«Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» αποτελεί ένα από τα πλέον ανορθόδοξα λογοτεχνικά εγχειρήματα όλων των εποχών

Η ζωή του ήταν ένα έργο τέχνης, μοναδικό και ανεπανάληπτο, στο οποίο ωστόσο συνυπήρχαν -μοιραία και αντιθετικά- το φως και το σκοτάδι, η εντυπωσιακή ευφυΐα και η  συναισθηματική εκλέπτυνση, η εξαιρετική αποδοχή και -αλίμονο- η ελεύθερη πτώση. Όσο για το έργο του, συνοψίζει ιδανικά τις ιδιαιτερότητες της ζωής του – την σπάνια νοημοσύνη του, τα ανυπέρβλητα πάθη του, την ασυνήθιστη ικανότητα που διέθετε να αποκτάει εν τέλει ό,τι ήθελε: φήμη, δόξα, χρήμα, έρωτα. Αυτή ήταν -όπως αποδείχτηκε- και η τραγωδία του.

Ο Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, ποιητής, κριτικός και θεατρικός συγγραφέας Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900) θα μπορούσε -με δυο λόγια- να χαρακτηριστεί ως ο «πρίγκιπας του παραδόξου». Και αυτό όχι μόνο γιατί διέθετε μία εγγενή ροπή προς τις κάθε λογής παραδοξολογίες, αλλά και για την αυτάρεσκη -θα έλεγε κανείς- εμμονή του να προβάλει την ευφυΐα του μέσα από ευφάνταστες και ευρηματικές αντιστροφές του συστήματος αξιών της εποχής του.

Από τους κύριους εκπροσώπους του ρεύματος του αισθητισμού, ο Ουάιλντ υιοθέτησε το δόγμα της «τέχνης για την τέχνη», αρνούμενος την όποια αναγκαιότητα της ηθικής διάστασης στις καλλιτεχνικές δημιουργίες. Σε γενικές γραμμές, οι καλλιτέχνες και οι συγγραφείς του αισθητισμού πίστευαν ότι η τέχνη δεν έχει κάποιον διδακτικό σκοπό, αλλά χρειάζεται απλώς να είναι όμορφη. Ο αισθητισμός, ακολούθως, αποθέωσε  την λατρεία της ομορφιάς ως τη βασικότερη παράμετρο στην τέχνη. Μάλιστα, οι υποστηρικτές του πίστευαν ότι η μόνη δικαίωση της εφήμερης ανθρώπινης υπόστασης είναι η μετατροπή της ίδιας της  ζωής σε έργο τέχνης.

Ήταν, λοιπόν, θέμα χρόνου για τον ευφυή Ιρλανδό να αποκτήσει σημαντική φήμη ως ο πλέον προβεβλημένος εκπρόσωπος του αισθητισμού και τελικά να εξιδανικευτεί. Το 1881 δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή η οποία έλαβε θετικές κριτικές, ενώ το Δεκέμβριο του ίδιου έτους ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη για μία σειρά διαλέξεων για το αισθητικό κίνημα στη Βρετανία: «Δεν έχω τίποτα να δηλώσω εκτός από τη μεγαλοφυΐα μου» θα πει στους εμβρόντητους τελωνειακούς.

Τα επόμενα χρόνια αποδεικνύονται άκρως παραγωγικά σε ό,τι αφορά το θεατρικό έργο του και η φήμη του απογειώνεται – «Η βεντάλια της Λαίδης Γουίντερμηρ», «Μια γυναίκα χωρίς σημασία», «Ο ιδανικός σύζυγος» και «Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός». Μέσα από τους αναπάντεχους αφορισμούς του, τους λεκτικούς διαξιφισμούς και τις φραστικές εκπλήξεις, τους σπινθηρισμούς του πνεύματός του με τις ακροβατικές διατυπώσεις και τις απρόσμενες εικόνες, ο Ουάιλντ κατασκευάζει αραβουργήματα λόγου – μια μυθοπλασία λαμπερή και ζωηρόχρωμη μέσα από μία προσποιητή απλότητα. 

Ώσπου, το 1891, κυκλοφορεί το μοναδικό μυθιστόρημά του: «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» – ένα από τα πιο ανορθόδοξα λογοτεχνικά εγχειρήματα όλων των εποχών. Πρόκειται για την άνοδο και την πτώση ενός νεαρού ηδονοθήρα αριστοκράτη δανδή που χάρη σε μια μαγική ευχή καταφέρνει να διατηρήσει τη νεότητά του, με τα γηρατειά και τις ρυτίδες να αποτυπώνονται σε μια προσωπογραφία του – φιλοτεχνημένη από ένα φίλο του.

Απαλλαγμένος από τη φθορά του χρόνου -η οποία συσσωρεύεται στο πορτρέτο του και όχι στο πρόσωπό του- ο Ντόριαν Γκρέι μετατρέπεται σταδιακά σε ένα ανθρώπινο τέρας που βυθίζεται χωρίς αναστολές στις εφήμερες ηδονές ικανός να καταστρέφει ακόμα και όσους τον αγαπούσαν. Ως τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπος με τις τύψεις του και αποφασίζοντας να αλλάξει ζωή και «να γίνει καλός», σκίζει με ένα μαχαίρι το πορτρέτο του και πέφτει νεκρός. Νεκρός, ενώ το πορτρέτο του δείχνει πάλι νέο και δροσερό, στα είκοσί του χρόνια.

Το αριστούργημα του Ουάιλντ μας προσφέρει, εκ πρώτης όψεως, ένα μονοσήμαντο ηθικό δίδαγμα – ότι η κακία και το έγκλημα μας κάνουν άξεστους και άσχημους και μας οδηγούν στο θάνατο. Στην πραγματικότητα, όμως, ο ιδιοφυής συγγραφέας εννοεί το ακριβώς αντίθετο: ο Ντόριαν Γκρέι τιμωρείται επειδή μεταμελείται, αποφασίζοντας να γίνει «καλός». Έτσι, αντί να γίνει κυρίαρχος της ζωής, γίνεται αιχμάλωτός της και γι’ αυτό αφανίζεται.

Η αποκάλυψη του τέλους του μυθιστορήματος δεν το «αδυνατίζει» στο ελάχιστο, αφού η διαχρονική του ισχύς βρίσκεται αλλού: στην αξία της εκάστοτε παραδοξολογίας η οποία χρησιμοποιείται συνειδητά και κατ’ εξακολούθηση σε αυτό έργο, πάντα μέσα από μία αρνητική, διαλυτική και σταθερά εντυπωσιακή επιγραμματικότητα, όπως όταν αποφαίνεται ότι «υπάρχει πάντα κάτι το γελοίο στα συναισθήματα των ανθρώπων που πάψαμε να αγαπούμε».

Είναι το περίφημο βιβλίο που χρησιμοποιήθηκε εναντίον του κατά την διάρκεια της μεταγενέστερης δίκης του, το 1895, στην οποία καταδικάστηκε για ομοφυλοφιλία – σε καταναγκαστικά έργα δύο ετών. Αλλά και ένα εξαιρετικό, ιστορικής σημασίας έργο, που αναδεικνύει θεαματικά την μεγαλύτερη εμμονή του: να αποτυπώσει ανάγλυφα και πειστικά εκείνη τη μεταμόρφωση που επιφέρει η Τέχνη στην πραγματικότητα. Και το συγκεκριμένο μυθιστόρημα καταφέρνει, ποικιλοτρόπως, να αποτυπώσει -για ακόμη μία φορά- την περίφημη άποψη την οποία κάποτε ο ίδιος διατύπωσε με απαράμιλλη κομψότητα: ότι -δηλαδή- «η ζωή μιμείται την Τέχνη»…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

200 χρόνια και πλέον μετά τον θάνατό του, η ποίηση του Τζων Κητς έχει τη δύναμη να γοητεύει και να συγκινεί, αφήνοντας τον αναγνώστη με την αίσθηση μιας ασυνήθιστης, πολύ δυνατής συνάντησης. Η παρούσα μετάφραση μερικών από τα πιο αντιπροσωπευτικά ποιήματά του, από τα πρώτα σονέτα έως τις μεγάλες ωδές, επιχειρεί να μας συστήσει εκ νέου τον μεγάλο δημιουργό, να μεταφέρει στη γλώσσα μας το άρωμα της ποίησής του – μιας ποίησης των αισθήσεων και των αντιθέσεων.

Δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στα πιο διαφορετικά ποιητικά είδη, ο Κητς αποδεικνύεται ένας ευφυής πειραματιστής και ένας μοναδικός τεχνίτης του λόγου. Σε πορεία παράλληλη με την ποίησή του βρίσκονται οι επιστολές του. Τα γράμματα του Κητς (κατά τον Έλιοτ, «τα σημαντικότερα που γράφτηκαν ποτέ από Άγγλο ποιητή») οδηγούν κατευθείαν στον πυρήνα της δημιουργικής διαδικασίας.

 Δημοσθένης Βουτυράς
Παραρλάμα κι άλλες ιστορίες
Εκδόσεις: Αιώρα
Σελίδες: 96

Είναι μερικά από τα πλέον χαρακτηριστικά διηγήματα του Δημοσθένη Βουτυρά. Αρχής γενομένης με το «Παραρλάμα», μια λέξη – φόβητρο που ένας απελπισμένος γράφει στον τοίχο του εργοστασίου όπου δουλεύει. Κανένας δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει η λέξη, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται -σαν κυκλώνας- ένα κλίμα φόβου που επιτείνεται και ειπεισέρχεται παντού.

Και, φυσικά, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Συνολικά, πρόκειται για έναν ολόκληρο κόσμο στον οποίο συνυπάρχουν η αίσθηση της ματαιότητας με το μεταφυσικό δέος, ο νοσηρός ερωτισμός με τη φρίκη, το μεταφυσικό δέος με τους πιο απρόβλεπτους συμβολισμούς των ονείρων. Αλλά και μία απέραντα σκοτεινή -και ενίοτε απειλητική- ατμόσφαιρα η οποία μέσα από την σταδιακή της πύκνωση συμπληρώνει μοναδικά τις εκφραστικές δυνατότητες αυτής της «μαύρης αφήγησης». Πρόκειται για τον χαρισματικό συγγραφέα που αψήφησε όλους τους λογοτεχνικούς κανόνες, σημείωσε εκδοτική επιτυχία, πυροδότησε διαμάχες στους πνευματικούς κύκλους της εποχής του, περιθωριοποιήθηκε από το κατεστημένο και αγνοήθηκε για πολλά χρόνια.

Όταν ο 18χρονος Ντέιβιντ ξεκινάει με ενθουσιασμό από ένα επαρχιακό χωριό να πάει στο Εδιμβούργο για να διεκδικήσει την περιουσία του πατέρα του από τον θείο του, δεν μπορεί καν να φανταστεί τι δεινά τον περιμένουν. Ο κίνδυνος να πνιγεί έξω από τις Εβρίδες, όταν το καράβι των δουλεμπόρων που τον απήγαγαν τσακίζεται στα βράχια του Isle of Mull, δεν θα είναι τίποτα μπρος στο κυνηγητό που θα υποστεί στα Άγρια Χάιλαντς, επικηρυγμένος από το στέμμα με μοναδική συντροφιά έναν διαβόητο καταζητούμενο, τον Άλαν.

Ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον μέσα από τις περιπέτειες του Ντέιβιντ, τις δραματικές περιγραφές των τοπίων της δυτικής Σκωτίας και τις απολαυστικές αναλύσεις των χαρακτήρων των Χαιλάντερς, οδηγεί τον αναγνώστη σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στα χρόνια της επαναστατημένης Σκωτίας του 18ου αιώνα. Ένα κλασικό κομψοτέχνημα.

Τρεις γυναίκες στην Αριζόνα σχεδιάζουν μια σειρά από φόνους έπειτα από ένα σεξουαλικό όργιο που έχουν οργανώσει οι σύζυγοί τους μέσω Ίντερνετ. Μια φυλακισμένη ανήλικη υπηρέτρια εξιστορεί το έγκλημα που διέπραξε στη θαλαμηγό ενός εκατομμυριούχου στο Γιοχάνεσμπουργκ. Αποκαλύπτει έτσι ένα δίκτυο παιδοβιασμών από εξέχοντα μέλη της κοινωνίας.

Μια ηθοποιός, θύμα απόπειρας βιασμού από τον σκηνοθέτη της, τον σκοτώνει και διαφεύγει σε εγκαταλειμμένα θέατρα της Νέας Υόρκης, ζώντας με φαντάσματα θεατρικών ηρώων. Μια συγγραφέας στην Ταϊλάνδη συναντάει ένα ladyboy εμπλεκόμενο σε μια υπόθεση φρικιαστικού θανάτου. Από τη γνωριμία τους εμπνέεται να γράψει μια τρομαχτική ιστορία, η οποία δημιουργεί περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Αυτό το βιβλίο είναι μια βίαιη έξοδος από την πατριαρχία, μια αντεπίθεση της καταπιεσμένης αξιοπρέπειας.