Η Σιωπηλή Δολοφόνος (The Assassin) *****
Ταϊβάν, Κίνα, Χονγκ Κονγκ, Γαλλία, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Hou Hsiao-Hsien
Πρωταγωνιστούν: Qi Shu, Chen Chang, Satoshi Tsumabuki
Διάρκεια: 105’
Η Nie Yinniang απουσιάζει αρκετά χρόνια από την πατρίδα της, την επαρχία Weibo της Κίνας. Πέρασε όλα της τα χρόνια μακριά από το σπίτι και την οικογένειά της, βρισκόμενη στη μαθητεία μιας καλόγριας, που σκοπό είχε να τη μετατρέψει στην ικανότερη δολοφόνο της Κίνας. Έπειτα από μια αποτυχημένη αποστολή, τιμωρείται από τη δασκάλα της με την ανάθεση της δολοφονίας του κυβερνήτη της Weibo, ο οποίος τυγχάνει να είναι ξάδερφός της, αλλά και ο μεγάλος της έρωτας. Εν μέσω πολιτικών δολοπλοκιών και εσωτερικών συγκρούσεων, η νεαρή εκτελέστρια, καλείται να αποφασίσει το μονοπάτι που θα ακολουθήσει. Ο Hou Hsiao-Hsien στην τελευταία του ταινία δομεί ένα βραδυφλεγές, υπαρξιακό δράμα, με τη φωτογραφία να αγγίζει το αισθητικό περφέττο. Ένα χάρμα ιδέσθαι με το βάρος να δίνεται στη μυθολογική ηθική του διλήμματος μεταξύ καθήκοντος και συναισθήματος, όπου τελικά η φλόγα δεν οδηγεί στην έκρηξη αλλά, αντιθέτως, στη γαλήνια κάθαρση.
Μπορεί να ακουστεί υπερβολικό, αλλά θεωρώ ότι ο κινηματογράφος του σήμερα μειώνεται αξιακά από την υπερβολική πολυπλοκότητα. Προσπαθώντας να δείξουν την ευφυία τους, οι συντελεστές μιας ταινίας αναλώνουν αρκετή φαιά ουσία σε ασήμαντες λεπτομέρειες, ξεχνώντας πως πρωτίστως έχουν να κάνουν με την τέχνη της εικόνας και της αναπαράστασης, σταματώντας να σκέφτονται απλοϊκά και να εμπλουτίζουν τις ιδέες τους εκ των υστέρων. Η Φυλή (The Tribe) που είδαμε νωρίτερα μέσα στη χρονιά ήταν μια ταινία άριστη, όχι μόνο λόγω περιεχομένου, αλλά και λόγω της απλής (όχι όμως κι αφελούς) σκέψης της. Παρουσίασε μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αξιοποιώντας την έλλειψη ομιλίας για να παράγει μια ταινία βωβή. Όχι μόνο στον ήχο, αλλά και στην αντίληψή της. Οι ηθοποιοί ξαναέπαιζαν με τα σώματά τους, οι χαρακτήρες τους απομνημονεύονταν εύκολα, η πλοκή γινόταν άμεσα κατανοητή και το μήνυμα ευκόλως αντιληπτό. Ό, τι πιο κοντινό έχουμε δει στον πρώιμο κινηματογράφο, όχι απαραίτητα αισθητικά, αλλά κυρίως σε θέμα αντιμετώπισης της εικόνας. Και γι’ αυτό, τελικά, είναι μια ταινία σημαντική, γιατί αντιλαμβάνεται πως τον πρώτο λόγο έχει η απεικόνιση και όχι το δεύτερο και το τρίτο επίπεδο αυτής. Και για τον ίδιο λόγο η Σιωπηλή Δολοφόνος είναι η ταινία της χρονιάς.
Αντλώντας το υλικό του από την παράδοση της πατρίδας του, ο (μεγαλωμένος στην Ταϊβάν) Hou Hsiao-Hsien αντιμετωπίζει τη mise-en-scene όχι σαν μια σειρά από κανόνες που υπάγονται σε κώδικες, αλλά σαν απλές εικόνες. Απλές εικόνες που την ίδια σημασία θα είχαν αν ήταν ένας ζωγραφικός πίνακας, ένα ντοκιμαντέρ, μια καρτ-ποστάλ, μια φωτογραφία. Τη σημασία της ομορφιάς, της, ανεξαιρέτου περιστάσεως, εκπάγλου καλλονής, που θα βυθίσει το θεατή στα χρώματά της ενώ του αφηγείται μια απλή ιστορία που θα μιλήσει στα αρχέγονα ένστικτά του και όχι στην ψυχρά ορθολογιστική του διάνοια. Δε σημαίνει, ωστόσο, πως σε αυτά τα υπέροχα σκηνικά και τον διάχυτο νατουραλισμό τους δε θα χτίσει και μια υπέροχη μεταφορά για την αιωνιότητα των ζητημάτων που απασχολούν την ανθρωπότητα από τότε που αυτή συντάχθηκε για πρώτη φορά σε κοινωνίες. Την εξουσία, τον έρωτα, το έλεος, τα παρασκηνιακά παιχνίδια των εξουσιαστών, τη μάχη του ανθρώπου με τον εαυτό του και τον άλλο άνθρωπο, τα διλήμματα, την αγάπη. Ζητήματα εξίσου αιώνια με τα πυκνά σύννεφα που καλύπτουν τις βουνοκορφές, με τον ήλιο που φωτίζει το στάχυ.
Αλλά ταυτόχρονα, θα παρουσιάσει τα πάντα με μια ζεν ηρεμία. Με μια αργοκίνητη κάμερα που ανεβάζει την ταχύτητα και διακόπτει το μονοπλάνο της όταν τα συναισθήματα αγριεύουν και τα σπαθιά ακουμπούν το ένα στη λεπίδα του άλλου. Ακόμα και τότε, όμως, δε θα θρυμματίσει τη φυσικότητά του χάριν του εντυπωσιασμού. Οι μάχες του, αν και χορογραφημένες, δε θα γίνουν ποτέ ιπτάμενες στα πρότυπα ενός Τίγρη και Δράκου, ενός Ήρωα, αλλά θα παραμείνουν γήινα αέρινες. Και θα τις κρατήσει σε μικρές ποσότητες, προκειμένου να δώσει περισσότερο βάρος στη διαλεκτική σύγκρουση των χαρακτήρων ή τις σιωπές τους. Αντί να λερώσει τα πανέμορφα χρώματά του με βρώμικο αίμα, θα προτιμήσει να σπάσει τη σιωπή με έντονους διαλόγους, διαλόγους που ακόμα και χωρίς μετάφραση μπορεί κανείς να αντιληφθεί τον έντονο χαρακτήρα τους από τα συμφραζόμενα. Καθ’ όλη τη διάρκεια, θα προτιμήσει να κρατήσει την πλοκή σε βραδυφλεγείς ρυθμούς, προκειμένου να μπορέσει ο θεατής να βυθιστεί περισσότερο στον κόσμο που κομμάτι-κομμάτι ο σκηνοθέτης χτίζει. Έναν κόσμο όπου η μαγεία συνυπάρχει με τον ρεαλισμό, με ελάχιστη μουσική υπόκρουση, που οι τζίτζικες συνθέτουν πιο μεθυστική μουσική από τα ανθρώπινα μουσικά όργανα και η ανθρώπινη παρουσία μοιάζει αναγκαίο κακό. Που δίνονται περισσότερες ευκαιρίες στον χώρο και τις καταστάσεις να αναπνεύσουν, χωρίς να καταντούν μονότονες. Που, αν και οι ηθοποιοί (και ιδιαίτερα η Shu Qi με τη σιωπηλή της ερμηνεία) τιμούν το περιεχόμενο, το βάρος δε δίνεται σε αυτούς και στα λόγια τους, αλλά στο τοπίο που τους περιβάλλει και στις πράξεις τους.
Αν ο Yasujiro Ozu είχε σκηνοθετήσει ποτέ του ταινία πολεμικών τεχνών, το πιθανότερο είναι το αποτέλεσμα να έμοιαζε στη Σιωπηλή Δολοφόνο. Μια θλιμμένη, αριστουργηματική ταινία που βρίσκει τη δωρικότητα πολύ πιο χρήσιμη από την αισθητική φλυαρία και θυμάται τη βασική λειτουργία της κάμερας: να απαθανατίσει, όχι να βιαστεί να καταγράψει όλα όσα θεωρούμε ότι δείχνουμε όταν πατάμε την Εγγραφή. Μην περιμένετε να δείτε κάτι το φαντασμαγορικά αεικίνητο στα χνάρια των ταινιών πολεμικών τεχνών της προηγούμενης δεκαετίας, παρά μια ζεν απεικόνιση ενός ανατολίτικου «υπαρξισμού», αργού και καθαρτικά γαλήνιου. Εδώ μιλάμε για τον κινηματογράφο ως πρωτίστως εικαστική τέχνη, ένα αριστούργημα που θέλγει το μάτι και την ψυχή, για να φτάσουμε εν τέλει, σε αυτό που ορισμένοι θα αποκαλούσαν pure cinema. Και αυτό είναι που το κάνει και ταινία της χρονιάς.
Brooklyn ***1/2**
Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Καναδάς, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: John Crowley
Πρωταγωνιστούν: Saoirse Ronan, Domhnall Gleeson, Jim Broadbent
Διάρκεια: 111’
Το 1950 η νεαρή Ιρλανδή Ellis μεταναστεύει από την Ιρλανδία στην Αμερική, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Προσαρμόζεται στους νέους της ρυθμούς, τηρώντας ευλαβικά τα διδάγματα με τα οποία μεγάλωσε, ενώ μέρα με τη μέρα νιώθει τη μελαγχολία της πατρίδας να την καταβάλλει. Σύντομα γνωρίζεται με έναν γοητευτικό συνομήλικό της και νιώθει το σκίρτημα να καλπάζει μέσα της. Η χαρά της, αν και μεγάλη, θα απειληθεί όταν το παρελθόν της αποδείξει πως δεν την εγκατέλειψε ποτέ, κάνοντας το διχασμό της να γιγαντώνεται. Μελόδραμα περιωπής, αλλά καθόλου άσχημο, με τη θλίψη του νόστου να ποτίζει κάθε καρέ της, ενώ άψογη είναι και η μεταφορά της ιρλανδικής περίπτωσης μεταναστών του προηγούμενου αιώνα. Αλλά το σημαντικότερο χαρτί, πλην της εξαιρετικής σκηνογραφίας και της προαναφερθείσας μελαγχολίας, είναι η ερμηνεία της Saoirse Ronan, η οποία δείχνει με τον καιρό να μεταβάλλεται σε μια αξιοσέβαστη ηθοποιό, μεγάλων δυνατοτήτων, με αυτή να αποτελεί τη λαμπερότερη στιγμή της μακράν. Αν αρέσκεστε σε αυτού του είδους τα δάκρυα, μην το σκεφτείτε δεύτερη φορά, αγνό μελόδραμα που δεν μπορεί στο ελάχιστο να χαρακτηριστεί ως «γραφικό» (με την κακή, πάντα, έννοια).
Θαυμάσιος Βοκάκιος (Maraviglioso Boccaccio) *****
Ιταλία, Γαλλία, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Paolo Taviani, Vittorio Taviani
Πρωταγωνιστούν: Lello Arena, Paola Cortellesi, Carolina Crescentini
Διάρκεια: 120’
Ο Μαύρος Θάνατος έχει πλέον φτάσει στη Φλωρεντία τον 14ο Αιώνα και πολλοί άνθρωποι αφανίζονται από τη θανατηφόρα νόσο. Προσπαθώντας να αποφύγουν το άδοξο τέλος, τρία αγόρια και εφτά κορίτσια φεύγουν από την πόλη και βρίσκουν άσυλο σε ένα εξοχικό κατάλυμα και, προκειμένου να ξεχάσουν την απειλή που βρίσκεται πίσω στην πόλη, αποφασίζουν να περάσουν την ώρα τους διηγούμενα ιστορίες. Οι Αδελφοί Taviani αδιαπραγμάτευτα αποτελούν μια σημαντική σελίδα στην ιστορία του Κινηματογράφου και όχι αποκλειστικά του ιταλικού. Τα αριστουργήματά τους δίκαια θα απασχολούν την ιστορία του μέσου, ενώ αξιοθαύμαστη είναι και η συνέπεια που έχουν δείξει μέσα στα χρόνια. Ως διάδοχος του εκπληκτικού περσινού Ο Καίσαρας Πρέπει Να Πεθάνει (Cesare Deve Morire), όμως, ο Θαυμάσιος Βοκάκιος (Maraviglioso Boccaccio) δεν καταφέρνει να φανεί αντάξιος των προσδοκιών. Παρά τα «λουσάτα» μέσα τους, η θεατρική απόδοση των ιστοριών του Βοκάκιου με τις άνευρες ερμηνείες δεν καταφέρνει να ενθουσιάσει. Και, αναπόφευκτα, όταν έχεις το Αριστούργημα του μεγάλου λογοτέχνη του ιταλικού κινηματογράφου, Pier Paolo Pasolini, ως αναπόφευκτο (και άφταστο) μέτρο σύγκρισης, θέλει πολύ παραπάνω κόπο μια τέτοια διασκευή. Δεν απαιτούμε τη σαρδόνια ματιά του Pasolini να επαναληφθεί, προς Θεού, αλλά μια ανάγνωση που να φαντάζει βαθύτερη και σαφώς αντιπροσωπευτικότερη του κλίματος της εποχής, κάτι το οποίο η αισιοδοξία των Taviani δεν επιτρέπει να φανεί.
Στην Καρδιά της Θάλασσας (In the Heart of the Sea) *1/2****
ΗΠΑ, Αυστραλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Ron Howard
Πρωταγωνιστούν: Chris Hemsworth, Ben Whishaw, Cillian Murphy
Διάρκεια: 122’
Το 1820 μια γιγαντιαία λευκή φάλαινα επιτίθεται στο φαλαινοθηρικό Essex, μια ιστορία την οποία ο Herman Melville θα μεταφέρει μερικώς στο βιβλίο του, Moby Dick. Μερικώς επειδή το μεγαλύτερο μέρος των κακουχιών που το πλήρωμα του Essex πέρασε μετά την τραγωδία ο Melville δεν το ανέφερε στο βιβλίο του. Τις μάχες με το περιβάλλον και τις φυσικές τους ανάγκες που τους εξώθησαν στην τραγωδία ενώ πάλευαν να μείνουν μακριά από το θάνατο, όπως και την εκδικητική μανία του δεξιού χεριού του καπετάνιου προς τον γιγαντιαίο καταστροφέα δεν τις περιέγραψε ως είχαν. Και αυτή η ταινία αναλαμβάνει να πει την αλήθεια. Τα καταφέρνει, όμως; Μάλλον όχι γιατί αυτό που μένει στο τέλος είναι μια άγευστη ιδέα υπερπαραγωγής, χωρίς καμία ιδιαιτερότητα που μπορεί μεν να ειδωθεί ανάλαφρα, αλλά χωρίς τίποτα να παραμένει στη μνήμη του θεατή μετά την έξοδό του από τη σκοτεινή αίθουσα. Κανένα βάθος, καμία σκηνοθετική άποψη, διασκέδαση ολίγη. Υπερπαραγωγή του Κυριακάτικου μεσημεριού για γλάρωμα που οδηγεί σε μια σιέστα και, ίσως, σε μια πιο ενδιαφέρουσα βραδιά.
Ο Μικρός Πρίγκηπας (The Little Prince)
Γαλλία, Ιταλία, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Mark Osborne
Με τις φωνές των: Κωνσταντή Μαυριά, Άγγελο Λιάγκο, Κώστα Δαρλάση
Διάρκεια: 108’
Το Μικρό Κορίτσι ζει σε ένα καταπιεστικό περιβάλλον, υπό τις διαρκείς απαιτήσεις της μητέρας της που την προετοιμάζει για τον σκληρό, ενήλικο κόσμο. Η μόνη μορφή ξεγνοιασιάς βρίσκεται στις αφηγήσεις του Αεροπόρου γείτονά της, ο οποίος πριν καιρό είχε γνωρίσει τον Μικρό Πρίγκιπα, ένα παιδί το οποίο του περιέγραψε τα ταξίδια του σε άλλους κόσμους. Αυτές οι αφηγήσεις θα σταθούν ως το καταφύγιο του Κοριτσιού από τη σκληρή πραγματικότητα και τη σημασία της φιλίας και της καρδιάς.
Μπελ & Σεμπαστιάν 2: Η Περιπέτεια Συνεχίζεται (Belle & Sebastien 2: L’ Aventure Continue)
Γαλλία, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Christian Duguay
Πρωταγωνιστούν: Félix Bossuet, Tchéky Karyo, Margaux Châtelier
Διάρκεια: 97’
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τέλειωσε και το χωριό του Sebastien και της Belle βρίσκεται σε χαρμόσυνο κλίμα. Οι δύο φίλοι έχουν έναν παραπάνω λόγο να χαίρονται, καθώς αναμένεται να καταφθάσει στο χωριό η φίλη του Sebastien, Angelina. Η αναγγελία της πτώσης του αεροπλάνου στο οποίο επενέβαινε η Angelina με την οικογένειά της μέσα σε ένα δάσος, βυθίζει το χωριό σε πένθος. Ο Sebastien αρνείται να πιστέψει πως η φίλη του απεβίωσε, ενώ ο παππούς του λέει πως ένας φίλος του μπορεί να τον βοηθήσει σε περίπτωση που θελήσει να την αναζητήσει. Έτσι το δίδυμο ξεκινά την περιπλάνηση που θα το οδηγήσει πιο κοντά στα χνάρια της φίλης του, ενώ η φιλία του θα δοκιμαστεί σφόδρα μέσα στην επερχόμενη νέα περιπέτεια.
