«Η ιστορία της Εντίθ Πιαφ» είναι ένα ιδανικό βιβλίο-μύησης στον δραματικό και περίκλειστο κόσμο της θρυλικής Γαλλίδας ερμηνεύτριας

Η ερμηνεία του τραγουδιού, η σύνθεσή του, το συνταίριασμα στίχων και μουσικής και, βέβαια, οι εκφραστικές ανάγκες τις οποίες ικανοποιεί, έχουν μία ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ήδη κατά την αρχαιότητα, οι αοιδοί ήταν επαγγελματίες ποιητές, συνθέτες και τραγουδιστές, που προσκαλούνταν ή προσλαμβάνονταν πολλές φορές σε ένα παλάτι για να ερμηνεύσουν με τη συνοδεία φόρμιγγας επικά τραγούδια για τα κατορθώματα των ηρώων. 

Με την πάροδο των αιώνων, στα χρόνια του Μεσαίωνα, το καλλιτεχνικό αυτό είδος προσαρμόστηκε στις ιδιαιτερότητες τις εποχής. Εδώ, πλέον, συναντάμε τους τροβαδούρους που εμφανίζονται αρχικά στη Νότια Γαλλία και συγκεκριμένα η Προβηγκία γύρω στα 1100 μ.Χ., οι οποίοι ήταν ευγενείς και μορφωμένοι, κυρίως ιππότες, περιπλανώμενοι τραγουδιστές, λυρικοί ποιητές και μουσικοί. 

Τo λαϊκό τραγούδι εκείνων των χρόνων προερχόταν από την Εκκλησία και διαμορφώθηκε στο θέατρο, όπου παίζονταν μυστήρια – αναπαραστάσεις θρησκευτικών σκηνών. Οι άρχοντες, λοιπόν, της Μεσημβρινής Γαλλίας (τροβαδούροι) και εκείνοι της Βόρειας Γαλλίας (τρουβέροι) εμπνέονταν τα τραγούδια που θα τους συντρόφευαν στις σταυροφορίες από την καθημερινότητα και τα ιδεώδη της εποχής: Και συνέθεταν τραγούδια έρωτα για την αγαπημένη τους, εξυμνούσαν την πατρίδα τους και έψαλλαν τη δόξα του Θεού, άλλοτε κάνοντας χρήση της λατινικής γλώσσας και άλλοτε του λαϊκού ιδιώματος. Με το πέρασμα του χρόνου, η σύνθεση των τραγουδιών γίνεται πιο επιμελημένη και φροντισμένη με τη συνοδεία πλέον της άρπας, της βιέλας (προγόνου του βιολιού)  ή του πολύαυλου φορητού οργάνου. 

Σε κάθε περίπτωση, είναι οι Τροβαδούροι αλλά και οι Τρουβέροι που δημιούργησαν την επική, λυρική, αλλά και σατιρική ποίηση του Μεσαίωνα και συνέβαλαν στη διάδοση του μοντέλου του ποιητή, συνθέτη και ερμηνευτή. Ενός καλλιτέχνη που ξεκίνησε από τη Γαλλία και απλώθηκε σταδιακά σε όλη την Ευρώπη διαδίδοντας σε ένα ευρύτερο λαϊκό κοινό τραγούδια για την αγάπη, για την ιπποσύνη, για την ευγένεια των συναισθημάτων και για την καλλιέργεια της ύπαρξης, προετοιμάζοντας το δρόμο για την Αναγέννηση. 

Στη σύγχρονη εποχή, ο ποιητής τραγουδοποιός θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη ακμή του και πάλι στη Γαλλία. Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι υπαίθριες αυτοσχέδιες εμφανίσεις των τροβαδούρων θα στεγαστούν σε υπέρλαμπρες αίθουσες θεάτρων, ενώ στη σκηνή συχνά τους πλαισίωναν χορευτές, ακροβάτες, μίμοι προσδίδοντας στο θέαμα τον χαρακτήρα ενός σόου. 

Ώσπου στις αρχές της δεκαετίας του ’30 θα εμφανιστεί ο πρόδρομος του σύγχρονου γαλλικού τραγουδιού, ο Σαρλ Τρενέ με μια μουσική που θυμίζει κάτι από την αμερικάνικη τζαζ και με έναν στίχο εξαιρετικό, συνδέοντας το τραγούδι με το ύφος της ερμηνείας, την μιμική, την ειδική εκφορά του λόγου, τις χειρονομίες, ένα είδος θεάματος όπου η ποίηση των στίχων και της μουσικής συμπληρώνονται ιδανικά με την σκηνική παρουσία. Για να ακολουθήσουν ο Μωρίς Σεβαλιέ, ο Λεό Φερέ, ο Ζορζ Μπρασένς – μεταξύ πολλών άλλων.

Πάντως, εάν υπάρχει μία τραγουδίστρια που με την ερμηνεία της προσέδωσε στη γαλλική μπαλάντα παγκόσμια φήμη, αυτή είναι η Εντίθ Πιαφ. Η Πιαφ έγραψε η ίδια ορισμένα από τα τραγούδια της – όπως το περίφημο «La vie en rose». Αλλά η απαράμιλλη ερμηνεία της τραγουδιών, ποικίλων συνθετών, που απηχούσε τις προσωπικές της τραγωδίες, μαζί με την καθηλωτική σκηνική παρουσία της θα την καθηστούσε ως την εμβληματικότερη μορφή του είδους. «Δεν υπήρξε ποτέ άλλη Πιαφ ούτε θα ξαναϋπάρξει», είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ο Ζαν Κοκτώ. Και η αλήθεια είναι ότι μισό αιώνα μετά τον θάνατό της, η σπουδαία ερμηνεύτρια θεωρείται, πια, ένας αξεπέραστος μύθος. 

Η Εντίθ Πιαφ γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου του 1915, από πατέρα έναν ακροβάτη του δρόμου και μητέρα μια λυρική τραγουδίστρια. Στα 15 της, έχοντας ανακαλύψει τη θαυμάσια φωνή της, θα εγκαταλείψει τον πατέρα της για να ζήσει στο Παρίσι, τραγουδώντας στους δρόμους. Ώσπου, δύο χρόνια μετά, γνωρίζει τον Louis Leplée, διευθυντή του πιο κομψού παρισινού καμπαρέ στα Ηλύσια Πεδία. Μαγεμένος από τη φωνή της υπογράφει συμβόλαιο μαζί της και τη βαφτίζει το «μικρό σπουργίτι». 

Το 1935 της βγάζει και το πρώτο της δίσκο και μέχρι τα 23 της είναι μια μεγάλη βεντέτα. Από τότε συνεχίζει μια εξαιρετική καριέρα, ενώ παράλληλα ζει έντονα. Στα τέλη του ’45, γράφει την τεράστια επιτυχία της «La vie en rose», η οποία στην αρχή περνάει αδιάφορη. Θα ακολουθήσουν μεγάλες δόξες και στη Νέα Υόρκη, όπου ερωτεύεται τον βασιλιά του μποξ, Marcel Cerdan και ζουν ένα από τα πιο φημισμένα ρομάντζα της εποχής. 

Αλίμονο, όμως. Ο ξαφνικός θάνατος του Cerdan σε αεροπορικό δυστύχημα, το 1949, βυθίζει την Πιαφ σε ανίατη κατάθλιψη, ενώ το 1951 έχει δύο σοβαρά τροχαία: οι γιατροί της δίνουν για καιρό μορφίνη την οποία ανακατεύει μαζί με αλκοόλ αχρηστεύοντας την ήδη κακή της υγεία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε ένα κονσέρτο στη Στοκχόλμη, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, καταρρέει επάνω στην πίστα και η διάγνωση των γιατρών είναι αμείλικτη: ανίατος καρκίνος. 

Αλλά αυτό δεν την πτοεί και συνεχίζει να εμφανίζεται κάνοντας περιοδείες όπως και πριν, συνοδευμένη από μια νοσοκόμα για να της χορηγεί μορφίνη για τους πόνους. Το 1960, ερμηνεύει το θρυλικό «Non Je Ne Regrette Rien» και συνεχίζει να θριαμβεύει τραγουδώντας, παρότι συχνά τρικλίζει και παραπατά στη σκηνή μέχρι τον πρώιμο θάνατό της, το 1963. 

Αυτή η κλασική βιογραφία με τίτλο «Η ιστορία της Εντίθ Πιαφ»

καταγράφει την άνοδό της από την φτώχεια και το περιθώριο μέχρι τον ζωντανό θρύλο, του οποίου η δύναμη και η επιρροή ήταν τόσο καταιγιστική που θα διαμόρφωνε μια ολόκληρη γενιά ηθοποιών και τραγουδιστών, συμπεριλαμβανομένων των Υβ Μοντάν και Σαρλ Αζναβούρ.

Η συγγραφέας υποθέτει ότι τα περισσότερα γεγονότα από τη ζωή της Πιαφ είναι ήδη γνωστά στους θαυμαστές της και δεν πολυασχολείται με κάποια από αυτά. Ωστόσο, αναφέρει αρκετά περιστατικά από την παιδική της ηλικία – χρήσιμα για να κατανοήσει κανείς τα μετέπειτα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε. Η ανίκανη μητέρα της, για παράδειγμα, συνήθιζε να δίνει κρασί στην Εντίθ για να κοιμηθεί. Αργότερα, ο πατέρας της θα της έδινε κονιάκ για να μην νιώθει το βράδυ το κρύο, δύο συνήθειες που μάλλον την έκαναν επιρρεπή στον αλκοολισμό. 

Δημοσιογράφος, ηθοποιός και σεναριογράφος, η Monique Lange συνδέθηκε με μερικούς από τους διάσημους Παριζιάνους που λάτρευαν την Πιαφ, ιδιαίτερα με τον Ζαν Κοκτώ, ο οποίος μάλιστα την  έπεισε την έπεισε να παίξει σε ένα από τα έργα του. Αν και δεν δηλώνει ότι την γνώρισε ποτέ, η Lange φαίνεται να κατανοεί σε βάθος και να εκτιμά το πώς έγινε αυτή που ήταν. Συχνά δείχνει συμπάθεια στα προβλήματα της Πιαφ, ενώ δεν ξεχνά ποτέ ότι ήταν εξίσου δοτική και αυτοκαταστροφική. Γράφοντας με το στυλ συνομιλίας ενός άρθρου για ένα περιοδικό ή εφημερίδα, παρεισφρύει στους χαρακτήρες της και εξάγει προσεκτικά συμπεράσματα για τη ζωή της Γαλλίδας τραγουδίστριας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μάτια των φτωχών στο Νεπάλ

Και, πράγματι, πρόκειται για ένα ιδανικό βιβλίο-μύησης στον δραματικό και περίκλειστο κόσμο της Εντίθ Πιαφ, το οποίο προσφέρει πολλές πληροφορίες που φωτίζουν πτυχές της ζωής της. Αυτές, όμως, δεν είναι ικανές -στο σύνολό τους- να αποκωδικοποιήσουν την ιδιαίτερη, περίπλοκη, συχνά αχαρτογράφητη προσωπικότητα αυτής της συναρπαστικής ερμηνεύτριας. Με άλλα λόγια, έπειτα απ’ όλα αυτά, η Εντίθ Πιαφ εξακολουθεί να είναι, πρωτίστως, μυθική. Ή, αλλιώς, ήταν και παραμένει ένα μεγάλο, γοητευτικό και άλυτο αίνιγμα…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Στο Τζακ, η βραβευμένη με Πούλιτζερ Marilynne Robinson ξεδιπλώνει την ιστορία του Τζον Έιμς Μπάουτον, του άσωτου υιού του πρεσβυτεριανού ιερέα του Γκίλιαντ, και το ειδύλλιό του με την Ντέλα Μάιλς, μια καθηγήτρια γυμνασίου, επίσης κόρη ιεροκήρυκα. Ο βαθύς, βασανισμένος και καταδικασμένος διαφυλετικός έρωτάς τους αντηχεί όλα τα παράδοξα του αμερικανικού τρόπου ζωής, τότε και τώρα.
H σπουδαιότερη Αμερικανίδα συγγραφέας επιστρέφει στον μυθικό κόσμο του Γκίλιαντ –εκεί όπου διαδραματίζονται τα μυθιστορήματα «Γκίλιαντ», «Στο σπίτι», «Λάιλα»– και οι αγαπημένοι της χαρακτήρες ρίχνουν φως και αναλύουν σε βάθος τις πολυπλοκότητες της Αμερικανικής Ιστορίας, τη δύναμη των συναισθημάτων μας και τα θαύματα ενός ιερού κόσμου.

Το 1946-1947 η Μάτση Χατζηλαζάρου βρίσκεται στο Παρίσι. Έφυγε με το θρυλικό πλοίο “Ματαρόα” τον Δεκέμβριο του 1945, μαζί με την αφρόκρεμα νέων καλλιτεχνών, συγγραφέων, στοχαστών κι επιστημόνων, με υποτροφία του γαλλικού κράτους. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, με τον οποίο έζησε παντρεμένη μέχρι το 1943, την έχει εφοδιάσει με συστατικές επιστολές για να συναντήσει Γάλλους υπερρεαλιστές και ψυχαναλυτές. Και η Μάτση του γράφει γι’ αυτές τις συναντήσεις, για τις εμπειρίες της και για τις εντυπώσεις της από το Παρίσι, που ανασυντάσσεται μετά τον πόλεμο. Οι ανέκδοτες μέχρι σήμερα επιστολές της Μάτσης συνοδεύονται από 4 εξαιρετικά, άγνωστα ποιητικά γραπτά της και 3 γαλλικά ποιήματα του Ανδρέα Εμπειρίκου της ίδιας περιόδου, καθώς και από πλούσιο ακυκλοφόρητο φωτογραφικό υλικό όπου το ζευγάρι αλληλοφωτογραφίζεται το 1940 και το 1945.

Τον Δεκέμβριο του 1926 η Άγκαθα Κρίστι εξαφανίζεται. Οι ερευνητές βρίσκουν ένα άδειο αυτοκίνητο στις όχθες μιας βαθιάς και σκοτεινής λιμνούλας και τα μόνα στοιχεία είναι ίχνη από ρόδες τριγύρω και ένα γούνινο παλτό ξεχασμένο μέσα στο αυτοκίνητο – παράδοξο για μια τόσο κρύα νύχτα. Ο σύζυγος της Άγκαθα, βετεράνος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, και η κόρη της δεν έχουν ιδέα πού μπορεί να βρίσκεται, έτσι οι Αρχές εξαπολύουν ένα ανθρωποκυνηγητό άνευ προηγουμένου για να ανακαλύψουν τι έχει συμβεί στην ανερχόμενη συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών. Έντεκα μέρες αργότερα, η Άγκαθα κάνει και πάλι την εμφάνισή της, το ίδιο μυστηριωδώς, ισχυριζόμενη ότι είχε πρόσκαιρα χάσει τη μνήμη της χωρίς καμία εξήγηση για την απουσία της.
Το αίνιγμα αυτών των χαμένων έντεκα ημερών εξακολουθεί να παραμένει άλυτο. Η διακεκριμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Μαρί Μπένεντικτ μας εισάγει στον κόσμο της εξαιρετικής αυτής γυναίκας και μας δίνει τη δική της εκδοχή για το μεγαλύτερο μυστήριο της κυρίας Κρίστι.

11 Οκτωβρίου 1967. Η πτήση CY284 φεύγει από το Λονδίνο λίγο πριν από τα μεσάνυχτα και σταθμεύει στην Αθήνα προτού αναχωρήσει για το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Αλλά οι 66 επιβαίνοντες δεν θα φτάσουν ποτέ στην Κύπρο. Τα ξημερώματα της επομένης, κάπου κοντά στο Καστελόριζο, η επαφή του πύργου ελέγχου με το αεροσκάφος χάνεται.
Πρόκειται για συντριβή ή ανατίναξη; Οι Βρετανοί σπεύδουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την έρευνα, καθώς το αεροσκάφος είναι ένα βρετανικό Comet 4Β. Προτού καν περισυλλεγούν όλες οι σοροί, διαδίδουν ότι πρόκειται για ανατίναξη οφειλόμενη σε βόμβα με στόχο τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα-Διγενή, το αντίπαλον δέος του Μακαρίου. Μολονότι ο Διγενής δεν επέβαινε στο αεροσκάφος, η Ιστορία και οι συγγενείς των θυμάτων υιοθετούν τη βρετανική θεωρία.
Μισό αιώνα αργότερα, από ένα καπρίτσιο της τύχης, ο δημοσιογράφος Στρατής Λεονταρίτης αρχίζει να ερευνά την υπόθεση. Τότε ανασύρει και το Ημερολόγιο ενός ανθρώπου που ανήκε στο στενό περιβάλλον της βασιλικής οικογενείας της Ελλάδας, του επίσης δημοσιογράφου Ιάσονα Σπανίδη. Ένα μεγάλο και ένοχο μυστικό κρύβεται στις σελίδες αυτού του Ημερολογίου: στην αθέατη πλευρά της Ιστορίας, η Φρειδερίκη είχε διατάξει μια άκρως απόρρητη αποστολή…