Η απίστευτη ιστορία της Ιωάννας της Λωρραίνης από τον Τόμας ντε Κουίνσι

«Όλη μου η ζωή δεν έπαψε ποτέ να είναι μία έντονη διανοητική περιπέτεια. Από τότε που με θυμάμαι ήμουν μια σκεπτόμενη ύπαρξη, ενώ οι σημαντικότερες επιδιώξεις και ευχαριστήσεις μου σχετίζονταν με το πνεύμα» έγραφε ο Τόμας ντε Κουίνσυ (1785-1859) στις περίφημες «Εκμυστηρεύσεις» του. Πράγματι, σπάνια συναντάει κανείς -στην ιστορία της λογοτεχνίας- έναν συγγραφέα τέτοιας ευρυμάθειας, εκκεντρικότητας και πολυμέρειας ενασχολήσεων. Ο ίδιος παραδεχόταν ότι δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς μυστήριο: η ανακάλυψη ενός προβλήματος του φαινόταν εξίσου ερεθιστική με την ανακάλυψη μιας εξήγησης.

Και, βέβαια, είναι αναμφίβολα ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους συγγραφείς του 19ου αιώνα, ένας «Μπόρχες της βικτωριανής εποχής» -όπως έχει χαρακτηριστεί- ο οποίος έγραψε ιδιότυπα φιλολογικά και ιστορικά δοκίμια (με γνωστότερα εκείνα ποιητών, όπως ο Γουέρντσγουερθ και ο Κόλεριτζ), για να αποκτήσει -ωστόσο- ευρεία φήμη το 1827 με το παράξενο κείμενό του «Η δολοφονία ως μία των καλών τεχνών».

Στις σελίδες των βιβλίων του συνυπάρχουν ανακατεμένοι, θαυμαστοί συλλογισμοί, λεπτή ειρωνεία, καυστικό χιούμορ, ασυνήθιστη οξυδέρκεια, απρόσμενοι συνειρμοί και υποβλητικές περιγραφές, ενώ η σαγήνη των έργων του συχνά επιτείνεται από την ευρύτητα και την ποικιλία των επιλογών του. Σε κάθε περίπτωση, ο ντε Κουίνσυ ήταν ιδιόρρυθμος και μάλλον απομονωμένος στην εποχή του και μόνο μερικοί γνώστες ήταν σε θέση να αντιληφθούν την τεράστια σημασία και ακτινοβολία του έργου του.

Πάντως, από τους δεκατέσσερις τόμους με τα γραπτά του, ένα μικρό μόνο βιβλίο έμελλε να συναρπάσει -σε τέτοια έκταση- τους μεταγενέστερους. Και αυτό δεν είναι άλλο από την εκπληκτική -από κάθε άποψη- «Εξομολόγηση ενός οπιομανούς» (1822) – το οποίο από την εποχή του Μπωντλέρ γοήτευε τους μυημένους. Ο ντε Κουίνσυ είχε αρχίσει να παίρνει λάβδανο (διάλυμα οπίου σε αλκοόλ) από το 1804 για να αντιμετωπίσει μυϊκούς πόνους που τον βασάνιζαν. Οι πόνοι τελικά πέρασαν, ο ίδιος όμως εθίστηκε στο ναρκωτικό και το συνέχισε ως το τέλος της ζωής του.

Αυτήν την εμπειρία θα «χαρτογραφούσε» σε αυτό το ιδιοφυές έργο: Αρχίζοντας με μια αντικειμενική, ήρεμη περιγραφή της οπιομανίας και του ονειρώδους κόσμου της, αποκαλύπτει σταδιακά -με τρόπο θαυμαστό- τις ψυχολογικές καταστάσεις που -στην περίπτωσή του- προηγούνταν της καλλιτεχνικής ενατένισης και του οραματισμού.

«Σαν να άνοιγε και να φωτιζόταν ένα θέατρο μέσα στο μυαλό μου, που παρουσίαζε κάθε νύχτα θεάματα υπεργήινης λαμπρότητας» έγραφε χαρακτηριστικά, ενώ αλλού σημείωνε απεγνωσμένα: «Μου φαινόταν ότι κατέβαινα, όχι μεταφορικά αλλά πραγματικά, σε βάραθρα και αβύσσους, σε βάθη κάτω από άλλα βάθη, απ’ όπου δε φαινόταν να υπάρχει ελπίδα ανόδου». Ειδικά τα πέντε ολοζώντανα όνειρα στο τέλος του βιβλίου, συνιστούν μία εξαιρετική ποιητική φούγκα που καθηλώνει. Όπως και να ’χει, ο Τόμας ντε Κουίνσυ γνώριζε όσο ελάχιστοι -στα κάθε λογής κείμενά του- να αποθεώνει μία αισθητική του αποσπασματικού, τη σημασία δηλαδή της λεπτομέρειας μέσα από μια δεινή περιγραφικότητα.

Παράλληλα, τα έργα του αναδεικνύουν και μία αίσθηση οργανικής ενότητας η οποία οφείλεται -κυρίως- στον απόλυτο έλεγχο του ύφους από την πλευρά του συγγραφέα. Απ’ την άλλη, οι επιλογές των θεμάτων του ήταν πάντοτε απρόσμενες, κάπως παράτολμες και σίγουρα εκκεντρικές, όπως -για παράδειγμα- συνέβη στη περίπτωση του κλασικού έργου του «Η δολοφονία ως μία των καλών τεχνών».

Εδώ, ο Άγγλος συγγραφέας αναπτύσσει παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και μάλιστα σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης. Εξάλλου, η πανουργία και η επιτηδειότητα, ο αφανισμός του άλλου και οι ταπείνωση της ήττας ήταν θελκτικά ήδη από την αρχαιότητα, όπως συνέβαινε στα αμφιθέατρα και τις αρένες. Πόσο μάλλον όταν -κάθε φορά- η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται σε ένα προσεκτικά δομημένο σχέδιο δράσης, με την δολοφονία να έπεται ως συνέπεια ιδιαίτερα λεπτών χειρισμών.

Αυτή η παιγνιώδης διάθεση του ντε Κουίνσυ δεν θα τον εγκατέλειπε ποτέ, ακόμα και όταν το θέμα του γινόταν αμιγώς ιστορικό, όπως το κομψοτέχνημα «Ιωάννα της Λωρραίνης». Εάν ο αναγνώστης επιθυμεί να ανατρέξει στην ενδελεχή καταγραφή των ιστορικών γεγονότων που έμελλε να καθαγιάσουν τη σύντομη ζωή της Ιωάννας, η παρούσα επιλογή δεν είναι το ζητούμενο. Εντούτοις, οι λάτρεις του «Άγγλου Μπόρχες» θα ανακαλύψουν όλα τα χαρακτηριστικά της γοητείας του – σε περίσσεια.

Η ιστορία της Ιωάννας, είναι μόνο η αφορμή για αυτόν τον ιδιοφυή συγγραφέα που δείχνει -για ακόμη μία φορά- να μην τον χωράει η δοκιμιακή φόρμα την οποία ανάγει τελετουργικά σε υψηλή λογοτεχνία: περίτεχνο στιλ, παροιμιώδης εκκεντρικότητα, στοχαστική ευθύτητα, εξοντωτική ακριβολογία και μια πυκνότητα ιδεών την οποία όμως κάνει να μοιάζει λιτή και αέρινη, μακριά από την αίσθηση της παραμικρής έστω συμφόρησης.

Βασική πηγή του πονήματος του ντε Κουίνσι αποτελεί το δίτομο έργο του Μισελέ «Η Ιστορία της Γαλλίας», συμπεριλαμβανομένων και των πρακτικών των δύο δικών της Ιωάννας της Λωρραίνης. Μόνο που την χρησιμοποιεί όχι τόσο για μια δική του ιστορική προσέγγιση, αλλά ως πεδίο των δικών του επισημάνσεων και φιλοσοφικών προεκτάσεων.

Ακριβώς εκεί βρίσκει τον εαυτό του και απελευθερώνεται η δυναμική του δοκιμιογράφου, συμπαρασύροντας τους αναγνώστες μέσα από ακτινωτούς συνειρμούς ευφάνταστων προσεγγίσεων αυτής της θρυλικής προσωπικότητας. Αλλά ο μύθος δεν λειτουργεί ως φυγή από την πραγματικότητα, αλλά ως έκφραση μιας ευρύτερης κοσμοαντίληψης: την θεμελιώδη πεποίθησή του για το εξωπραγματικό του φαινομενικού κόσμου.

Την ίδια στιγμή, η αφήγηση αυτής της νομοτελειακής πορείας της (κυριολεκτικά) ηρωίδας προς το θάνατο, καταγραμμένη με μία αναπόδραστη, τελετουργική  σχολαστικότητα, είναι –ταυτόχρονα- μία περίτεχνη και αποστομωτική άσκηση θαυμασμού. Και όλα αυτά, από έναν συγγραφέα που πίστευε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει κανείς, δεν βρίσκεται εκεί έξω, αλλά μέσα του: είναι η εσωτερική πάλη με τον ίδιο του τον εαυτό…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Οι «μικρές» ταινίες της Δράμας φέτος συνέκλιναν σε μια κοινή αγωνία

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Είναι έρωτας με την πρώτη ματιά όταν ο μαθητής λυκείου Άρνι Κάνινγκχαμ και ο καλύτερός του φίλος, ο Ντένις Γκίλντερ, βρίσκουν προς πώληση μια σαραβαλιασμένη κόκκινη και άσπρη Πλίμουθ Φιούρι – με το όνομα Κριστίν, όπως τη βάφτισε ο αρχικός δύστροπος ιδιοκτήτης της. Ο Άρνι δεν ήταν ποτέ από τους ωραίους ή τους δημοφιλείς του σχολείου, ούτε ενδιαφερόταν ποτέ να αγοράσει αυτοκίνητο. Αλλά η Κριστίν γρήγορα αλλάζει τα πάντα και ξαφνικά, σαν ξαναγεννημένος, με αυτοπεποίθηση και θάρρος βγαίνει ραντεβού με το πιο όμορφο κορίτσι του λυκείου – τη Λι Κάμποτ. Καθώς η μυστηριωδώς επισκευασμένη Κριστίν κατακυριεύει συστηματικά και τρομακτικά κάθε πτυχή της ζωής του Άρνι, ο Ντένις και η Λι συνειδητοποιούν ότι πρέπει να ανακαλύψουν τη ζοφερή αλήθεια που κρύβεται πίσω από το αμάξι. Η κόλαση ωχριά μπροστά στην οργή της περιφρονημένης γυναίκας, και ο Θεός να φυλάει όποιον βρεθεί στον δρόμο της Κριστίν…

Μονόπρακτο σκετς, σχέδιο αστυνομικής νουβέλας ή σενάριο κόμικ ; Πενήντα χρόνια μετά την κατάληψη του Πολυτεχνείου, που έγινε Εθνική Εορτή. Στην πραγματικότητα μια εποχή ρομαντική γεμάτη παγίδες για όλους. Στο βιβλίο παρελαύνουν χαρακτήρες της εποχής : ένας παραδοσιακός τότε αριστερός που φλερτάρει με τη διαβόητη αμερικανική επιχορήγηση του Ιδρύματος Φορντ, ένας αναρχικός του «κίτρινου Τύπου» με το προσωνύμιο «λεκές », ο πρώην πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, οι μπον βιβέρ και γκάνγκστερ του καθεστώτος των συνταγματαρχών, ένας νεαρός ηρωικός κομμαντάντε, και το δημιούργημά του, ο εικοσάχρονος «Σταύρος », ο ταχυδακτυλουργός Άλεξ Καράκας, ο μπουκαδόρος Αριστοτέλης Βραχνός, ασφαλίτες και στάρλετ σ’ ένα τσίρκο αναμνήσεων ενός επίδοξου συγγραφέα κι ενός δημοσιογράφου που μαγνητοφωνούν τη συνομιλία τους ξαπλωμένοι στις σαίζ-λονγκ της Πανσιόν «Απόλλων». Πρόσωπα και ιστορίες πραγματικές και φανταστικές. Και ένα παιχνίδι με περιστατικά και ονόματα, όπως το εγκαινίασε πριν από χρόνια ο Γιάννης Μαρής. Και εδώ από την Eroica της δεκαετίας του 1930 πάμε στη Romantica της δεκαετίας του 1970 – ένα καμπαρέ και μια πανέμορφη νεαρή στριπτηζέζ που μοιάζει με την Άννα Καρίνα, με γούνα Black Diamond, την ώρα που τα τανκς κυκλώνουν το Πολυτεχνείο.

Το κακό παίρνει πολλές μορφές. Ο Τσάρλι Πάρκερ τις κυνηγάει όλες.
Εδώ, ο ιδιωτικός ερευνητής Τσάρλι Πάρκερ εμπλέκεται σ’ ένα κόσμο σύγχρονων Ερινυών, μέσα από δύο ιστορίες: Οι «Αδελφές Στρέιντζ» και «Οι Ερινύες». Στις «Αδελφές Στρέιντζ», η επιστροφή του κακοποιού Ρομ Μπιούκερ στο Πόρτλαντ του Μέιν συνοδεύεται από χάος και θάνατο, καθώς μια κλοπή απειλεί να αφανίσει όχι μόνο τον ίδιο αλλά και τις πρώην ερωμένες του, τις αινιγματικές Ντολόρς και Άμπαρ Στρέιντζ.
Και στις «Ερινύες» ο Πάρκερ πρέπει να παλέψει για να προστατεύσει δύο ακόμα γυναίκες, ενώ παράλληλα το Πόρτλαντ οχυρώνεται εν όψει μιας παγκόσμιας πανδημίας. Ίσως, όμως, οι πελάτισσές του είναι πιο ικανές να φροντίσουν τον εαυτό τους απ’ όσο θα φανταζόταν κανείς…

Η ιστορία του Νότου είναι μια επιμελώς χαλκευμένη αλήθεια. Το καλοκαίρι του 1987 είναι η καρδιά μιας ακόμα χρονιάς αμπαλαρισμένης με την ψευδαίσθηση μιας παντοδυναμίας συγκροτημένης από καλοστημένα ψέματα και απτούς, καθημερινούς μύθους. Πομπές εφήβων οδεύουν προς ένα ηδονικό, τεχνικολόρ μέλλον, με τα κοπάδια των ορμών τους να κατασπαράζουν τις νύχτες τους. Ώσπου, ένας κύκλος αίματος ξεκινάει όταν ο Γιώτης, ο ιδιοκτήτης του Νότου, ενός παραλιακού μπαρ μιας επαρχιακής πόλης, αποφασίζει να βοηθήσει μια δημοσιογράφο να εξιχνιάσει το παράξενο ατύχημα ενός νεαρού. Μπάτσοι και βαποράκια, ντίβες και χαρτοπαίκτες, ευσυνείδητοι δολοφόνοι και αθώοι περαστικοί παρασύρονται σε μια ιλιγγιώδη πορεία προς το κενό, για να ανακαλύψουν ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα, εκτός από το να σώσουν τους εαυτούς τους.