Παγκόσμιοι πόλεμοι, κραχ, η έλευση της τηλεόρασης, του βίντεο, του streaming: σε κάποια φάση του 20ού και του 21ου αιώνα, όλα τα προηγούμενα έκαναν τον κόσμο να ετοιμάζει επικήδειους για τις κινηματογραφικές αίθουσες, που τελικά δεν χρειάστηκε ποτέ να δουν το φως της ημέρας. Το σινεμά πάντα επιβίωνε. Τι θα συμβεί, όμως, με τη νέα, εντελώς αναπάντεχη κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα; Η πανδημία του COVID-19, που παραλληλίστηκε ευρέως με δυστοπία, φέρνει αυτό το κόνσεπτ πολύ κοντά στην κυριολεξία όταν η συζήτηση στρέφεται στο μέλλον της μεγάλης οθόνης: με τη δημόσια υγεία ακόμα σε κίνδυνο, το πείραμα του home entertainment on demand να αποδεικνύεται εν πολλοίς πετυχημένο (και βολικό) και το τεράστιο πλήγμα που θα δεχτεί φέτος η κινηματογραφική παραγωγή, θα καταφέρει το σινεμά να διατηρήσει το ενδιαφέρον του κοινού;
Πρώτα απ’όλα, σίγουρα θα προσπαθήσει.
Στην Κίνα, τη χώρα που μπήκε και βγήκε πρώτη από το πρώτο κύμα της πανδημίας, οι κινήσεις προσέλκυσης του κοινού στις αίθουσες, που ανοίγουν τον Ιούνιο, περιλαμβάνουν αυτή την εμπνευσμένη καμπάνια σινεφίλ «αναπροσαρμογής», ενώ στο Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν θα προβληθεί και πάλι στα σινεμά η τριλογία του Σκοτεινού Ιππότη. Στην Iαπωνία και την Νορβηγία, οι κινηματογραφικές αίθουσες άρχισαν το περασμένο Σαββατοκύριακο να υποδέχονται το κοινό (στη σκανδιναβική χώρα με 96% ανταπόκριση μάλιστα) και στην Ελλάδα οι θερινοί κινηματογράφοι θα ξεδιπλώσουν τις καρέκλες τους την 1η Ιουνίου με νέες και παλιότερες ταινίες. Ταυτόχρονα, οι προσωρινοί ευνοούμενοι από την καινούργια πραγματικότητα κοινωνικής αποστασιοποίησης μοιάζουν να είναι τα drive-in σινεμά, που γνωρίζουν ανέλπιστη επανάκαμψη παγκοσμίως. Την περασμένη εβδομάδα, μια αντίστροφη μέτρηση σε μαύρο φόντο και μια γραμματοσειρά από τη χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου ανακοίνωσαν λιτά και αινιγματικά την επικείμενη άφιξη του “Άθενς Ντράιβ-Ιν”. Μέχρι σήμερα, η αντίστοιχη σελίδα στο Facebook έχει συγκεντρώσει πάνω από 5000 likes, ενώ ανακοινώθηκαν παρόμοιες κινήσεις από το Δήμο Γλυφάδας, τον ραδιοφωνικό σταθμό Εν Λευκώ 87.7 που θα τρέξει για 4η συνεχομενη χρονιά το En Lefko Drive-In και την ομάδα του In-Edit που προανήγγειλε -χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες για την ώρα- Drive-In Festival.. Όμως, όσο πρωτόγνωρα κι ευχάριστα στο γεμάτο κανόνες τοπίο της κοινωνικοποίησης κι αν είναι τα drive-in στην Αθήνα, δίνουν περισσότερο μια αύρα event και όχι ουσιαστικής λύσης που θα βοηθήσει τη βιομηχανία να επιπλεύσει – πράγμα έτσι κι αλλιώς πολύ δύσκολο με τα θερινά να καλούνται να λειτουργήσουν με 40% πληρότητα.
Για ένα στούντιο, είναι ωραίο να μπορεί να βγάλει 100 εκατομμύρια σε 3 εβδομάδες μέσα από το VOD, αλλά είναι ακόμα πιο ωραίο να μπορεί να βγάλει τα 7πλάσια που μπορεί να εγγυηθεί μόνο η κινηματογραφική διανομή.
Ωστόσο, στη διάρκεια του lockdown στην Αμερική υπήρξε μπλοκμπάστερ από διάσημο franchise που έσπασε το φράγμα των 100 εκατ. δολαρίων σε εισπράξεις: η ταινία κινουμένων σχεδίων Trolls: World Tour της Universal κυκλοφόρησε σε PVOD (premium Video On Demand) στις 10 Απριλίου και γνώρισε τεράστια επιτυχία, ακόμα κι αν το target audience του μετατοπίστηκε ελαφρώς: από «παιδιά» σε «απελπισμένους γονείς που δεν ήξεραν τι να κάνουν τα παιδιά τους» – αυτοί οι γονείς πλήρωσαν 19.99 δολάρια για να την ενοικιάσουν για 48 ώρες. Εξοργισμένες, οι δύο μεγαλύτερες αλυσίδες multiplex στη χώρα (μια εκ των οποίων, το AMC, βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας και μπορεί να εξαγοραστεί από το Amazon) κήρυξαν πόλεμο στην Universal αρνούμενες να ξαναπροβάλλουν στο μέλλον ταινία της στις αίθουσές τους. (Στην Ελλάδα, η ταινία κυκλοφορεί στα σινεμά στις 20 Αυγούστου.) Σε περίπτωση που κι άλλα επερχόμενα μπλοκμπάστερ ακολουθούσαν τον ίδιο δρόμο, ο θάνατος των αιθουσών θα ήταν ακαριαίος.
Drive-in cinema is having a moment
Μόνο που δεν θα το κάνουν.
Τα mega-franchises, οι υπερηρωικές ταινίες και τα καρτούν αποτελούν τα μοναδικά σίγουρα στοιχήματα σε μια βιομηχανία που πλήττεται από τον πολλαπλασιασμό των ποιοτικών streaming επιλογών (τον Μάρτιο ξεκίνησε το Disney+, που θα φτάσει στην Ελλάδα ένα χρόνο αργότερα, ενώ σε λίγες μέρες λανσάρεται και το HBO Max) – για ένα στούντιο, είναι ωραίο να μπορεί να βγάλει 100 εκατομμύρια σε 3 εβδομάδες μέσα από το VOD, αλλά είναι ακόμα πιο ωραίο να μπορεί να βγάλει τα 7πλάσια που μπορεί να εγγυηθεί μόνο η κινηματογραφική διανομή. (Όπως το έθεσε ο Τζάστιν Τίμπερλεϊκ στο The Social Network, “A million dollars isn’t cool. You know what’s cool? A billion dollars.) Γι’αυτό και πολυαναμενόμενοι τίτλοι όπως το F9: The Fast Saga (μας λείπεις!), τα The Eternals και Black Widow της Marvel και ο νέος Τζέιμς Μποντ μετακινήθηκαν σε μετέπειτα ημερομηνίες (τα 3 πρώτα για το 2021) και δεν καταδικάστηκαν σε κατ’οίκον προβολές. Το σκοτεινό σενάριο προβλέπει ότι τα σινεμά θα υπάρχουν πλέον για να φιλοξενούν πανίσχυρα event movies, αναπόφευκτα της κυρίαρχης κι αυτάρκους Ντίσνεϊ… και κανείς δεν θα έχει το δικαίωμα να παραπονεθεί, γιατί το ίδιο το κοινό έχει γυρίσει την πλάτη στο πρωτότυπο σινεμά, για την απώλεια του οποίου θεωρητικά θρηνεί.
Ειρωνικά, οι ταινίες που μπορούν πιο εύκολα να υποβιβαστούν σε straight-to-streaming είναι εκείνες που υπηρετούν το σινεμά σαν κάτι πέρα από το θέαμα (ανεξάρτητες, μικρότερου βεληνεκούς ή διεθνείς παραγωγές που δεν βασίζονται σε προϋπάρχουσες ιδέες) και φυσικά οι περίφημες «μεσαίου προϋπολογισμού» ταινίες που θα μπουν και με το δεύτερο πόδι στον τάφο. Μαζί τους, κινδυνεύουν να χαθούν και οι μικρότερες κινηματογραφικές αίθουσες του arthouse και indie κυκλώματος. Το τελευταίο διάστημα, κινηματογράφοι αυτής της κατηγορίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ επιχείρησαν γρήγορα να προσαρμοστούν στην αναγκαστική διακοπή της λειτουργίας τους, μεταφέροντάς τη σε “ψηφιακές αίθουσες προβολής”, για τις οποίες το κοινό πλήρωνε κανονικά το εισιτήριο που θα έδινε και στο ταμείο προκειμένου να δει καινούργιες ταινίες από το φεστιβαλικό ή διεθνές κύκλωμα. Αυτή τη στιγμή, όμως, παραμένει μυστήριο το αν αυτό το μοντέλο μπορεί να είναι βιώσιμο για έναν κινηματογράφο που δεν θα έχει τη δυνατότητα φυσικής παρουσίας και αν οι θεατές είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν τη συνδρομή ενός μήνα στο Netflix ή το Cinobo, της σινεφίλ ελληνικής streaming υπηρεσίας που εγκαινιάστηκε εν μέσω καραντίνας, για να δουν μια ταινία χωρίς αυτή να αποτελεί μέρος μιας βραδινής εξόδου ή, ακόμα χειρότερα, αν η διάσπαση της προσοχής τους είναι τέτοια που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν μια δίωρη ταινία χωρίς να δουν το κινητό τους, να πάνε στο μπάνιο ή να διακόψουν για να μαγειρέψουν.
Τζέιμς Μποντ ακόμα σε καραντίνα…
Όσο κι αν αυξάνονται σε ίντσες οι οθόνες στο σπίτι, τα σινεμά μπορούν ακόμα να προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία, και όχι μόνο με τη ρομαντική σινεφίλ έννοια του ταυτόχρονου γέλιου, κλάματος ή ουρλιαχτού, αλλά και με εναν πιο πρακτικό τρόπο. Αν η μεγάλη οθόνη δεν είναι πλέον αρκετά ισχυρό κίνητρο, οι κινηματογράφοι θα πρέπει να σκεφτούν πιο δημιουργικά για να παραμείνουν στο παιχνίδι, ίσως στρεφόμενοι σε κόνσεπτ όπως ο συνδυασμός προγραμματισμού, μενού κι άψογης ατμόσφαιρας (με διασημότερο παράδειγμα εκείνο του αμερικάνικου Alamo Drafthouse). Την ίδια στιγμή, όμως, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν σκληρό ανταγωνισμό από τις βαθιές τσέπες των streamers (που ανακόπτουν την πορεία μιας ταινίας προς τις αίθουσες αγοράζοντάς τη για την υπηρεσία τους – μόλις χτες το Apple TV+ πλήρωσε το ασύλληπτο ποσό των 70 εκατ. δολαρίων για τη νέα ταινία του Τομ Χανκς) και να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι μπορεί να αποτελούν «προθάλαμο» πριν μια κυκλοφορία καταλήξει στο streaming. Αυτή η τακτική (που δεν αποκλείεται να υιοθετηθεί κι από την Ντίσνεϊ και το Disney+) έχει φέρει στα μαχαίρια το Netflix με το Φεστιβάλ Καννών και βεβαίως αποτελεί το σημαντικότερο σημείο διαφωνίας ανάμεσα σε αιθουσάρχες και στούντιο, με τους πρώτους να βγαίνουν μέχρι στιγμής ηθικοί νικητές (κρίνοντας από το γεγονός ότι ούτε ο Ιρλανδός του λάτρη της μεγάλης οθόνης Μάρτιν Σκορσέζε δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ευρεία διανομή στις αμερικάνικες αίθουσες λόγω Netflix.)
Οι ταινίες που μπορούν πιο εύκολα να υποβιβαστούν σε straight-to-streaming είναι εκείνες που υπηρετούν το σινεμά σαν κάτι πέρα από το θέαμα, όπως φυσικά οι περίφημες «μεσαίου προϋπολογισμού» ταινίες. Μαζί τους, κινδυνεύουν να χαθούν και οι μικρότερες κινηματογραφικές αίθουσες του arthouse και indie κυκλώματος.
The Curzon Cinema, Λονδίνο 15/5 – Τα σινεμά της arthouse αλυσίδας παραμένουν κλειστά, είναι αυτές οι αίθουσες που αγωνιούν για το τι τους επιφυλάσσει η επόμενη μέρα EPA/ANDY RAIN
Φυσικά οι προβλέψεις δεν είναι εντελώς κατάμαυρες.
Το Tenet, η νέα, πρωτότυπη ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν παραμένει προς το παρόν προγραμματισμένη για τις 17 Ιουλίου στην Αμερική και για μια μέρα νωρίτερα στην Ελλάδα, με τον σκηνοθέτη να έχει ξεκινήσει εκστρατεία διάσωσης των αιθουσών επιμένοντας συμβολικά στη διατήρηση της ημερομηνίας και την τοποθέτηση της ταινίας ως εκείνης που θα «ξανανοίξει την Αμερική» (η σκληρή πραγματικότητα του στουντιακού bottom line, ωστόσο, μπορεί να του τα χαλάσει, αφού το Tenet μπορεί τελικά να μεταφερθεί αν δεν υπάρξει δυνατότητα προβολής της σε Νέα Υόρκη και Λος Άντζελες, τις δύο μεγαλύτερες αγορές της χώρας.) Με το πρώτο buzz να είναι ενθουσιώδες και να συγκρίνει την ταινία με το Inception, μένει να δούμε αν το κοινό προτίθεται να μετατρέψει το αναμφίβολο ενδιαφέρον του για το καινούργιο πείραμα του σκηνοθέτη σε γλυκά εκατομμυριάκια για τον ίδιο και την Warner, ακόμα και με τους περιορισμούς της νέας μετα-πανδημικής πραγματικότητας. Παρόμοιο στοίχημα θα βάλουν και οι άλλες δύο φιλόδοξες κυκλοφορίες του καλοκαιριού: η live action Μουλάν της Ντίσνεϊ που καταφτάνει μια εβδομάδα αργότερα (και στην Ελλάδα) και το ήδη μετατοπισμένο μια φορά Wonder Woman ’84 στα μέσα Αυγούστου (βαρεθήκαμε να ψάξουμε την ακριβή ημερομηνία μετά από 1.000+ λέξεις; Ίσως, κι επίσης ναι.)
«Θα ξανανοίξει το σινεμά», με το Tenet του Κρις Νόλαν;
Όταν επιστρέψουν, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ θα συνεχίσουν να αποτελούν βαρόμετρα, tastemakers και συναρπαστικές πηγές ανακάλυψης. Αξίζει να ρισκάρεις με το Dune του Ντενί Βιλνέβ ή τα επόμενα Παράσιτα περισσότερο από όσο αξίζει ένα τεμπέλικο play σε άλλη μια ισπανική σειρά που «ίσως σου αρέσει». Σε σύγκριση με τις ταχείας κατανάλωσης μετριότητες που προωθεί το μαζικό streaming, ίσως το να πηγαίνεις σινεμά στο μέλλον να είναι μια πράξη μικρής επανάστασης κόντρα στην αλγοριθμική διαμόρφωση γούστου και την ψευδαίσθηση πρόσβασης σε μια ψηφιακή ταινιοθήκη (που τελικά ούτε μόνιμη ούτε προσωπική είναι).
Παγκόσμιοι πόλεμοι, κραχ, η έλευση της τηλεόρασης, του βίντεο, του streaming και τώρα της πανδημίας: κρατήστε τον επικήδειό σας για τις κινηματογραφικές αίθουσες για μια άλλη μέρα.
