Ο Ηλίας Φραγκούλης απεχθάνεται τον όρο σινεφίλ και την πολιτική ορθότητα

O Ηλίας Φραγκούλης είναι σχεδόν αστικός μύθος. Ο άνθρωπος που μίλησε στην τηλεόραση για το σινεμά σαν κινηματογραφική περσόνα του Ταραντίνο, ο άνθρωπος που το γέλιο του ακούγεται δυνατά σε όποια προβολή το προκαλέσει και δεν μπορείς μετά να το ξεχάσεις, ο άνθρωπος που δεν χαρίζει κάστανα στο Facebook και στο Twitter όπου θα μιλήσει χωρίς κανένα φίλτρο για τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας, ο άνθρωπος που διοργανώνει τις Bingo μουσικές βραδιές της Αθήνας, ό,τι πιο διασκεδαστικό έχει ξεκινήσει στην πόλη εδώ και χρόνια, ο άνθρωπος πίσω από το freecinema.gr και τα “μπουμ” του κάθε Τετάρτη μεσάνυχτα με τις κριτικές του.

Ο άνθρωπος αυτός λοιπόν, εδώ και 11 χρόνια, κάθε καλοκαίρι διοργανώνει ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ με ταινίες που οι περισσότεροι σπάνια έχουν τη δυνατότητα να δουν στη μεγάλη οθόνη, το «Ξαφνικά Φέτος το Καλοκαίρι», που επιστρέφει φέτος στη Ριβιέρα με ένα πρόγραμμα που δεν πρέπει να χάσει κανείς. Όχι ότι χρειάζεται αφορμή για να μιλήσει κανείς με τον Ηλία Φραγκούλη, που περνώντας χρόνο μαζί του θα γελάσεις και σίγουρα θα κάνεις μια συναρπαστική κουβέντα μαθαίνοντας για σινεμά και μουσική, αλλά λίγο πριν την πρεμιέρα του φεστιβάλ τον πετύχαμε στην άδεια Ριβιέρα για να μας πει για το «καλοκαιρινό» του παιδί που μεγαλώνει και χαρίζει στον κόσμο της πόλης όμορφες στιγμές γιορτάζοντας τις ταινίες και τα θερινά σινεμά, τα μικρά αυτά διαμάντια της Αθήνας.

11 χρόνια «Ξαφνικά Φέτος το Καλοκαίρι». Περίμενες να γίνει θεσμός το καλοκαιρινό αυτό film festival που διοργανώνεις; Με τίποτα! Ξεκίνησε εντελώς τυχαία, για μια εβδομάδα του Ιουλίου, το 2012, στο σινέ Δεξαμενή στο Κολωνάκι, επειδή ο κινηματογράφος είχε… κενό στον προγραμματισμό του. Φάνηκε ν’ αρέσει σαν ιδέα στον κόσμο και, ουσιαστικά, γι’ αυτό συνεχίστηκε. Αν δεν υπήρχε το κοινό που το στηρίζει όλα αυτά τα χρόνια, θα ήταν μονάχα μια πρόσκαιρη τρέλα. Ευτυχώς, εσχάτως, και οι άνθρωποι της εταιρείας Βίκος, που προσφέρουν σημαντικότατη βοήθεια με τη χορηγία τους. Δεν θα τα έβγαζα πέρα διαφορετικά. Μιλάμε για εντελώς σόλο προσπάθεια, δεν υπάρχει κανενός είδους ενίσχυση από ευρωπαϊκά προγράμματα και κρατικά «χαϊδολογήματα»…

Τι θυμάσαι πιο έντονα από τα προηγούμενα; Καλά, εδώ γράφω και βιβλίο. Είναι μοναδική εμπειρία να είσαι κάθε βράδυ στο σινεμά, να επικοινωνείς με τους ανθρώπους, να παρατηρείς τις αντιδράσεις τους στις προβολές. Είναι κανονικό σχολείο. Έχω πάρα πολλές αναμνήσεις, ήδη. Πιο σπουδαία για μένα, η βραδιά που παίξαμε την «Τελευταία Παράσταση» του Πίτερ Μπογκντάνοβιτς, το 2019. Από τα δέκα πιο αγαπημένα μου φιλμ όλων των εποχών. Γεμάτη η Ριβιέρα, να κλαίω εγώ και όλο το σινεμά μαζί, να χειροκροτούν στο τέλος και να μου ζητάει η Ζυράννα Ζατέλη, συγκλονισμένη, αν μπορώ να προβάλλω την ταινία κάθε χρόνο. Έχουν υπάρξει και πολλά ευτράπελα. Μία γυναίκα είχε δοκιμάσει να προσπεράσει το ταμείο και να μην πληρώσει εισιτήριο, επειδή η αφίσα έγραφε… FREE CINEMA. Έχει υπάρξει προβολή στη Ριβιέρα με επεισόδια έξω από το σινεμά, με το κοινό να κλαίει από… τα δακρυγόνα και να γελάει ταυτόχρονα, γιατί παίζαμε την «Απίθανη Πτήση». Πιο πολύ, πάντως, εκπλήσσομαι και συγκινούμαι στ’ αλήθεια όποτε χειροκροτούν στο φινάλε μιας ταινίας. Δεν το συναντάς συχνά αυτό. Είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή από το κοινό. 

Τι δεν πρέπει να χάσει το κοινό για κανένα λόγο από το φετινό πρόγραμμα; Καμία ταινία. Δεκατέσσερις είναι όλες κι όλες, διαλεγμένες μία προς μία, με τη λογική μιας θεματικής ενότητας κάθε βραδιά. Καμιά δεκαπενταριά άφησα απ’ έξω φέτος. Είναι αμέτρητα τα φιλμ που μπορείς να προγραμματίσεις. Και η τελική επιλογή προσφέρει τίτλους εγγυημένης απόλαυσης. Φέτος θα ήθελα ο κόσμος να προσέξει λίγο παραπάνω κάποιες από τις προβολές που ξεκινούν στις 23:00. Εκεί υπάρχουν κάποια «κρυμμένα» και σπάνια φιλμ που δεν θα ξαναδείτε να παίζονται εύκολα σε σινεμά. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για το «Από τον Καιρό της Εύας» (1941), το «Στους Δύο Τρίτος δεν Χωρεί» (1963), «Το Γέλιο Βγήκε από την Κόλαση» (1941) και το «Η Κρυφή Ζωή Ενός Μανεκέν» (1970). Ελπίζω να τ’ ανακαλύψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές γίνεται. Μου αρέσει να μαθαίνουν ταινίες μέσα από το πρόγραμμά μου και να θυμούνται πως τις είδαν για πρώτη φορά στο «Ξαφνικά».  

Μιλώντας για την Αθήνα, θέλω να μου πεις πως είναι η ζωή στα Εξάρχεια τώρα. Πώς έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια; Τα Εξάρχεια τα γνώρισα στη δεκαετία του ’80 εξαιτίας των θερινών σινεμά τους. Άλλοι τρέχανε στα μπαρ, εγώ πήγαινα Ριβιέρα και Βοξ. Γι’ αυτό και χάρηκα σαν μικρό παιδί όταν το «Ξαφνικά» ταίριαξε στη Ριβιέρα. Και με την Πέγκυ Ρίγγα, εννοείται. Είναι καθαρός άνθρωπος, έχει ίχνη της τρέλας που κουβαλάω κι εγώ, αγαπάει το παλιό, καλό σινεμά όπως κι εγώ. Καταλαβαίνει ότι έχω φάει τη ζωή μου στα σινεμά, ενώ αυτή μεγάλωσε μέσα σ’ αυτά εξαιτίας του πατέρα της και «κληρονόμησε» με πολλές έννοιες τη φήμη του κυρίου Θεόδωρου. Μεγάλη μορφή για όσους τον θυμούνται. Κατά τα άλλα, τα Εξάρχεια θα είναι πάντοτε pop και σουρεαλιστικά. Τα υπόλοιπα ήταν συχνότερα «φορετά». Και οι «αναρχικοί» και τα ναρκωτικά και όλα εκείνα τα στερεότυπα που «τρομοκρατούσαν» αρκετό κόσμο, ο οποίος τα απέφευγε προ ετών. Όλα ελεγχόμενα ήταν, ανέκαθεν. Όποτε ήθελαν τα εμφάνιζαν, όποτε ήθελαν τα «εξαφάνιζαν». Σήμερα είναι μια ωραία γειτονιά που αγωνίζεται να διασωθεί από τα χέρια του real estate και των αυξήσεων στις αντικειμενικές αξίες των διαμερισμάτων.   

Ηλία, εκτός από το σινεμά ασχολείσαι ενεργά και με την πολιτική ζωή. Νιώθεις ότι ζούμε σε ζοφερούς καιρούς; Θεωρείς ότι υπάρχει ελπίδα για να βρεθούμε σε μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία; Δεν θεωρώ ότι ασχολούμαι με την πολιτική. Άλλωστε, δεν υφίστανται ιδεολογίες σήμερα, μη γελιόμαστε. Υπερασπίζομαι την κοινωνική πολιτική. Με ενοχλεί η αδικία, ο βιασμός της νοημοσύνης μας, η στέρηση δημοκρατικών δικαιωμάτων. Είμαι ένα κομμάτι της κοινωνίας, η ζωή και η καθημερινότητά μου πλήττονται από κυβερνητικές αποφάσεις που με προσβάλλουν. Από τη φύση μου δεν είμαι αισιόδοξος. Ένα από τα αγαπημένα μου motto λέει πως «από το κακό, υπάρχει πάντα και το χειρότερο». Έτσι συγκρίνω τα πράγματα στη ζωή. Έχω αντέξει και με το κακό, πολλές φορές. Κι έχω γερό στομάχι, τελικά. Τώρα, αν μπορώ να κάνω κάτι για το καλύτερο, υπολογίστε με. Με μια τέτοια λογική δημιουργήθηκε και το κινηματογραφικό μου site, άλλωστε. Το freecinema.gr γεννήθηκε για να ξαναβρεθεί η χαμένη τιμή της κριτικής κινηματογράφου στην Ελλάδα.      

Καθημερινά στα social media σου σχολιάζεις την πραγματικότητα μας με πολύ έντονο και αφιλτράριστο τρόπο. Έτσι είσαι και στην offline ζωή σου ή εκεί μαλακώνεις κάπως τις απόψεις σου; Ο ίδιος άνθρωπος είμαι παντού. Οι προσωπικές μου σελίδες στα social (κυρίως στο facebook, εσχάτως και στο Twitter) είναι «Friends only». Θέλω να αποφεύγω τα τρολάκια και τους ανώνυμους υβριστές. Οι φίλοι μου ξέρουν ότι μπορώ να γίνω απίστευτα βρωμόστομος, δεν λογαριάζω «τρόπους». Όπως μιλάω, έτσι είμαι. Δεν έχει πισώπλατα και διπρόσωπες συμπεριφορές από εμένα. Και αυτό απαιτώ από τον κόσμο που γνωρίζω ή με προσεγγίζει. Άμα δε σ’ αρέσει η αλήθεια μου, «ξεσκονίζω» το block button μου… «and world peace», που έλεγε κι η Σάντρα Μπούλοκ, την ταινία την ξέρεις.

Σου έχει κοστίσει η ειλικρίνεια της γνώμης σου; Εννοώ και στην προσωπική σου ζωή και στην επαγγελματική. Έχει τίμημα να λες τη γνώμη σου ανοιχτά και δημόσια. Φυσικά. Κυρίως επαγγελματικά. Με έχουν κυνηγήσει για τις κινηματογραφικές κριτικές που γράφω, με έχουν κόψει από δουλειές, μου έχουν κόψει διαφημίσεις από το site μου… Αλλά εγώ έτσι είμαι. Καλύτερα να πέθαινα, παρά να γινόμουν «ανώδυνος». Όσοι με γνωρίζουν προσωπικά, ακόμη και οι αναγνώστες που έχουν αντιληφθεί τη συνέπεια της παρουσίας μου στο χώρο εδώ και δεκαετίες, με σέβονται γι’ αυτό. Τιμή μου και καμάρι μου.

Έχω διαβάσει πολλές φορές ότι καταφέρεσαι ενάντια της πολιτικής ορθότητας. Νιώθεις ότι το χιούμορ όντως λογοκρίνεται στις μέρες μας ή η πολιτική ορθότητα ήρθε εδώ για να διορθώσει αδικίες του παρελθόντος; Η «πολιτική ορθότητα» είναι η χειρότερα κεκαλυμμένη μορφή λογοκρισίας του σήμερα. Ειδικά όταν χτυπάει το χιούμορ. Ξερνάω. Τελεία.

Είναι ο αριστερός τρόπος σκέψης συνώνυμο της προόδου και αυτού που λέμε woke culture τελικά ή αυτά είναι τρία πολύ διαφορετικά πράγματα; Google Translate.

Για να γυρίσουμε στο σινεμά, πιστεύεις ότι η Ελλάδα έχει σινεφίλ κοινό ή εκ του αποτελέσματος (δλδ τα εισιτήρια) δεν ισχύει κάτι τέτοιο; Αρχικά, απεχθάνομαι τον όρο «σινεφίλ». Κάποτε ένας οδηγός πόλης τον ανήγαγε σε κινηματογραφικό «είδος». Αιτία να βγάλει κανείς άδεια οπλοχρησίας. Καταστράφηκαν πολλοί θεατές απ’ αυτό, διότι θεώρησαν πως το «σινεφίλ» είναι το κοινό του art-house, του «καλλιτεχνικού» σινεμά. Αυτού που μαγαρίστηκε ως «κουλτουριάρικο». Το υποτιθέμενο «σινεφίλ» κοινό της Ελλάδας είναι ό,τι πιο νοσηρό υπάρχει. Είναι ένα κοινό εντελώς ελιτίστικο και αποστειρωμένο, που δεν έχει καμία σχέση με την κινηματογραφοφιλία. Ο κινηματογραφόφιλος αγαπά το σινεμά ευρύτερα, αναγνωρίζει την αξία και τη σημασία της ύπαρξης των φιλμικών ειδών. Έξω από τούτο το ανόητο πλαίσιο «διάκρισης», το ελληνικό κοινό χάνει σταδιακά την επαφή του με το σινεμά. Σ’ αυτό ευθύνονται πρωτίστως οι κριτικοί κινηματογράφου και κατόπιν πολλοί από τους ντόπιους διανομείς. Οι πρώτοι λόγω υπερβολικού γλειψίματος και δημοσιοσχετισμού, οι δεύτεροι λόγω έλλειψης πολιτικών και επαφής με το σήμερα. Άμα δουλεύεις ακόμα με μυαλά δεκαετίας του ’90, σε εποχές που οι ταινίες βγαίνουν ταυτόχρονα ή εντός μήνα ή διμήνου και σε πλατφόρμες, κάτσε εσύ να περιμένεις το τραμ το τελευταίο… 

Θέλω να μου πεις αν νιώθεις ότι τα θερινά σινεμά της Αθήνας δίνουν δεύτερες και τρίτες και εικοστές ζωές στις ταινίες. Είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχει η Αθήνα; Το «Ξαφνικά Φέτος το Καλοκαίρι» το κάνει γιατί κάπως έτσι, με παλιές ταινίες, έμαθα τα θερινά σινεμά της Αθήνας. Το παλιό για μένα δε σημαίνει vintage. Σημαίνει παιδεία. Χωρίς κινηματογραφική παιδεία, δεν πας πουθενά, δεν κατανοείς τους κώδικες των ειδών, δεν έχεις σωστό μέτρο σύγκρισης και, στην τελική, θα χάσεις την επαφή. Και όλα θα γίνουν «δύο αστεράκια» και υποκοριστικούλια… Υποστηρίζω πολύ την ύπαρξη των επανεκδόσεων στα θερινά σινεμά, μερικές φορές στο παρελθόν είχα βάλει το χεράκι μου σ’ αυτό συμβουλευτικά, αλλά υπάρχουν και πολλές κακοτοπιές στο «άθλημα». Όσο υπάρχουν επανεκδόσεις, θα υπάρχει και ένα κάποιο ίχνος ελπίδας για τα θερινά της Αθήνας (τουλάχιστον). 

Τι χρειάζεται για σένα να γίνει για να καλλιεργηθεί ο κόσμος κινηματογραφικά; Να διαβάζει freecinema.gr. (Γέλια.) Και να έρθει να τα πούμε από κοντά στη Ριβιέρα αυτό το επταήμερο, μέχρι τις 20 Ιουλίου. 

Ξέρω ότι δεν είσαι ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της Disney ως εταιρεία και της οριακά μονοπωλιακής κυριαρχίας στον κινηματογραφικό πολιτισμό του σήμερα. Θέλω να μου πεις τι σε ενοχλεί στην κατάσταση αυτή και αν ενστερνίζεται την άποψη πολλών ότι αν έρθουν οι μάζες στις αίθουσες γι’ αυτές τις ταινίες θα δουν και καλό σινεμά. Κοίταξε. Αυτό το μονοπώλιο του στούντιο, ειδικά κατόπιν της εξαγοράς της 20th Century Fox, με ανησυχεί λίγο. Κατά τα άλλα, δεν είμαι εχθρικός απέναντι σε οτιδήποτε κάνει η Disney. Και Disney+ έβαλα στο σπίτι και μια χαρά ψυχαγωγικό πρόγραμμα προσφέρει, αυθεντικά κινηματογραφικό στο μεγαλύτερο ποσοστό, άρα… ποιοτικό προϊόν, όχι τη σαβούρα του Netflix, το οποίο χάνοντας μεγάλο όγκο από τα libraries των χολιγουντιανών στούντιο, φανέρωσε τη φτώχεια στις επιλογές του. Τα Marvel-ικά με κουράζουν. Η επανάληψη. Ο γκάου σούπερ Κακός με τις υπερδυνάμεις που αρκούν για να εξοντώσουν το σύμπαν και οι Καλοί με τις ανάλογες υπερδυνάμεις που πάντοτε θα τον κερδίζουν. Έχω μπαφιάσει μ’ αυτό το πράγμα. Με πραγματικά κινηματογραφικά κριτήρια, οι παραγωγές της Marvel που με έχουν ικανοποιήσει μάλλον δεν ξεπερνούν τα δάχτυλα του ενός χεριού. Όσο για τη μαζικότητα αυτού του (πιστού) κοινού, άλλες ταινίες δεν παρακολουθούν. Καλό στο σινεμά δεν κάνουν. Στα ταμεία ενίοτε κάνουν. Αλλά δεν αρκούν αυτά τα έργα για να σώσουν τις αίθουσες και τη μεγάλη οθόνη…

Για κλείσιμο, θέλω να μου πεις πώς νιώθεις που το κοινό σου, που έγινε και κοινό του freecinema.gr, σε ακολουθεί και σε στηρίζει όλα αυτά χρόνια; Ο κόσμος που θα διαβάσει Φραγκούλη, θα λατρέψει και θα μισήσει ταυτόχρονα. Τα γουστάρω και τα δύο. Όσα χρόνια έκανα την κινηματογραφική εκπομπή στο MAD, σχεδόν έχασα την ταυτότητά μου. Από γραφιάς που ερέθιζε με τα κείμενά του τους αναγνώστες, έγινα «ο τύπος από το MAD», μια φιγούρα αναγνωρίσιμη, αλλά… δίχως όνομα. Με το site, αυτό το πήρα πίσω, απέκτησα ξανά την υπογραφή μου κι αυτό σημαίνει πως το freecinema.gr έχει μια δυναμική και μια γλώσσα που μετράει. Πέτυχα τον στόχο μου. Αν κάποιος διαφωνεί μ’ αυτά που γράφω, σαφώς και δεν ταιριάζουμε. Αν συνεχίσει να με διαβάζει, όμως, δίχως «ψωνίσματα» κόντρας και φθόνου, χωρίς να χρειάζεται ν’ αλλάξει απαραίτητα την τοποθέτησή του πάνω σε διάφορες ταινίες, πιθανότατα έχει μπει σε μία διαδικασία διαλόγου και σκέψης (έστω). Αν μπορεί να τα εξελίξει αυτά τα στοιχεία με επιχειρήματα, μ’ ενδιαφέρει να δω που μπορεί να φτάσει μια τέτοια επικοινωνία. Εάν όχι, στο καλό κι εσύ και… τα Like σου.

Για φινάλε, θα το ξαναπώ: αυτό που με χαρακτηρίζει είναι η συνέπεια. Είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει ή να θίξει. Βάζω προσωπικότητα σ’ αυτά που γράφω, εκτίθεμαι, ανοίγομαι, εκφράζομαι ελεύθερα. Πολλές φορές μου στέλνουν μηνύματα αναγνώστες που ξαφνιάστηκαν από απίστευτα αρνητικές κριτικές μου και μου είπαν ότι τις θεώρησαν πρόκληση για να δουν τις αντίστοιχες ταινίες. Και άλλοι που μου είπαν πως χάρη σε μένα έμαθαν έργα και σκηνοθέτες που τους άλλαξαν τη ζωή. Όχι απαραίτητα επειδή (μπορεί να) είχα δίκιο. Κι αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που κρατάω: τους έκανα να θέλουν να πάνε σινεμά.