Πώς αντιμετώπισες το γεγονός ότι οι ήρωες του βιβλίου ήταν οικείοι σου; Δε θα μπορούσα ποτέ να το γράψω αν ζούσε έστω κι ένας από αυτούς. Η μητέρα μου πέθανε το 2008. Έπρεπε να περάσουν λίγα χρόνια για να συνθέσω τις αναμνήσεις μου στη μεγάλη εικόνα που λέγαμε πριν. Το βιβλίο είναι fiction, μην το ξεχνάμε, βασίστηκα στο πνεύμα αλλά όχι και στο γράμμα της ιστορίας. Υπάρχει μια αφετηρία πραγματική, ένα κλαράκι που εγώ το πότισα. Δεν παρουσιάζω κανέναν σαν υπερήρωα, ούτε έκανα δίκες προθέσεων. Το ότι όλοι έχουν πεθάνει δίνει μια άνεση, την οποία όφειλα να μην πάρω.
Ο παππούς σου όντως είχε πει «Ευτυχώς που χάσαμε» (στον εμφύλιο); Όχι μόνο ο παππούς μου. Το έχει πει ο Κύρκος, ο Καρκαγιάννης, ο Ηλιού (ίσως όχι δημοσίως αυτός) και άλλοι πολλοί. Δε χάσανε όμως αυτοί. Έχασαν ο Βλαντάς, ο Γούσιας και ο Ζαχαριάδης. Οι οποίοι, αν κέρδιζαν, τον παππού μου και τους υπόλοιπους θα τους εξόντωναν όπως συνέβη σε όλη την Ανατολική Ευρώπη που επικράτησε το σταλινικό κομμάτι. Τα λέει πολύ ωραία κι ο Κούντερα αυτά.
Δεν είναι μια ένδειξη φοβερής ματαιότητας αυτό το «ευτυχώς που χάσαμε»; Η Αριστερά όπου υπήρξε νικηφόρα, έστω στα σημεία, τα έβαλε με την καθεστηκυία τάξη και πέτυχε νίκες π.χ. στα δικαιώματα των εργαζομένων με το οκτάωρο. Δε θα μπορούσε να υπάρξει ο σημερινός κόσμος χωρίς την ευεργετική της επίδραση. Λοιπόν, ένας ακόμα λόγος που έγραψα αυτό το βιβλίο είναι ότι πολλοί άνθρωποι της γενιάς σου ή και νεότεροι έχουν εντελώς στρεβλή αντίληψη για τον Εμφύλιο. Τον βλέπουν κάπως σαν καουμπόικο, οι καλοί από δω και οι κακοί από κει. Δεν ήταν έτσι. Σε καμία περίπτωση. Είναι μεγάλη αποτυχία της ελληνικής κοινωνίας που δεν έχει βγάλει από πάνω της το εμφυλιακό αποτύπωμα. Από τη μία δεν το ξεπεράσαμε ιστορικά και από την άλλη ούτε καν γνωρίζουμε την ιστορία. Να στο πω χοντρά: Δεν μπορείς να είσαι και με τον Ζαχαριάδη και με τον Βελουχιώτη.
Η Νίκη είναι μια κληρονομιά, γιατί κληρονομιά μας είναι οι ιστορίες μας.
Θα το διαβάσουν πιστεύεις στο ΚΚΕ το βιβλίο; Δε βρίσκομαι σε κρίση μεγαλείου για να πιστεύω ότι θα τους επηρεάσει. Αν αποτελέσει κάποιου είδους εργαλείο, θα χαρώ, αλλά προφανώς δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Τον κύριο Κουτσούμπα δεν τον ξέρω, όμως την κυρία Παπαρήγα την εκτιμώ πολύ και τη θεωρούσα πάντα πολιτικό εξαιρετικής μόρφωσης και συγκρότησης. Και πολύ τίμια. Μην ξεχνάμε ότι πριν τις εκλογές του 2012 είχε ξεκαθαρίσει ότι πρότυπό της ήταν η σοσιαλιστική δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας.
Ο Σαμαράς; Είναι ένας πάρα πολύ ευφυής άνθρωπος που θα αποτιμηθεί στη λήξη της θητείας του. Αν χάσει τις επόμενες εκλογές ίσως και να εξιδανικευθεί, επειδή θα αφήσει πίσω του μια αίσθηση ανολοκλήρωτου έργου.
Ο τελευταίος ανασχηματισμός και γενικότερα η διαχείριση τελευταία δε σου δίνει την εντύπωση ότι ίσως και να προετοιμάζει την επόμενη μέρα σε περίπτωση ήττας σε εθνικές εκλογές; Είναι κι αυτή μια ανάγνωση. Είναι πάντως ηγέτης πολεμικού τύπου που αποδίδει καλύτερα σε συνθήκες πίεσης, κάτι που τον βοηθά να ξεπερνά ταμπού.
Όπως; Σε κανονικές συνθήκες δε νομίζω ότι θα καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τη ΔΗΜΑΡ. Ή ακόμα και το ότι συζητάει με το ΠΑΣΟΚ. Μέσα του, πιθανώς να έχει ακόμα τις ίδιες απόψεις που μπορεί και να μας προκαλούν αναφυλαξία.
Αυτό δε σε ενοχλεί; Ο περίγυρος του, ας πούμε; Κόκκινες γραμμές δεν υπάρχουν π.χ. σε αυτό το φλερτ με τη Χρυσή Αυγή; Είναι λάθος της Νέας Δημοκρατίας που δεν αντιλαμβάνεται ότι ο φυσικός της χώρος είναι προς τα αριστερά της και όχι προς τη Χρυσή Αυγή. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι μόνο ελεεινή, είναι και λάθος.
Ένας ακόμα λόγος που έγραψα αυτό το βιβλίο είναι ότι πολλοί άνθρωποι της γενιάς σου ή και νεότεροι έχουν εντελώς στρεβλή αντίληψη για τον Εμφύλιο. Τον βλέπουν κάπως σαν καουμπόικο, οι καλοί από δω και οι κακοί από κει. Δεν ήταν έτσι.
Είπες από μόνος σου ΔΗΜΑΡ, με δεδομένο ότι ήσουν κοντά, έκανε καλά η κακά που μπήκε στην κυβέρνηση το 2012; Σημασία έχει το πώς μπαίνεις. Ήμουν στην κεντρική επιτροπή της αλλά παρέμεινα αποστασιοποιημένος γιατί το έβλεπα το πράγμα πως πήγαινε. Η αποστολή της ΔΗΜΑΡ αφού μπήκε στην κυβέρνηση ήταν η δημοκρατικότερη κατανομή των βαρών του μνημονίου. Ε, αυτό δεν έγινε ποτέ. Μετά την πρώτη Κυριακή των εκλογών του 2012, ήταν τέτοια τα νούμερα που και τότε θα μπορούσε να είχε σχηματιστεί κυβέρνηση με πρωθυπουργό μάλιστα τον Φώτη Κουβέλη. Ήταν η ευκαιρία της ζωής του.
Θα του έγραφες και τους λόγους… (παύση, γέλια) Δεν έχει ανάγκη. Η ευκαιρία δόθηκε στη ΔΗΜΑΡ να φτάσει εκεί που είναι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν την αξιοποίησε. Αν τους αγνοούσε ο Σαμαράς στη συγκυβέρνηση, κακώς δεν το επικοινώνησαν. Ο Φώτης Κουβέλης δεν είδε ποτέ την τρόικα, δεν ήθελε. Οι άνθρωποι έβλεπαν τα τρένα να περνούν. Κάθε οργανισμός – κόμμα έχει δύο ειδών ανθρώπους: τους γραφειοκράτες που ζουν στο κόμμα κι εκείνους που έχουν κι άλλες ζωές και μια διαφορετική προσέγγιση της ίδιας της ζωής. Οι πρώτοι είναι που κερδίζουν πάντα, κι αυτό είναι το πρόβλημα των κομμάτων.
Στο facebook πόση ώρα περνάς την ημέρα; Πλέον λίγη. Στην αρχή μου άρεσε πολύ, είχε πλάκα, κάναμε και φίλους. Μου κόστισε πάντως περισσότερο απ’ όσο με ωφέλησε. Ούτε εκεί έλεγα ποτέ πράγματα για να γίνω συμπαθής.
Πάντως εκεί ήταν που συνέβη και η σύγκρουση, για να το πω σχηματικά, των διανοούμενων με τον απλό λαό… Κοίτα να δεις, οι περισσότεροι είμαστε και σε μια ηλικία, μεσόκοποι, που δεν ξέρουμε να τα χειριζόμαστε και καλά αυτά τα πράγματα. Ξεχνούσαμε, και βάζω και τον εαυτό μου, ότι όταν λες κάτι στα σόσιαλ μίντια, το λες σε δημόσιο χώρο. Έχεις την αυτοπεποίθηση ότι «έχω γράψει 5000 σελίδες, δε θα με κρίνεις από μια φράση». Μετά καταλάβαμε το μέσο. Κι εγώ μόλις το κατανόησα, το βαρέθηκα. Δε μ’ αρέσει να τσακώνομαι.
Πιστεύεις ότι κάποιοι έπεσαν στην παγίδα να αυτοανακηρύσσονται διανοούμενοι, άρα σημαντικοί, μόνο και μόνο επειδή το λένε οι ίδιοι για τους εαυτούς τους; Εγώ δεν το έκανα ποτέ. Το έχω ξαναπεί, άνθρωποι του πνεύματος είναι μόνο τα μέντιουμ. Κανείς δεν δικαιούται να τοποθετήσει τον εαυτό του σε ένα βάθρο. Συγγραφέας είμαι, ιστορίες γράφω. Αυτό.
Η κρίση επηρέασε τους συγγραφείς; Πάρα πολύ.
Δεν ήταν προνομιούχοι της προηγούμενης εποχής; Γιατί το λες;
Δεν παίρνατε αρκετά, ίσως υπερβολικά, λεφτά π.χ. για τα άρθρα που γράφατε στις εφημερίδες και τα περιοδικά; Παίρναμε. Δεν πουλάγανε όμως οι τίτλοι; Ή για να στο πω αλλιώς: πόσα έπαιρνε ο άλλος για να εμφανιστεί ένα βράδυ στα μπουζούκια; Πόσα έπαιρναν οι ποδοσφαιριστές;
Συγκριτικά συζητάμε; Γιατί όχι;
Δε δημιούργησε συστημικούς δεσμούς του κόσμου των γραμμάτων με το κατεστημένο αυτή η συνθήκη; Με ποιον μωρέ; Έκανα εκπομπή στο ραδιόφωνο του ΑΝΤ1, δεξιό συστημικό μέσο. Στην επέτειο του θανάτου του Άρη Βελουχιώτη έκανα αφιέρωμα, έπαιξα αντάρτικα και διάβασα απόσπασμα από το βιβλίο του Αλεξάνδρου. Ο Μίνωας Κυριακού πολύ το χάρηκε. Αλλά και να μην το είχε χαρεί, το πολύ να με απέλυε. Ποτέ κανένας δε μου είπε τι να γράψω ή τι να πω. Και δεν έβγαλα ποτέ καμιά κορώνα εναντίον κάποιο κατεστημένου. Ούτε πήρα ποτέ μια δραχμή κρατικής ενίσχυσης, ούτε πήγα να διαβάσω τα βιβλία μου στο Μέγαρο, ούτε με περιφέρανε σε αυλές. Αν έκανα παρέα με ανθρώπους σε θέσεις κλειδιά είναι δικό μου θέμα, γιατί ταυτόχρονα έκανα παρέα και με ανθρώπους του περιθωρίου. Είναι θέμα δικής μου ιεράρχησης και στ’ αρχίδια μου ποια είναι η θέση τους.
Νομίζω τελειώσαμε… Η ιστορία της διαπλοκής αφορά τους καλλιτέχνες μόνο αν γίνονται καραγκιοζάκια και μέλη αυλών που συχνάζουν σε σπίτια ισχυρών και παίζουν πιάνο. Η διαπλοκή αφορά κατά κανόνα τη σχέση των πολιτικών με τους ψηφοφόρους και τους επιχειρηματίες. Να σου πω άλλη μια ιστορία για το γεγονός ότι το πως σε αντιλαμβάνεται το κοινό είναι θέμα παιδείας και διάθεσης να υπάρξει μια σύμπλευση. Όταν έγραψα Το Σπίτι και το Κελί πίστεψα ότι θα αρέσει στους θιασώτες της ατομικής τρομοκρατίας και ότι θα δυσανασχετούσαν συγγενείς θυμάτων από τρομοκρατικές επιθέσεις. Αντιθέτως, δυο κοντινοί άνθρωποι εκλιπόντων με πήραν τηλέφωνο και μου έδωσαν συγχαρητήρια, ο Κουφοντίνας έκανε μια θετική δήλωση για το βιβλίο και η εξωσυστημική Αριστερά μου τη φύλαγε επειδή ένας από τους «αγωνιστές» ήταν gay. Τι να πεις;
