Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες και οι εντατικές περίοδοι ξηρασίας, ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης, είναι γνωστό πως δημιουργούν τις συνθήκες για πυρκαγιές που καίνε γρηγορότερα, περισσότερο και πιο άγρια παγκοσμίως. Μια νέα, πρώτη στο είδος της έκθεση που διερευνά τα αίτια, την προβλεψιμότητα και τους ανθρωπογενείς παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των πυρκαγιών, έρχεται να πείσει και τους πιο δύσπιστους.
Η έρευνα State of Wildfires, που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στο περιοδικό Earth System Science Data, εξέτασε τις μεγάλης κλίμακας δασικές πυρκαγιές παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της σεζόν Μάρτιος 2023 – Φεβρουάριος 2024. Παρόλο που η έκταση που κάηκε ήταν ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο σε σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες, η ποσότητα εκπομπών άνθρακα που παρήχθη συνολικά από τις περσινές πυρκαγιές, ήταν 16% πάνω από τον μέσο όρο, συνολικού ύψους 8,6 δισεκατομμυρίων τόνων CO2, όπως αποκαλύπτουν οι αναλύσεις των ερευνητών.
Σχεδόν το ένα τέταρτο αυτής της αύξησης μπορεί να αποδοθεί στην περίοδο-ρεκόρ πυρκαγιών του Καναδά, όπου σχεδόν 6.600 πυρκαγιές έκαψαν 45 εκατομμύρια στρέμματα -το 5% ολόκληρης της δασικής έκτασης του Καναδά και περίπου επτά φορές τον ετήσιο μέσο όρο- επηρεάζοντας 230.000 ανθρώπους. Σύμφωνα με τη χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ Υπηρεσία Παρακολούθησης της Ατμόσφαιρας Copernicus (CAMS), οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανήλθαν σε 480 μεγατόνους, ξεπέρασαν δηλαδή πάνω από εννέα φορές τον ιστορικό μέσο όρο, με τον τοξικό καπνό να φτάνει μέχρι την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ.
Άλλες μεγάλης κλίμακας πυρκαγιές που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα αφορούν και τη χώρα μας, με την περσινή πυρκαγιά στο δάσος της Δαδιάς να σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη φωτιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και τη δυτική Αμαζονία και βόρεια τμήματα της Νότιας Αμερικής. Όπως τονίζει μάλιστα η έκθεση, οι πυρκαγιές στη Νότια Αμερική πυροδοτήθηκαν από σοβαρές και παρατεταμένες συνθήκες ξηρασίας, ενώ μεταξύ των πιο θανατηφόρων πυρκαγιών ήταν εκείνες στο Μάουι, όπου 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην ιστορική πόλη Λαχάινα, καταστράφηκαν πολλά σπίτια, επιχειρήσεις και το λιμάνι της περιοχής. Οι καταστροφικές πυρκαγιές στη Χιλή, επίσης, στοίχισαν τη ζωή σε 131 ανθρώπους.
Ο κίνδυνος ανάπτυξης πυρκαγιάς καθοδηγείται από τρεις κύριους παράγοντες (που αναφέρονται επίσης ως «πυρομετεωρολογικές συνθήκες»): ξηρή καύσιμη ύλη (φύλλα, γρασίδι, κλαδιά και άλλη οργανική ύλη), οξυγόνο και αυξημένη θερμότητα. Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία από εδώ και στο εξής θα δημοσιεύεται κάθε χρόνο, η κλιματική κρίση αύξησε την πιθανότητα υψηλών πυρομετεωρολογικών συνθηκών και κατ’ επέκταση ακραίων καμένων εκτάσεων από 3 μέχρι και 20 φορές κατά τη διάρκεια της σεζόν 2023-24.
Η έκθεση διαπίστωσε ότι η ανθρωπογενής επίδραση στο κλιματικό σύστημα έκανε τις πυρκαγιές στον Καναδά τουλάχιστον τρεις φορές πιο πιθανές, ενώ στην πληγείσα από την ξηρασία Αμαζονία οι πυρκαγιές είχαν τουλάχιστον 20 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να ξεσπάσουν. Παρόμοιες ήταν και οι συνθήκες που επικράτησαν στην Ελλάδα, όπου η ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα αύξησε την πιθανότητα υψηλών πυρομετεωρολογικών συνθηκών έως και τέσσερις φορές.
Η μελέτη έκανε επίσης αναφορά σε πιο πρόσφατα γεγονότα, όπως τις συνεχιζόμενες πυρκαγιές που πλήττουν τη χώρα μας. Μια ανάλυση απόδοσης αποκάλυψε ότι οι καταστροφικές πυρκαγιές της Αττικής, οι οποίες άρχισαν να εξαπλώνονται στα προάστια της Αθήνας τη Δευτέρα μετά την πρώτη ανάφλεξη στον Βαρνάβα την Κυριακή, είχαν τουλάχιστον διπλάσιες πιθανότητες να ξεσπάσουν εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Τόσο η συχνότητα όσο και η ένταση των πυρκαγιών έχουν υπερδιπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην Ελλάδα, καθώς οι συχνότερες ζεστές, ξηρές και θυελλώδεις συνθήκες δημιουργούν την «ιδανική» καύσιμη ύλη.
Πυρκαγιά στα Βριλήσσια Αττικής, 12 Αυγούστου 2024.
Η κλιματική κρίση έχει αυξήσει τη διάρκεια των πυρκαγιών κατά περίπου δύο εβδομάδες κατά μέσο όρο παγκοσμίως. Η μέση περίοδος πυρκαγιών στις δυτικές ΗΠΑ είναι τώρα 105 ημέρες μεγαλύτερη, καίει έξι φορές περισσότερα στρέμματα και βλέπει τρεις φορές περισσότερες μεγάλες πυρκαγιές (που καίνε περισσότερα από 1.000 στρέμματα) σε σύγκριση με τη δεκαετία του 1970, σύμφωνα με το Climate Central.
«Στον Καναδά και την Ελλάδα, ένας συνδυασμός έντονων πυρομετεωρολογικών συνθηκών και άφθονης ξηρής βλάστησης ενίσχυσαν το ένα το άλλο για να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση του αριθμού και της έκτασης των πυρκαγιών πέρυσι», εξήγησε η Δρ Francesca Di Giuseppe, ανώτερη επιστήμονας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF). «Αλλά η ανάλυσή μας δείχνει επίσης, στην περίπτωση του Καναδά, ότι παράγοντες όπως η καταστολή και ο κατακερματισμός του τοπίου που σχετίζονται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες πιθανότατα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό της τελικής έκτασης των καμένων περιοχών», πρόσθεσε.
Τα τελευταία εννέα χρόνια ήταν τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί. Το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά παγκοσμίως, με τις παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες να αγγίζουν τον 1,46 β αθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Το 2024 είναι πλέον σε «καλό δρόμο» για να σπάσει αυτό το ρεκόρ. Μήπως ήρθε η ώρα να λάβουμε σοβαρά υπόψη την κλιματική κρίση και να επενδύσουμε στο κομμάτι της πρόληψης των πυρκαγιών, σύμφωνα με τις νέες κλιματικές συνθήκες που διαμορφώνονται;
