Στο Σύγχρονο Θέατρο στο Γκάζι για δύο ακόμη Δευτερότριτα λαμβάνει χώρα μια ιδιαίτερη θεατρική συνθήκη. Ο ηθοποιός Βαγγέλης Στρατηγάκος πριν βγει στη σκηνή για να ερμηνεύσει τον κατά Χάινερ Μιούλερ Άμλετ πίνει ρακί μέχρι να αισθανθεί τον γύρω του κόσμο «σαν όνειρο» κι όλα αυτό γίνεται μπροστά σε ένα μοναδικό σκηνικό που έχει δημιουργήσει για την παράσταση ο Αλέκος Φασιανός. Η ιδέα αυτή γεννήθηκε στον σκηνοθέτη Γρηγόρη Χατζάκη όταν όντως φίλος του Βαγγέλη είδε ότι εκείνος τελεί υπό μέθη μπορεί να αποδώσει καλύτερα μια βαθύτερη, υπαρξιακή αλήθεια, που αλήθεια που ήρθε η ώρα της να φωτιστεί από το φως των θεατρικών προβολέων. Άλλωστε όπως εύστοχα παρατηρούν και οι δύο «ζούμε σε μια ζαλισμένη, μουδιασμένη κοινωνία».
Τι είχε στο μυαλό του ο Χάινερ Μιούλερ όταν καταπιανόταν με τον Άμλετ; Γρηγόρης Χατζάκης: Το έργο γραμμένο το 1977, χρησιμοποιεί μεν τον Άμλετ ως ήρωα αλλά τον βγάζει από το πλαίσιο του σαιξπηρικού έργου και τον βάζει να στέκεται μπροστά από τα χαλάσματα της Ευρώπης και να μιλάει για την κατάρρευση του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Τότε ο Μιούλερ είχε στο μυαλό του, κυρίως, τη διχασμένη Γερμανία σήμερα βέβαια είναι ακόμη πιο εμφανή τα ερείπια για τα οποία μιλούσε ο συγγραφέας. Το χαρακτηρίζουν προφητικό έργο αλλά δεν μου αρέσει αυτός ο «μεταφυσικός» χαρακτηρισμός. Τα σημάδια υπήρχαν από τότε κι απλώς καθώς προχωράει ο καιρός φαίνεται ακόμη πιο έντονη η σήψη του όλου πράγματος. Αντιμετωπίζουμε το έργο ως συνειρμικές σκέψεις κι εικόνες, με αναφορές σε άπειρα κείμενα από τον Σαίξπηρ μέχρι τον Τ.Σ. Έλλιοτ, τον Μαρξ και τον Τσαρλς Μάνσον. Όλο αυτό το έχουμε μεταφέρει σε ένα δικό μας σύμπαν όπου ο Άμλετ μόλις έχει πεθάνει κι έχουμε χωρίσει τον κόσμο σε εκείνον κάτω από τη θάλασσα και σε έναν άλλο κάτω από τη γη. Ο Άμλετ λοιπόν από την πρώτη στιγμή που είναι νεκρός προσπαθεί να λύσει όσα τον απασχολούσαν όσο ήταν εν ζωή και να αναγνωρίσει τα λάθη του και το ποιος είναι πραγματικά.
Γρηγόρης Χατζάκης: «Θεωρούμε ότι η πολιτική στάση ξεκινά από την προσωπική θέση του ατόμου».
Τι αντιπροσωπεύει ο καθένας από τους δύο αυτούς κόσμους; Ο κάτω από την θάλασσα είναι το πρώτο στάδιο όπου ο Άμλετ παλεύει μέσα σε μια δική του δίνη να αναγνωρίσει την καινούρια του κατάσταση και έρχεται αντιμέτωπος με το παρελθόν του. Το κάτω από τη γη αντιπροσωπεύει την επόμενη πιο προσωπική κατάσταση όπου πια ο ίδιος ο ηθοποιός μάχεται με τον ρόλο και προσπαθεί να βρει μια διέξοδο για να μπει κάτω από τη γη, με ηρεμία και συνέπεια απέναντι στις θέσεις του και τις απόψεις του.
Είναι πολιτικό το έργο; Ναι, καθώς θεωρούμε ότι η πολιτική στάση ξεκινά από την προσωπική θέση του ατόμου. Όλο αυτό λειτουργεί μέσα από μια υπαρξιακή και προσωπική σχέση με το κείμενο και τον ήρωα παρά από μια κατακραυγή του συστήματος.
Ο Άμλετ είναι ενταγμένος στο σύστημα ή στέκεται απέναντι του; Κάπου ανάμεσα. Στο ίδιο το κείμενο αναφέρει ότι βλέπει τον εαυτό του να ρίχνει πέτρες στους αστυνομικούς και στους εξουσιαστές που τρέχουν να κρυφτούν αλλά ταυτόχρονα είναι ανάμεσα σε αυτούς που δέχονται τις πέτρες.
Βαγγέλης Στρατηγάκος: «Πίνω ρακί, περίπου 3 καραφάκια. Πίνω μέχρι εκείνο το σημείο που αρχίζω να νιώθω σα να βουλιάζω μέσα μου. Κι αυτό λειτουργεί γιατί είναι σαν ένα παιχνίδι μεταξύ του ηθοποιού και του θεατή»
Ερμηνεύεις υπό την επήρεια μέθης. Θέλεις να μου πεις πώς προετοιμάζεσαι και τι κάνεις; Βαγγέλης Στρατηγάκος: Πίνω ρακί, περίπου 3 καραφάκια. Είναι ένα ποτό καθαρό, που το έχω συνηθίσει και το ελέγχω. Πίνω μέχρι εκείνο το σημείο που αρχίζω να νιώθω σα να βουλιάζω μέσα μου. Λειτουργεί γιατί είναι σαν ένα παιχνίδι μεταξύ του ηθοποιού και του θεατή που γνωρίζει ότι έχω πιεί.
Έχεις άγχος μη ξεχάσεις τα λόγια σου αφού δεν είσαι νηφάλιος; Ναι, υπάρχει τέτοιο άγχος αλλά ελέγχω τις κινήσεις μου, τα λόγια και όλα μέχρι τώρα έχουν λειτουργήσει με ακρίβεια.
Γρηγόρης: Λειτουργεί σε συμβολικό επίπεδο. Όπως η ευρωπαϊκή κοινωνία που βρίσκεται σε θολούρα, που καταρρέει αλλά δε θέλει να το δείξει έτσι αντίστοιχα και ο ηθοποιός χάνει τη διαύγεια του αλλά προσπαθεί να αποδείξει ότι μπορεί να φέρει σε πέρας την αποστολή του. Ο θεατής γνωρίζοντας παρατηρεί και ίσως συμπάσχει μαζί του.
Εσύ πώς είχες παρατηρήσει ότι είσαι όταν πίνεις ρακί, εννοώ πριν πάρετε την απόφαση να εμφανίζεσαι μεθυσμένος στην παράσταση; Βαγγέλης: Η αλλαγή στη χημεία του εγκεφάλου με το συγκεκριμένο ποτό με έφερνε σε μια πιο ουσιαστική συζήτηση με το μέσα μου. Με άλλο ποτό, δεν ξέρω αν θα συνέβαινε αυτό, μπορεί απλώς να κατέρρεα αλλά αυτό δεν έχει κανένα ενδιαφέρον ούτε για τον θεατή ούτε για εμάς. Αυτό που πρότεινε ο Γρηγόρης στην αρχή με φόβισε αλλά είδα ότι τελικά αυτό το πείραμα με βοηθάει να βγάλω κάποιες ποιότητες που χωρίς το ποτό γνωρίζω μεν ότι υπάρχουν αλλά δυσκολεύομαι να τις βγάλω. ‘Οσον αφορά όμως το συμβολικό επίπεδο που υπογράμμισε ο Γρηγόρης θέλαμε να δείξουμε ότι υπάρχει μια διαστρεβλωμένη παράλληλη πραγματικότητα που προβάλλεται ως αληθινή από τα ΜΜΕ.
Η παραπληροφόρηση είναι ένα είδος ναρκωτικού; Είμαστε μια μεθυσμένη, μουδιασμένη κοινωνία που αν και έχει τις εκρήξεις της, ξεχνάει γρήγορα και βυθίζεται ξανά σε λήθαργο. Ναι, ενεργούμε σαν ναρκωμένοι.
Ιnfo: H Μηχανή Άμλετ του Heiner Muller, Σύγχρονο θέατρο, Ευμολπιδών 45, Αθήνα. Παραστάσεις: Κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21.15 (μέχρι 7 Ιουνίου), Τιμή εισιτηρίου: €10, Διάρκεια παράστασης: 70’. Μετάφραση Ελένη Βαροπούλου, Ερμηνεία Βαγγέλης Στρατηγάκος,
Σκηνοθεσία Γρηγόρης Χατζάκης, Σκηνικά Αλέκος Φασιανός, Μουσική Βύρων Κατρίτσης, Κοστούμι Βασιλική Σύρμα, Κίνηση Μαρία Καραγεώργου, Επιμέλεια/Κατασκευή Σκηνικών Ζωή Αρβανίτη, Φωτογραφίες/Λήψη Στυλιανός Παπαρδέλας.
