«Γραφείο Αποκρυφιστικών Υποθέσεων»: Μια επιδέξια ιστορία μυστηρίου για το πέρασμα από τον αποκρυφισμό στις νέες ψυχολογικές μεθόδους

Η ιστορία του αποκρυφισμού στη λογοτεχνία έχει μία δαιδαλώδη και ενδιαφέρουσα διαδρομή, ενώ συχνά μέσα από τη σχέση των πρωταγωνιστών με τέτοιες εμπειρίες αναδεικνύεται το ανεξήγητο και το μυστηριώδες στην αναζήτηση μιας τέτοιας γνώσης. Όλα, μάλλον, ξεκίνησαν από μια αδιάσειστη παραδοχή: ότι η γνώση είναι ισχύς και η ισχύς είναι εξουσία. Άρα μία γνώση ικανή να προσδώσει δύναμη σε όποιον την κατέχει, οδηγεί -σχεδόν από μόνη της- στον πειρασμό της αποκλειστικής διαχείρισης και της απόκρυψής της. Και, βέβαια, το σχεδόν τέλειο μυστικό είναι αυτό που το ξέρει μόνο ένας, με το απόλυτο μυστικό να είναι εκείνο που δεν το γνωρίζει… κανείς.

Απ’ την άλλη, όμως, πώς θα ήταν δυνατόν ένα μυστικό να υφίσταται, να υπηρετεί την ίδια του τη φύση, να είναι δηλαδή κάτι κρυφό, αν δεν το γνωρίζουν κάποιοι λίγοι, εκλεκτοί, απέναντι στην άγνοια που αναγκαστικά θα έχουν οι άλλοι, οι υπόλοιποι, οι αμύητοι; Ίσως, τελικά, η διαχρονική γοητεία του μυστικού να ενυπάρχει σε αυτή τη διττή του υπόσταση: την εν κρυπτώ διαφύλαξή του και ταυτόχρονα την αναγκαστική του διάδοση, μέσα από την οποία θα εξακολουθεί να υπάρχει.

Όπως και να ’χει, το κυνήγι της αλήθειας και της ανώτερης γνώσης, της απόκτησης δύναμης και της παρεπόμενης εξουσίας δεν έπαψε -στην πάροδο του χρόνου- να είναι η σταθερή επιδίωξη διαφόρων ομάδων, οι οποίες με τη μία ή την άλλη πρόφαση διεκδικούσαν την αποκλειστικότητα της ισχύος. Κάπως έτσι, δημιουργήθηκαν ποικίλες θρησκευτικές μυστικές εταιρείες, αιρέσεις και αποκρυφιστικά εσωτερικά τάγματα -όπως οι Γνωστικοί, οι Καββαλιστές, οι Ναΐτες, οι Τέκτονες, οι Illuminati και οι Ροδόσταυροι- με τη δράση και τις πρακτικές τους να συνοδεύονται από παραδοξότητες, μυθεύματα, παρερμηνείες, νύξεις και προκαταλήψεις, μέχρι κάθε λογής θεωρίες συνομωσίας, υπαινιγμούς και αινίγματα.

Ακολούθως, ο αποκρυφισμός στη λογοτεχνία έμελλε να αξιοποιηθεί ως ένα υποβλητικό και πολύπτυχο θέμα που επανέρχεται μέσα από διαφορετικές μορφές και είδη. Στη λογοτεχνία τρόμου και φαντασίας, ο αποκρυφισμός συνδέεται συχνά με τη μαγεία, με ιδιαίτερα γοητευτικά απόκρυφα κείμενα, μυστικές τελετουργίες και υπερφυσικές δυνάμεις. Ο Λάβκραφτ (1890-1937), για παράδειγμα, έκανε χρήση πολλών αποκρυφιστικών στοιχείων στα έργα του, με τον περίφημο «Μύθο του Κθούλου» να αποτελεί έναν ολόκληρο κόσμο υπερφυσικής φρίκης όπου πανάρχαιες θεότητες και παράξενα πλάσματα απειλούν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Αν και η έμπνευση του μεγαλύτερου μέρους του έργου του προερχόταν από τους εφιάλτες του, ήταν η εξοικείωσή του με το έργο του Άρθουρ Mάχεν (1863-1947) που θα τον προσανατόλιζε προς αντιλήψεις περισσότερο μυστικιστικές: Είχε αρχίσει να πιστεύει ότι πίσω από την επιφανειακή τάξη της πραγματικότητας κρύβονταν περίπλοκα, αποκρυφιστικά μυστικά. Ο Μάχεν, όπως και ο Λάβκραφτ, εμπνεύστηκε βαθύτατα από την αποκρυφιστική παράδοση, χρησιμοποιώντας την σε έργα του όπως «Ο Μέγας Θεός Παν», όπου ο πανίσχυρος και μυστηριώδης κόσμος της μαγείας και του αρχαίου μυστικισμού, συνυπάρχει με τον σύγχρονο κόσμο.

Στη σύγχρονη λογοτεχνία, ο αποκρυφισμός συχνά συνδυάζεται και με παραδοσιακές φιλοσοφικές αναζητήσεις. Ένα από τα πρώτα βιβλία μυθοπλασίας που ασχολήθηκαν με τον αποκρυφισμό, τις μυστικές εταιρείες και τις πλέον ευφάνταστες ίντριγκες είναι το αριστοτεχνικό «Εκκρεμές του Φουκώ» (1988) . Σε αυτό, τρεις επιμελητές εκδόσεων στο Μιλάνο αρχίζουν να εντρυφούν στις απόκρυφες επιστήμες, τα εσωτερικά τάγματα και τις ποικίλες κοσμικές συνωμοσίες. Ώσπου, αποφασίζουν -μάλλον ανεύθυνα- να επινοήσουν ένα δικό τους μυστικό Σχέδιο. Κάποιος, ωστόσο, τους παίρνει στα σοβαρά. Είναι ένα ευφυές, πολυσύνθετο έργο που θα εμπνεόταν -μεταξύ άλλων- από τους Ναΐτες Ιππότες, τους Ροδόσταυρους, το άγιο Δισκοπότηρο, για να το ακολουθήσουν πολυάριθμα μυθιστορήματα – μεταξύ των οποίων και ο πασίγνωστος «Κώδικας Ντα Βίντσι» του Νταν Μπράουν.

Αλλά και Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899-1986) στα διηγήματά του, συνδυάζει (ιδιοφυώς) τη φιλοσοφία με τον αποκρυφισμό, δημιουργώντας αφηγήσεις όπου οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με κρυμμένες αλήθειες, μυστηριώδη βιβλία και πανάρχαιες γνώσεις. Σε ένα από τα πιο διάσημα από αυτά, στη «Βιβλιοθήκη της Βαβέλ», παίζει με την ιδέα της ατελείωτης γνώσης και της μυστικιστικής προσέγγισης της λογοτεχνίας, αλλά και με τον αναγνώστη – το συνήθιζε άλλωστε. Αλλά και ο Τζον Φόουλς (1926-2005) στο μεγαλόπνοο μυθιστόρημά του «Ο Μάγος», ενσωματώνει αποκρυφιστικά στοιχεία μέσα σε ένα περίπλοκο ψυχολογικό δράμα, όπου ο πρωταγωνιστής συμμετέχει σε μυστηριώδεις τελετουργίες και έρχεται αντιμέτωπος με το εσωτερικό του σκοτάδι.

Σε αυτήν την ιδιαίτερη μυθοπλαστική παράδοση, εντάσσεται και το αστυνομικό μυθιστόρημα «Γραφείο Αποκρυφιστικών Υποθέσεων» του Ερίκ Φουασιέ. Ο θάνατος του γιου ενός υπουργού αναστατώνει τα παρισινά σαλόνια του 1830 και την κυβέρνηση του βασιλιά Λουδοβίκου-Φίλιππου. Ήταν, πράγματι, αυτοκτονία; Ο νεαρός επιθεωρητής Βαλεντίν Βερν, παθιασμένος με την ιατρική αλλά και τον αποκρυφισμό, ακολουθεί τις δικές του μεθόδους για να λύσει το μυστήριο. Στο μεταξύ, νέοι θάνατοι περιπλέκουν την υπόθεση. Συνδέονται όλοι μεταξύ τους; Ποιος είναι ο μυστηριώδης άντρας με το ψευδώνυμο «Εφημέριος»; Τι κρύβει και ο ίδιος ο νεαρός επιθεωρητής με το αγγελικό πρόσωπο και τη σκληρότητα στο βλέμμα;

Ο Φουασιέ, με πρόσχημα μια ιστορία μυστηρίου, περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο έγινε το πέρασμα από τον αποκρυφισμό στις νέες ψυχολογικές μεθόδους – κάτι που το καταφέρνει απολύτως πειστικά, θολώνοντας τεχνηέντως τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, βυθίζοντάς μας παράλληλα σε μια από τις πιο ταραγμένες ιστορικές περιόδους: Πολιτιστικά, επιστημονικά και πάνω απ’ όλα πολιτικά, το 1830 η Γαλλία ήταν πιο διχασμένη από ποτέ. Σε έναν ανελέητο αγώνα, οι αφοσιωμένοι βασιλικοί, οι νοσταλγοί της αυτοκρατορίας και οι απογοητευμένοι ρεπουμπλικάνοι βρέθηκαν αντιμέτωποι. Ο συγγραφέας αναπλάθει –επιμελώς- αυτήν την ατμόσφαιρα, καθιστώντας το Παρίσι έναν από τους πρωταγωνιστές του μυθιστορήματός του.

Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα περίτεχνο απαιτητικό εγχείρημα που συνδυάζει την εντυπωσιακή πλοκή μυστηρίου, με μία πλειάδα ιστορικών στοιχείων. Και όλα αυτά, μέσα από μία συναρπαστική περιδιάβαση σε έναν αινιγματικό, μισοσκότεινο και παράξενα γοητευτικό κόσμο απόκρυφων μηνυμάτων, αναπόδραστων σχεδίων και -πάνω απ’ όλα- θανάσιμα επικίνδυνων μυστικών…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο πάμπλουτος Νικόλαος Κόντος χτίζει στα Λεχώνια Βόλου ένα επιβλητικό αρχοντικό. Σε διάστημα δύο χρόνων πεθαίνουν τα τρία από τα πέντε παιδιά του από φυματίωση, σύντομα και ο ίδιος από τη λύπη του. Άλλοι αποδίδουν τους ξαφνικούς θανάτους σε οικονομικά συμφέροντα, άλλοι ισχυρίζονται ότι η οικογένεια ξεκληρίστηκε από το σαμιαμίδι που έπεσε στο γάλα τους, πολλοί υποστηρίζουν ότι όποιος έχει ιδιοκτησιακή σχέση με το “καταραμένο” αρχοντικό πεθαίνει ή παθαίνει. Από το 1908 μέχρι το 1927, μεταφερόμαστε στον Βόλο, στη Θεσσαλονίκη, στα σανατόρια του Νταβός, στη Νέα Υόρκη. Η φυματίωση και η ισπανική γρίπη ανατρέπουν τις ζωές των ηρώων και δίνουν άλλη διάσταση στα πάθη, τα συμφέροντα, σε μεγάλους έρωτες και ορμές ανεξέλεγκτες. Η Άντα, υποψήφια διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας με θέμα τους αστικούς μύθους, αναλαμβάνει να ερευνήσει την ιστορία για «το ροζ σπίτι με το σαμιαμίδι». Η διατριβή της προχωράει με πολλά προβλήματα, το ίδιο και η προσωπική της ζωή.

Σε ένα μονόχωρο λυόμενο σπιτάκι, στους λόφους κάτω από τα Απαλάχια, μια νεαρή, ανύπαντρη, αλκοολική μητέρα γεννάει. Το μωρό της, ο Ντίμον, προβάλλει αβοήθητο στον κόσμο, σαν «μικρός, μελανιασμένος πυγμάχος», καθώς η μητέρα του είναι σχεδόν αναίσθητη από το ποτό. Για να επιβιώσει, θα χρειαστεί αυτό το πρώιμο αγωνιστικό πνεύμα. Και για να τα βγάλει πέρα με τη ζωή που τον περιμένει, θα επιστρατεύσει όλα του τα χαρίσματα: γοητεία, ευστροφία, και μερικά απροσδόκητα ταλέντα, νόμιμα και μη. Σ’ αυτή την απομονωμένη γωνιά της Βιρτζίνια, η φτώχεια και ο εθισμός στις ουσίες δεν είναι μακρινές έννοιες. Είναι παρούσες και τόσο φυσικές, όσο το γρασίδι που φυτρώνει παντού. Για τον Ντίμον, γεννημένο στη «λάθος πλευρά της τύχης», η στοργή και η ασφάλεια που λαχταρά είναι τόσο απρόσιτες όσο και ο ωκεανός που ονειρεύεται να δει κάποια μέρα. Το ερώτημα είναι πόσο μακριά είναι έτοιμος να ταξιδέψει για να βρεθεί εκεί.

Ο συγγραφέας Ιερεμίας Ερμογένης (υιοθετημένος) εντοπίζει στο διαδίκτυο μια ανάρτηση από στρατιωτικά αρχεία ενός συνονόματου και συνεπώνυμου 19χρονου υποδεκανέα, ο οποίος φονεύθηκε το ’49 στην τελευταία μάχη του Εμφύλιου. Η σπανιότητα των στοιχείων της ταυτότητας και των δύο του προκαλεί περιέργεια. Αναζητά υλικό από τη ζωή του άγνωστου νεαρού. Η ιδέα ενός νέου μυθιστορήματος έχει γεννηθεί! Μετά τη συγγραφή και την κυκλοφορία της έκδοσής του, απρόσμενα γεγονότα ανατρέπουν την καθημερινότητα του συγγραφέα και το πραγματικό τέλος του βιβλίου του.

Μια γυναίκα και ένας άντρας, αγαπημένο ζευγάρι, αν και φαινομενικά αταίριαστο, αποφασίζουν στα εβδομήντα τους ένα ταξίδι με πυρηνικό παγοθραυστικό στον Αρκτικό Κύκλο. Η γυναίκα, κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια της ιστορίας, μας παίρνει μαζί της στο πλοίο και μας ξεναγεί στον κόσμο της – στην έρημο, στην Αγία Πετρούπολη, μέσα στο μυαλό ενός γορίλλα. Μας συστήνει το ιδιότυπο «μουσείο του εαυτού» της, όσα την έχουν διαμορφώσει με τρόπο που η απόλυτη αξία της ζωής να είναι για εκείνη η εξερεύνηση. Μαθήματα γεωγραφίας και μαγικές λέξεις, κανιβαλισμός και μπάμπουσκες, ένας ζωολογικός κήπος δίχως κάγκελα στους κινούμενους πάγους, η ερμηνεία των ονείρων υπό την επίδραση του φωτός του μεσονυκτίου…