«Αιματοβαμμένος μεσημβρινός»: Η απληστία, η βία ως αρχέγονη δύναμη και η αποξένωση, σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο

Είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς συγγραφείς της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, γνωστός για τη σκοτεινή θεματολογία, την έντονη χρήση της βίας και την υπαρξιακή αναζήτηση στα έργα του, με βασανιστικά ερωτήματα σχετικά με το πεπρωμένο, την ανθρώπινη φύση και την επιβίωση σε ακραίες καταστάσεις. Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Αμερικανός συγγραφέας Κόρμακ Μακάρθι (1933-2023) κατάφερε μέσα από μία χαρακτηριστικά λιτή γλώσσα να δημιουργήσει ένα λογοτεχνικό σύμπαν όπου κυριαρχεί η απληστία, ο πόνος, η απώλεια, τα αρχέγονα ένστικτα, η αιματοχυσία και η αδυσώπητη μοίρα.

Τα περισσότερα από τα δώδεκα μυθιστορήματά του, έχουν γνωρίσει τεράστια επιτυχία και ανάμεσά τους ξεχωρίζουν «Ο δρόμος» (2006) που κέρδισε του Βραβείο Πούλιτζερ μυθοπλασίας και το «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους» (2005) που μεταφέρθηκε, δύο χρόνια μετά, στον κινηματογράφο από τους αδερφούς Κοέν. Ένα αστυνομικό θρίλερ με βαθιές φιλοσοφικές προεκτάσεις, το οποίο τοποθετημένο στα σύνορα Τέξας-Μεξικού εξετάζει τη σύγκρουση παλιών και νέων αξιών, τη βία ως αρχέγονη δύναμη, την ακόρεστη απληστία και την αποξένωση που νιώθουν οι άνθρωποι σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο.

Στα πρώτα του μυθιστορήματα, όπως το «The Orchard Keeper» (1965), «Outer Dark» (1968) και «Child of God» (1973), είναι έντονη η επιρροή του γοτθικού ρεαλισμού και της παράδοσης της νότιας λογοτεχνίας. Αυτά τα τρία έργα τοποθετούνται σε απομονωμένες περιοχές του αμερικανικού Νότου και επικεντρώνονται σε χαρακτήρες που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, συχνά κυνηγημένοι από την ίδια τους την φύση ή τη μοίρα. Πρόκειται για έργα που υπερτονίζουν την εμμονή του ΜακΚάρθι με το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής, τη βία και την απομόνωση – θέματα που θα συνεχίσει να εξετάζει σε όλη του τη συγγραφική πορεία.

Ακολουθεί η περίφημη «Τριλογία των Συνόρων» -τα μυθιστορήματα «Όλα τα όμορφα άλογα» (1992), «Το πέρασμα» (1994) και «Πεδινές πολιτείες» (1998)- με τα οποία συνεχίζει την εξερεύνηση της ζωής κάπου στα σύνορα μεταξύ των ΗΠΑ και του Μεξικού. Η τριλογία αυτή, τοποθετείται κυρίως στις δεκαετίες του 1940 και 1950  και ακολουθεί νεαρούς καουμπόηδες που προσπαθούν να βρουν τη θέση τους σε έναν κόσμο που αλλάζει. Εδώ, συνδυάζεται μοναδικά ο ρομαντισμός με το δράμα και η λυρική γραφή με την κλιμάκωση της ανεξέλεγκτης βίας.

Δεν είναι τυχαίο που ο φειδωλός σε καλά λόγια κριτικός λογοτεχνίας, Χάρολντ Μπλουμ, θα τον κατέτασσε ανάμεσα στους τέσσερις μείζονες Αμερικανούς συγγραφείς της εποχής του, μαζί με τους Ντον ΝτεΛίλο, Τόμας Πίντσον και Φίλιπ Ροθ, ενώ αποκάλεσε το «Αιματοβαμμένος Μεσημβρινός», το σημαντικότερο βιβλίο μετά το «Καθώς ψυχορραγώ» του Ουίλλιαμ Φώκνερ. Και, πράγματι, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα -που κυκλοφόρησε το 1985- είναι το αριστούργημά του Κόρμακ Μακάρθι, είναι ένα από τα πιο σημαντικά και (εν μέρει) αμφιλεγόμενα έργα της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας.

Ένας δεκατετράχρονος από το Τενεσί, που αναφέρεται απλώς ως το παιδί, περιπλανιέται στα σύνορα του Τέξας με το Μεξικό στα μέσα του 19ου αιώνα. Όταν θα συναντηθεί με την διαβόητη συμμορία Γκλάντον, θα γίνει μάρτυρας απίστευτων ωμοτήτων που θα τον οδηγήσουν σε μια οδυνηρή καταβύθιση στα απώτατα όρια της ανθρώπινης φρίκης.

Οι περιοχές όπου ζούσαν οι αυτόχθονες μετατρέπονται σε κόλαση και στο ανελέητο κυνήγι των Ινδιάνων πρωτοστατεί ο διαβολικός δικαστής Χόλντεν: επιβλητικός, πολυμαθής και άκρως φιλοσοφημένος, ενσαρκώνει ωστόσο τα πιο βίαια ένστικτα του ανθρώπου. Σίγουρα, ένας από τους πλέον μυστηριώδεις και μοχθηρούς χαρακτήρες του βιβλίου, χαρισματικός και ταυτόχρονα απόλυτα αδίστακτος, με μια βαθιά φιλοσοφική άποψη για τη βία ως φυσικό στοιχείο της τάξης του κόσμου.

Ο ίδιος μοιάζει να ενσαρκώνει την πιο παλιά, αδυσώπητη πλευρά της ανθρώπινης φύσης, ενώ η φιλοσοφία του για τη βία και την κυριαρχία, θυμίζει την αμείλικτη δύναμη της φύσης και –κυρίως- την ανυπαρξία ηθικών ορίων. Συνολικά, οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι βυθισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο σκληρότητας, όπου η ζωή και ο θάνατος φαίνονται να μην έχουν καμία σημασία ή αξία. Η βία παρουσιάζεται όχι μόνο ως κυριαρχικό χαρακτηριστικό των ηρώων, αλλά και ως θεμελιώδες συστατικό της φύσης των ανθρώπων και της ίδιας της ιστορίας.

Η γραφή του ΜακΚάρθι στον «Αιματοβαμμένο Μεσημβρινό» είναι ιδιαιτέρως πυκνή, με μια αρχαϊκή, μινιμαλιστική χρήση της γλώσσας, που θυμίζει τη Βίβλο ή κλασικά έργα της Δυτικής λογοτεχνίας – η μετάφραση του Γιώργο Κυριαζή είναι απολύτως συντονισμένη με αυτήν την θεοσκότεινη απαιτητική παρτιτούρα. Όσο για τις περιγραφές των τοπίων και των πράξεων βίας, είναι έντονες και συχνά –θα έλεγε κανείς- εμβληματικές, δημιουργώντας έναν κόσμο αποσύνδεσης από την πραγματικότητα, όπου τα όρια ανάμεσα στο ανθρώπινο και το πρωτόγονο είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτα – κάποιες στιγμές, ανύπαρκτα.

Ένα μυθιστόρημα που δύσκολα κατατάσσεται σε συμβατικές κατηγορίες: Είναι ταυτόχρονα ένα αντι-γουέστερν, μια φιλοσοφική πραγματεία για την απόλυτη βία και μια οξυδερκέστατη εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης. Ο ΜακΚάρθι δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις ή –ακόμη περισσότερο- σαφή ηθικά μηνύματα: δεν θα μπορούσε, άλλωστε, αφού εστιάζει στην πιο σκληρή, απογυμνωμένη, απολίτιστη, αφτιασίδωτη, ωμή πλευρά της ζωής.

Πρόκειται για ένα περίτεχνο έργο, ιδιοφυές μες την φαινομενική του απλότητα, με πλοκή συχνά καταιγιστική, το οποίο εν τέλει φωτίζει το δισυπόστατο της ψυχής: το υπέροχο εξυψωτικό μεγαλείο της που δημιουργεί τον πολιτισμό και ό,τι τελικά τον καταργεί: την αποκρουστική, αβυσσαλέα φρίκη της… 

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Δύο χρόνια μετά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του ο Σαλμάν Ρούσντι επιστρέφει -κυριολεκτικά και μεταφορικά- στον τόπο του εγκλήματος με έναν μοναδικό τρόπο αφήγησης. Ξαναθυμάται την επίθεση του εικοσιτετράχρονου Χάντι Ματάρ στο Ίδρυμα Τσατάκουα της Νέας Υόρκης, τον Αύγουστο του 2022, εισχωρεί στο μυαλό του επίδοξου δολοφόνου του για να ψάξει απαντήσεις, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για τους ανθρώπους που τον βοήθησαν από τα πρώτα λεπτά, που έμειναν στο πλευρό του, που έδειξαν αλληλεγγύη παντού στον κόσμο. Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο είναι καθηλωτική για τους αναγνώστες των μυθιστορημάτων του, αλλά όχι μόνο. Η φωνή του είναι η φωνή ενός υπερασπιστή της ελευθερίας της έκφρασης σε έναν κόσμο που διέρχεται μόνιμη κρίση.

 Η Μαργαρίτα Δελαβόγια έχει αναλάβει μια δύσκολη αποστολή: να μπει κρυφά στο Άγιο Όρος και να μεταφέρει κάποια σημαντικά κειμήλια σε ένα εργαστήριο αρχαιομετρίας στη Γερμανία. Ο σκοπός της είναι ιερός, αλλά παντού ελλοχεύουν κίνδυνοι που τη βάζουν στο στόχαστρο αδίστακτων ανθρώπων, οι οποίοι εξαπολύουν ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό εναντίον της. Ίντριγκες, συνωμοσίες, θανάσιμες πλεκτάνες, φόνοι, πάθη , προδοσίες και έντονο σασπένς συνθέτουν μια συναρπαστική ιστορία μυστηρίου και δράσης. Στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνεται μια παγκόσμια εκστρατεία, που έχει ως σκοπό της να αποκρυπτογραφήσει το πολύτιμο φορτίο με κάθε μέσο και με κάθε κόστος.

Η Τάλι ζει σε έναν κόσμο όπου τα δέκατα έκτα γενέθλια επιφέρουν την αισθητική τελειότητα. Όλοι οι δεκαεξάχρονοι υποβάλλονται σε μία εγχείρηση η οποία εξαφανίζει όλες τις ατέλειες και σε μετατρέπει από άσχημο σε όμορφο. Παραμονές των γενεθλίων της περιμένει αυτό το σημαντικό γεγονός που θα αλλάξει τη ζωή της. Το μόνο πρόβλημά της είναι η φίλη της, η Σέι, που δε θέλει να γίνει όμορφη, δε θέλει να υπακούσει στους νόμους του κράτους, και προγραμματίζει να ενωθεί με τους επαναστάτες στο δάσος, εκεί όπου πηγαίνουν όλοι οι άσχημοι για να γλιτώσουν την εγχείρηση. Το πρώτο βιβλίο μιας σειράς που έχει αποσπάσει 22 βραβεία και διακρίσεις και αγαπήθηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο.

 Η συλλογή του Θόδωρου Σούμα, περιλαμβάνει διηγήματα που άλλοτε αναδεικνύουν τον τρελό και εξωφρενικό χαρακτήρα των ιστοριών έρωτα και σεξ των προσώπων και άλλοτε την απελπισμένη, εφιαλτική και γελοία πλευρά τους. Διαβάζοντας αυτή τη συλλογή διηγημάτων που αποτελείται από αλλόκοτες, μερικές φορές συνειδητά πορνογραφικές, ερωτικές ιστορίες, διαπιστώνουμε πως όλα τα πρόσωπα έχουν μια ροπή και ευαισθησία έναντι του ερωτισμού και της σεξουαλικότητας, πιθανόν γιατί αναζητούν τον έρωτα και την ερωτική ευτυχία. Και επειδή δεν τα βρίσκουν, αρκούνται στην αναζήτηση κάποιου υποκατάστατού τους, δηλαδή του σεξ.