Πως μπορεί το θεατρικό παιχνίδι να βελτιώσει την καθημερινότητά μας;

«Εμψύχωσις» ονομάζεται η εταιρεία που έχει σαν αποστολή της τη δημιουργία ενός χώρου πολιτισμού για την πραγματοποίηση πολιτιστικών δράσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων για μικρούς και μεγάλους με επίκεντρό της το παιχνίδι ως μέσο συμβολικής έκφρασης, ως μια διαρκής διαδικασία μύησης, εκπαίδευσης, τροφοδότησης ενέργειας και τρόπου ζωής. Η ιδρύτριά της Φρόσω Μπενετή εξηγεί στην Popaganda πως μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους συνθέτοντας τέχνες και τεχνικές σε μια δημιουργική βιωματική εμπειρία, όπως αυτή που προσφέρει το θεατρικό παιχνίδι. 

Έχετε σπουδάσει υποκριτική, σκηνοθεσία και συμβουλευτική ψυχολογία.  Πως συνέβαλαν όλα τα παραπάνω στην ιδέα για τη δημιουργία μιας εταιρείας όπως είναι η «Εμψύχωσις»; Έπαιζα θέατρο από πολύ μικρή, όταν ήμουν στο σχολείο σκηνοθετούσα τις παραστάσεις και ονειρευόμουν να γίνω ηθοποιός.  Δεν φανταζόμουν ακριβώς όλη αυτή την εξέλιξη αλλά αν σταθώ για μια στιγμή και κοιτάξω πίσω, θα δω πως και οι σπουδές & οι συνεχείς αναζητήσεις, ήταν μία φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων. Όταν ξεκινάς να μελετήσεις κάτι, είτε αυτό έχει να κάνει με σπουδές, είτε εργάζεσαι πάνω σε μια ιδέα, δεν φαντάζεσαι τι μπορεί να ακολουθήσει. Αισθάνεσαι τυχερός αν μπορείς και κάνεις αυτό που αγαπάς.  Δεν σκέφτεσαι τι θα γίνει μετά. Στην πορεία βέβαια, συνειδητοποιείς πως όλα τα πράγματα, μάλλον, γίνονται για κάποιο λόγο.  Το ένα σε οδηγεί στο άλλο και τελικά, το ένα συμπληρώνει το άλλο, σαν τα κομμάτια ενός παζλ.  Και συ φτάνεις στο σημείο ακριβώς που πρέπει να βρίσκεσαι.  Να εκφράζεις δηλαδή, αυτό που έχεις περισσότερο ανάγκη τη δεδομένη στιγμή. Ας μην ξεχνάμε πως η υποκριτική έχει να κάνει με την έκφραση. Προσπαθείς να ξεδιπλώσεις κομμάτια του εαυτού σου, μέσα από ένα ρόλο.  Απ’ την άλλη, η  σκηνοθεσία έχει να κάνει με την ενορχήστρωση μιας ιδέας.  Πώς δηλαδή, θα καταφέρεις να συνθέσεις σε ένα όλα τα κομμάτια του παζλ. Η δε ψυχολογία σε βοηθάει να γνωρίσεις τα δυνατά & τα αδύνατα σημεία σου, να γίνεις καλύτερος και σαν άνθρωπος και σαν επαγγελματίας, να μπορείς να διαχειριστείς σύνθετες καταστάσεις. Μπορούμε να πούμε λοιπόν, πως σίγουρα η γνώση και η τεχνική μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά στην  αρχική μας επιθυμία για έκφραση της ανάγκης μας και να δώσουν υπόσταση σ’ αυτό που έχει ήδη προαποφασίσει η ψυχή.

Ποια είναι η φιλοσοφία πίσω από τα προγράμματα της εταιρείας και ποιες είναι οι βασικές μέθοδοι που χρησιμοποιεί; Η «Εμψύχωσις» δημιουργήθηκε το 2002 με τα «Παιχνιδοκαμώματα» και το «Εργαστήρι παιχνιδιού».  Είμαστε μία μη κερδοσκοπική εταιρεία που χρησιμοποιώντας το θεατρικό παιχνίδι σαν βασικό εργαλείο, πραγματοποιεί βιωματικά προγράμματα για ενήλικες, εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και πολιτιστικές δράσεις. Για μας το παιχνίδι είναι μια διαρκής διαδικασία μύησης, εκπαίδευσης και τροφοδότησης ενέργειας.  Είναι τρόπος ζωής. Το όραμά μας είναι να προσφέρουμε χαρά σε μικρούς και μεγάλους, μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού. Να βελτιώσουμε την εκπαιδευτική διαδικασία, μετατρέποντάς τη σε μια δημιουργική βιωματική εμπειρία.  Όπου μέσα απ’ αυτή, θα καλλιεργήσουμε την προσωπική μας εξέλιξη, θα καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους.  Το θεατρικό παιχνίδι εξάλλου είναι μία αποτελεσματικότατη μέθοδος για να διοχετευτεί δημιουργικά η έμφυτη μιμητική τάση του ανθρώπου.  Είναι ένα εργαλείο έκφρασης και απελευθέρωσης της φαντασίας.  Συνθέτοντας τεχνικές εμψύχωσης και παιγνιοθεραπείας, οι συμμετέχοντες μαθαίνουν  να λειτουργούν συλλογικά, να καλλιεργούν την εμπιστοσύνη, να εξασκούν τη συγκέντρωση και την προσοχή τους. Μέσα σ’ αυτό το πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο, η συμπεριφορά των παικτών δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο αξιολόγησης ή κριτικής. Όλοι έχουν τις ίδιες δυνατότητες, το προσωπικό στοιχείο μηδενίζεται, δεν υπάρχουν περιορισμοί. Και το ταξίδι ξεκινά!

Τι περιλαμβάνει για εσάς η έννοια της βιωματικής εκπαίδευσης και πως αυτή λειτουργεί ως ένα μέσο κατανόησης του εαυτού μας; Η δουλειά με την ομάδα είναι μία καταπληκτική εμπειρία, η οποία ξεκινάει από τον εμψυχωτή.  Ο εμψυχωτής, διαθέτοντας ενσυναίσθηση και αναγνωρίζοντας την αξία της μοναδικότητάς τους, αποδέχεται όλα τα άτομα της ομάδας, ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί μαζί τους.  Ο εμψυχωτής διδάσκει την ομάδα και ταυτόχρονα διδάσκεται απ’ αυτή.  Πρόκειται για μια διαδικασία διαρκούς εξέλιξης και για τις δύο πλευρές. Μέσα από τα προγράμματα εμψύχωσης, δημιουργείται αυτή η μαγική αλληλεπίδραση μεταξύ εμψυχωτή και παικτών.  Αναφέρομαι φυσικά στη δυναμική της ομάδας.  Και ιδανικά, πέρα απ’ το γνωστικό κομμάτι, στόχος είναι φεύγοντας από εκεί ο καθένας, να ενσωματώσει το βίωμα αυτό στη δική του διαδρομή, όπου με τη σειρά του θα εμπνεύσει τους δικούς του μαθητές κ.ο.κ. Μιλώντας για «βιωματική μάθηση» εννοούμε τη διαδικασία της οικειοποίησης της γνώσης μέσα από την εμπειρία και, πολλές φορές, την αναζήτηση προσωπικού νοήματος μέσα σ’ αυτή.  Η μαθητεία, μέσω της βιωματικής διαδικασίας είναι μοναδική γιατί ανταποκρίνεται στην ανάγκη ανάπτυξης του συνόλου της προσωπικότητας του ανθρώπου και όχι μόνο του νοητικού του πεδίου. Έτσι, η διαδικασία αυτή, επιφέρει διπλό κέρδος.  Μαζί με την εκπαίδευση στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, προωθείται ταυτόχρονα και η προσωπική μας ανάπτυξη. Ο βασικός σχεδιασμός των προγραμμάτων είναι τέτοιος που κεντρίζει άμεσα το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα περιβάλλον ασφάλειας. Τους βοηθά να αναπτύξουν θετικούς τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης, να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, να εκτονώσουν διαμάχες ή συγκρούσεις και να ξεπεράσουν τα προσωπικά τους όρια. Συμπερασματικά θα λέγαμε πως το θεατρικό παιχνίδι αποτελεί ένα άριστο εργαλείο για την προσέγγιση ενός θέματος, μέσω της βιωματικής εμπειρίας. Και όσο πιο παιγνιώδης είναι η εκπαιδευτική διαδικασία, τόσο πιο εύκολα και ουσιαστικά μπορεί κανείς να μάθει. Γι’ αυτό και στα σεμινάριά μας έρχονται άνθρωποι διαφορετικών ειδικοτήτων:  Εκπαιδευτικοί, κοινωνικοί λειτουργοί, θεατρολόγοι, ψυχολόγοι & θεραπευτές, ηθοποιοί, γονείς κ.ά.  Γιατί το θεατρικό παιχνίδι είναι για όλους.

Με ποιον τρόπο μπορεί να λειτουργήσει το παιχνίδι στη βελτίωση της ανάπτυξης ενός παιδιού; Από την παιδική ηλικία, το παιχνίδι αποτελεί βασική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ψυχική και συναισθηματική του ανάπτυξη.  Μέσα από το παιχνίδι, του δίνεται η δυνατότητα να δράσει ελεύθερα, να εξερευνήσει το περιβάλλον του, να εκφράσει τα συναισθήματά του, να ζήσει σε ένα κόσμο φανταστικό! Αναφορικά με τη σωματική του ανάπτυξη, έχει αποδειχτεί πως με το παιχνίδι η κυκλοφορία του αίματος γίνεται ταχύτερη, το νευρικό σύστημα ενδυναμώνεται και τα μέλη του σώματος τελειοποιούνται. Ταυτόχρονα, βελτιώνεται η μυϊκή του δύναμη, η ευκαμψία των αρθρώσεων, η ευλυγισία, η ακρίβεια και η χάρη των κινήσεων, η επιδεξιότητα, η ισορροπία.  Την ίδια στιγμή που συντελούνται όλα αυτά στο σώμα,  επηρεάζεται και η πνευματική λειτουργία. Μέσα απ’ το παιχνίδι, το παιδί αναπτύσσει την ικανότητα αναπαράστασης, το συμβολισμό, τη μίμηση και τη φαντασία. Οι λειτουργίες αυτές το αναγκάζουν να επιστρατεύσει τη μνήμη του για να θυμηθεί και να συνδέσει τα γεγονότα λογικά. Μέσα από το ομαδικό παιχνίδι, το παιδί μαθαίνει να καλλιεργεί ηθικές αξίες όπως την υπομονή στο να περιμένει τη σειρά του, την υποχώρηση όταν δεν μπορεί να έχει αυτό που θέλει, τον σεβασμό προς τους φίλους του. Μαθαίνει να συνυπάρχει αρμονικά με τους άλλους και να βρίσκει τρόπους επίλυσης των διαφόρων συγκρούσεων που μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Γνωρίζει έννοιες όπως η συνεργασία, το μοίρασμα, η αυτοπειθαρχία, η εκτίμηση. Σημαντική βέβαια είναι και η επίδραση που ασκεί το παιχνίδι στη συναισθηματική ανάπτυξή του. Με την επιτυχία και προβολή που αποκτά μέσω του παιχνιδιού, το παιδί βελτιώνει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, ξεπερνά τις αναστολές του, αυξάνει την αυτοπεποίθησή του και αναπτύσσει σεβασμό για την προσωπικότητα των άλλων. Τέλος, το παιχνίδι λειτουργεί πολλές φορές λυτρωτικά σε καταστάσεις της καθημερινότητάς του, που το φορτίζουν με στρες, ένταση ή θυμό, αφού, μέσα απ’ αυτό, του δίνεται η δυνατότητα εκτόνωσης & αποφόρτισης. Είναι λοιπόν φανερό, πόσο πολύ απαραίτητο είναι το παιχνίδι στην ανάπτυξη του παιδιού. Μάλιστα, η απουσία του, μπορεί να συνδεθεί με μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και ικανότητες διαχείρισης καταστάσεων.

Πως ένας ενήλικας μπορεί να εναρμονιστεί ευκολότερα στο κοινωνικό του περιβάλλον μέσω των εκπαιδευτικών σεμιναρίων που προσφέρετε; Το θεατρικό παιχνίδι είναι παιχνίδι μέσα από ρόλους και θεατρικές τεχνικές.  Συμμετέχοντας σ’ αυτή τη διαδικασία, «μαγικά» βγαίνουμε από τον εαυτό μας και γινόμαστε κάποιος άλλος. Τα σεμινάρια αυτά είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μάθουμε να εκφραζόμαστε ελεύθερα, να γνωρίσουμε το σώμα μας, να μάθουμε να παρατηρούμε, να αναπτύσσουμε τη φαντασία μας. Η χρήση των θεατρικών τεχνικών μπορεί να βοηθήσει στην καλλιέργεια της ικανότητας έκφρασης σκέψεων & συναισθημάτων με πολλαπλούς τρόπους: ανάλυση, σύνθεση, κριτική, δημιουργικότητα, φαντασία. Μπορεί να εμπλουτίσει τον άνθρωπο σε εμπειρίες και αυτοπεποίθηση, να ενισχύσει τη γνώση μέσα απ’ την αίσθηση.  Επιπλέον, βοηθά στην ανάπτυξη της προσωπικής αντίληψης, της σωματικής πειθαρχίας και οπωσδήποτε αναπτύσσει τη συγκρότηση σκέψης, τη φαντασία και την έκφραση. Μέσα από το παιχνίδι, επιστρέφουμε στην παιδική ηλικία και θυμόμαστε πώς νιώθαμε όταν ήμασταν παιδιά. Ανέμελοι, χαρούμενοι, χωρίς αγωνία, χωρίς άγχος για ανταγωνισμό, κυριαρχία και πρωτιά.  Παίζαμε μόνο για τη χαρά του παιχνιδιού, για τη διαδικασία.

Τι έχετε διδαχθεί από τη μακρόχρονη επαφή και αλληλεπίδρασή σας με τα παιδιά όσον αφορά τη βελτίωση του τρόπου ζωής μας; Τη διατήρηση της αθωότητας.  Τα παιδιά είναι δεκτικά στη γνώση και αφήνονται σε μια διαρκή ανακάλυψη του σώματός τους, του εαυτού τους, του κόσμου που τους περιβάλλει.Έχετε αναρωτηθεί γιατί τα μωρά είναι τόσο όμορφα και εμείς γαληνεύουμε όταν βρισκόμαστε κοντά τους;  Παίζουμε, αλλάζουμε τη φωνή μας, τη διάθεσή μας, γινόμαστε και εμείς παιδιά. Έχουμε ξεχάσει πως και εμείς έτσι γεννιόμαστε. Δυστυχώς αυτό στην πορεία χάνεται και ως ενήλικες καλούμαστε να κάνουμε έναν επαναπροσδιορισμό. Δεν πιστεύω πως είναι σύμπτωση πως διαφορετικοί μύστες σε διαφορετικές εποχές, είχαν αντιληφθεί το γεγονός πως η φώτιση δεν είναι τίποτα άλλο παρά η επανάκτηση της παιδικής ηλικίας.  Το να επιτρέψεις στη συνειδητότητά σου να γίνει και πάλι σαν του παιδιού.  Ώριμη και ταυτόχρονα αθώα.  Νομίζω πως αυτό είναι όλο και όλο το μυστικό. Το θέμα είναι αν θα μπορέσει κανείς να βρει το δρόμο να γυρίσει «σπίτι του».  Ένα δρόμο που περιστοιχίζεται από νεράιδες και δράκους που έτσι κι αλλιώς είναι αναπόφευκτο να συναντήσει κανείς για να βρει τον εαυτό του.  Να μετουσιώσει το σκοτάδι σε φως, να σβήσει και να ξαναγράψει τη δική του διαδρομή, από την αρχή.

Μπορείτε να μας προτείνετε περαιτέρω τρόπους προκειμένου να εισάγουμε την τέχνη στη ζωή μας ακόμα και αν δεν είχαμε μέχρι πρότινος κάποια επαφή με αυτήν; Με έναν περίπατο στη φύση, ένα βραδάκι θέατρο ή σινεμά και μετά μπυρίτσα  με φίλους. Με μια βόλτα στα μαγαζιά για να διαλέξεις εκείνα τα χρωματιστά μαξιλάρια που σου άρεσαν, θαυμάζοντας κάποια αρχιτεκτονική αναλογία ή φτιάχνοντας με μπόλικη αγάπη το αγαπημένο σου γλυκό.  Με οτιδήποτε μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης & άντλησης ενέργειας για τον καθένα. Νομίζω πως αυτό που ηρεμεί την ψυχή μας & φέρνει ισορροπία στο νου μας, μπορεί να δημιουργήσει ένα αντίβαρο σε μια έτσι κι αλλιώς δύσκολη καθημερινότητα για όλους. Γι’ αυτό η τέχνη γίνεται σημαντική, επειδή έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί εξισορροπιστικά στη ζωή μας αλλά και να ενώνει τα αντίθετα, κάνοντάς την περισσότερο χαρούμενη και δημιουργική.  Γιατί η δημιουργία, πάντα φέρνει χαρά.  Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να την επιλέξουμε. Ο Καμύ έλεγε πως η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας. Με τη γνώση αυτή, αναγνωρίζοντας δηλαδή τη δύναμη που έχει η τέχνη να αλλάξει δυναμικά τη ζωή μας, εμείς κάνουμε τη δική μας προσπάθεια να εφεύρουμε τη συνταγή για μια καλύτερη ζωή. Για μια ζωή, σαν να ήταν παιχνίδι. Είστε προσκαλεσμένοι …