγματεύεται; Είναι ένα σπίτι που το έχει ένα ζευγάρι που απουσιάζουν. Είναι η οικονόμος μέσα που κανονικά έχει ρεπό και μπαίνει ένα άλλο ζευγάρι, ο μεσίτης που διαχειρίζεται το σπίτι με τη σύντροφό του, που θέλουν απλά να ερωτοτροπήσουν. Επιστρέφει το κανονικό ζευγάρι και γίνεται ένα κρυφοκηνύγητο για να μη δουν ο ένας τον άλλον.
Θα την έβλεπες από μόνη της; Πώς το λένε, επίσης; Η ελληνική μετάφραση είναι «Όπως τους γέννησε η μάνα τους». Θα το έβλεπα, έχει το ενδιαφέρον της φάρσας με μια δόση θρίλερ και σασπένς.
«Το πιο βαθυστόχαστο που ακούγεται στην παράσταση είναι αυτό που λέει ο σκηνοθέτης, «προχωράμε, δεν σταματάμε». Το βαθυστόχαστο θα το βρεις στο απλό πράγμα.»
Είναι τρεις πράξεις το έργο, όπου επιγραμματικά τι γίνεται σε κάθε μία από αυτές; Στην πρώτη βλέπουμε τη γενική πρόβα που μέσα στο άγχος γίνονται πολλά λάθη. Στη δεύτερη, παρακολουθούμε πάλι το ίδιο έργο αλλά από τα παρασκήνια. Ο θεατής ακούει το έργο και κρυφοκοιτάει το πίσω μέρος της σκηνής. Στο τρίτο πάλι βλέπουμε την παράσταση όπου το παρασκήνιο πια έχει μπει εντελώς μέσα στο έργο.
Ο Φρέιν εμπνεύστηκε για να γράψει το «Σώσε», από μια μέρα που παρακολουθούσε το ανέβασμα ενός έργου του από τα παρασκήνια. Έχει κάποιο βαθυστόχαστο νόημα η παράσταση ή ό,τι καταλάβει ο καθένας; Κάτσε να σου πω.
Πρέπει να είμαι προετοιμασμένος; Γενικά, δεν πρέπει να πηγαίνεις προετοιμασμένος για να δεις τίποτα. Πήγαινε μετά να διαβάσεις παραπάνω αν σε ενδιαφέρει.
Να επιστρέψουμε στο νόημα; Φαίνεται πολύ απλοϊκό όλο. Το πιο βαθυστόχαστο που ακούγεται στην παράσταση είναι αυτό που λέει ο σκηνοθέτης, «προχωράμε, δεν σταματάμε». Το βαθυστόχαστο θα το βρεις στο απλό πράγμα. Είναι ένα τεράστιο οικοδόμημα που γίνεται χαμός. Δεν υπάρχουν μεγάλα πράγματα αλλά ό,τι προκύψει είναι αποτέλεσμα από τα χιλιάδες μικρά που έχουν προηγηθεί. Και αυτό είναι το πιο βαθύ που εγώ καταλαβαίνω.
Η ζωή που σου σκάει συνέχεια σφαλιάρες, δηλαδή. Είναι εύκολο να παίζεις «λάθος»; Θα θέλει φοβερή πειθαρχία. Δεν υπάρχει τίποτα λάθος στην παράσταση, γιατί το «λάθος» είναι ορισμένο. Εκεί που γίνεται ο χαμός, ο θεατής μπορεί να πιστέψει ότι αυτοσχεδιάζουμε, κάτι που δεν ισχύει. Η κωμωδία είναι ένα είδος που θέλει να μετράς τις κινήσεις σου ώστε να βγει σωστά.
“Όταν διάβασα πρώτη φορά το «Σώσε», γέλαγα μόνη μου.”
Ο Φρέιν έχει πει επίσης πως να παίξεις τη φόρμα της φάρσας είναι η πιο δύσκολη και σκληρή στο θέατρο, γιατί όταν κάνεις τους άλλους να γελάνε μαζί σου είναι αρκετά δύσκολο να διατηρήσεις την αξιοπρέπεια σου. Παραδίδεσαι, μάλλον, στη λατρεία του γέλιου. Δεν ξέρω γιατί δεν έχω ξανακάνει τέτοια κωμωδία.
Έχουμε πήξει με τα βαριά έργα; Ναι. Δεν υπάρχουν έργα που να βγάζουν γέλιο. Όταν διάβασα πρώτη φορά το «Σώσε», γέλαγα μόνη μου. Και άλλες φορές που μου είχε συμβεί, επειδή φανταζόμουν όμως πράγματα, εδώ μόνο από το κείμενο το έπαθα.
Είναι καθόλου επίκαιρο; Επειδή έχει γραφτεί τη δεκαετία του ’80. Εντελώς. Δεν υπάρχει μια αναφορά που να πεις ότι είναι του παρελθόντος. Η θεατρική διαδικασία είναι έτσι όπως γίνεται και τώρα, οι σχέσεις των ανθρώπων, η αγωνία του καθενός, τα προβλήματα του καθενός, ο εγωκεντρισμός του καθενός, το τραύμα του καθενός, οι εξουσίες στις σχέσεις, μια βία που έρχεται από την προσπάθεια να βγει ένα καλό τελικό αποτέλεσμα. Απομόνωση, μοναξιά, η έκθεση στο κοινό.
Έχεις κάνει λάθη μπροστά στο κοινό; Εννοείται πως έχω ξεχάσει λόγια. Μου αρέσουν αυτά όταν γίνονται. Σημαίνει ότι ξυπνάει το σώμα και ο εγκέφαλος. Ενεργοποιείσαι με τις εκπλήξεις.
«Η θεατρική διαδικασία είναι έτσι όπως γίνεται και τώρα, οι σχέσεις των ανθρώπων, η αγωνία του καθενός, τα προβλήματα του καθενός, ο εγωκεντρισμός του καθενός, το τραύμα του καθενός, οι εξουσίες στις σχέσεις, μια βία που έρχεται από την προσπάθεια να βγει ένα καλό τελικό αποτέλεσμα.»
Συμβαίνουν και στην πραγματική ζωή στα παρασκήνια όσα περιγράφει ο Φρέιν στο «Σώσε»; Ε, όχι ακριβώς στο βαθμό που τα περιγράφει. Προφανώς, όμως και οι ηθοποιοί φέρνουν τη ζωή τους πάνω στη σκηνή.
Πρέπει να το κάνεις αυτό; Τίποτα δεν πρέπει. Αν το αποφύγεις μου φαίνεται ότι δεν θα είσαι ειλικρινείς.
Έμαθες κάποια πράγματα από την παράσταση; Ναι.
Όπως; Να κάνω πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Έχεις τα “q”, δηλαδή τα σημεία που εμφανίζεσαι, όπου είναι τόσα πολλά, μπορεί να είναι και 1000. Όλη αυτή η ένταση, να πρέπει να αφηγηθείς πολύ ανοικτά αυτό που σου συμβαίνει, σε βάζει σε μια διαδικασία να πηγαίνεις από το ένα σημείο στο άλλο, που σε οδηγεί να αποβάλεις τις άμυνες και να μη σε νοιάζει καθόλου πως φαίνεσαι, τι κάνεις, γιατί άμα δεν κλείσεις για παράδειγμα σωστά την πόρτα, ο άλλος μπορεί να μην καταφέρει να μπει μέσα.
Σαν αθλήτρια. Θεωρείς ότι οι ηθοποιοί είναι περισσότερο αθλητές σήμερα; Το αντίθετο. Νιώθω πολλές φορές ότι δεν είναι πολύ αθλητικοί αλλά τώρα μη κακολογήσω κόσμο. Έχουν πέσει κάπως οι τόνοι, οι ρυθμοί, έχουν γίνει όλα ιδιοσυγκρασιακά, δεν βγαίνουν από την περσόνα τους. Για αυτό στο έργο, όλοι εμφανιζόμαστε σας τις δυνατότητες που μπορεί να έχει ο ίδιος άνθρωπος.
Είναι και λίγο μια κριτική το έργο στο γεγονός ότι παίρνουμε πάρα πολύ σοβαρά τον εαυτό μας; Σίγουρα.
Σαν ηθοποιός παίρνεις σοβαρά τον εαυτό σου; Πάρα πολύ.
Δηλαδή; Όλα μου φαίνονται πάρα πολύ σημαντικά, μεγάλα, επείγοντα. Αυτό δεν είναι κακό γιατί δίνεις αξία, αλλά σ’ ένα σημείο πρέπει να κουλάρεις κιόλας.
Σε στρεσάρει η δουλειά; Μου αρέσει πάρα πολύ. Δεν με ενοχλεί όταν στρεσάρομαι. Αλλά έχω καταλάβει ότι υπάρχει και μια μεγαλύτερη ελευθερία να έχεις μια ψυχραιμία ώστε να παρατηρείς όλος και πιο πολύ τι γίνεται. Και εγώ μέσα στην παράσταση δεν τα έχω καταλάβει όλα ή έχω καταλάβει διαφορετικά απ’ ότι οι υπόλοιποι. Φαντάζομαι ότι ο σκηνοθέτης έχει δει όλα αυτά που χρειάζονται.
Ήθελες πάντα να γίνεις ηθοποιός; Με ανάγκασαν. Όχι, ήθελα, αστειεύομαι. Από πάντα. Νόμιζα ότι ήταν ένα παιχνίδι. Είναι όμως δύσκολο.
Γιατί; Θέλει μεγάλη αφοσίωση.
