Οι θρυλικές ιστορίες της Βίλα Ντιοντάτι που ενέπνευσαν τον «Φρανκεστάιν» και τον «Βρικόλακα»

Η ιστορία του τρόμου χάνεται στα βάθη του χρόνου και μάλλον πρέπει να αναζητηθεί στην προϊστορική περίοδο. Άλλωστε, συνδέεται με το στοιχείο του τερατώδους που χαρακτήριζε το περιβάλλον: γιγάντια ζώα, οικολογικές ανακατατάξεις, ανεξήγητα ουράνια φαινόμενα. Μέσα σε αυτό το ακατανόητο και ανεξήγητο περιβάλλον, ο άνθρωπος, αδυνατώντας να δώσει λογικές εξηγήσεις σε φαινόμενα που τον ξεπερνούσαν, επιστράτευε τη φαντασία του για να δώσει ένα σχήμα και κάποιο νόημα στην αλλόκοτη καθημερινότητά του.

Αυτός ο πανταχού παρών τρόμος, ελλείψει γνώσεων, θα έδινε υπόσταση στις κάθε λογής προσλήψεις της φαντασίας: Στοιχειά, οιωνοί, μαγεία, μάσκες, όνειρα, αλλοπρόσαλλες ανακαλύψεις και, κυρίως, η μορφή του Διαβόλου, κατέχουν σίγουρα περίοπτη θέση. Όπως και να ’χει, το «φανταστικό» εμφανίζεται δυναμικά σε περιόδους που παρατηρούνται ρήγματα και αναταραχές -πόλεμοι, ασθένειες, κρίσεις- με τη φανταστική λογοτεχνία να μην είναι παρά μια αντανάκλαση της εκάστοτε κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Αλίμονο, όμως. Μια πραγματικότητα, ιδωμένη μέσα από ένα παραμορφωτικό κάτοπτρο.

Από τη λογοτεχνία του φανταστικού, ήταν το γοτθικό μυθιστόρημα που κατάφερε να δημιουργήσει -με τέτοια επινοητικότητα- ένα ευφάνταστο θέατρο σκοτεινότητας και δέους. Αυτά τα ρομαντικά αφηγήματα, κυρίως του 18ου αιώνα, διαπνέονται από μυστηριακή ατμόσφαιρα με ευδιάκριτα στοιχεία του υπερφυσικού – φαντάσματα, βρυκόλακες, μάγισσες και δαίμονες.

Αλλά εάν υπάρχει ένα εμβληματικό γοτθικό μυθιστόρημα, δεν μπορεί να είναι άλλο από τον «Kαλόγερο» (1796) του Mάθιου Γκρέγκορυ Λιούις – ένα φαντασμαγορικό και ενίοτε αποτροπιαστικό έργο, που αναπόφευκτα χαρακτηρίστηκε στην εποχή του βλάσφημο. Θα ακολουθήσουν κλασικά συναφή έργα όπως ο «Δράκουλας» (1897) του Mπραμ Στόουκερ, που έμελλε να εκσυγχρονίσει τις παλιές ιστορίες με θέμα τα βαμπίρ, και οι ιστορίες φαντασίας, τρόμου και φρίκης -μεταξύ άλλων- του Άρθουρ Mάχεν, του Σέρινταν Λε Φανού, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Xάουαρντ Φίλλιπς Λαβκραφτ, με τον τελευταίο να αναδεικνύει όσο ελάχιστοι τη νοσηρή γοητεία του μακάβριου. 

Σε κάθε περίπτωση, η λογοτεχνία τρόμου και φαντασίας, σε παγκόσμια κλίμακα, δεν έπαψε ποτέ να αποτυπώνει την ανάγκη του ανθρώπου να ξεπεράσει τις φοβίες και τον εαυτό του, να αναμετρηθεί με το απίθανο, να διερευνήσει το θαυμαστό, να κατανοήσει το παράξενο και να πραγματώσει το -φαινομενικά- αδύνατο.

Πάντως, μία χρονική συγκυρία-σταθμός σε αυτό το λογοτεχνικό είδος είναι ο Μάιος του 1816, όταν ο λόρδος Μπάιρον, οι Πέρσι Μπις Σέλεϊ και Μαίρη Σέλεϊ, ο Δρ. Τζον Πολιντόρι και η Κλερ Κλέρμοντ, ετεροθαλής αδελφή της Μαίρης και ερωμένη του Μπάιρον, συγκεντρώθηκαν στη Βίλα Ντιοντάτι, στα περίχωρα της Γενεύης. Όμως, η αδιάκοπη βροχή ανάγκαζε τη συντροφιά να μένει μέσα και να διαβάζει ιστορίες από μια παράξενη ανθολογία που έτυχε να βρίσκεται εκεί.

Ήταν ένα βιβλίο με ιστορίες για φαντάσματα, το οποίο ωστόσο τους επηρέασε τόσο έντονα, που αποφάσισαν να κάνουν μεταξύ τους έναν διαγωνισμό συγγραφής ανάλογων αφηγημάτων. Αν και ο διαγωνισμός αυτός σύντομα ναυάγησε, έμελλε να αποτελέσει την πιο… γόνιμη αποτυχία στην ιστορία της φανταστικής λογοτεχνίας: χάρη σε αυτόν θα προέκυπταν δυο αρχετυπικές ιστορίες τρόμου: ο «Φρανκενστάιν» της Μαίρης Σέλεϊ, και ο «Βρικόλακας» του Τζον Ουίλιαμ Πολιντόρι, βασισμένος σε μια ιδέα του Μπάιρον.

Το βιβλίο που τους είχε εντυπωσιάσει, ήταν η αγγλική μετάφραση μιας γαλλικής ανθολογίας, που με τη σειρά της ήταν βασισμένη σε ένα εκτενέστερο γερμανικό έργο. Η αγγλική αυτή εκδοχή δεν επανεκδόθηκε ποτέ, όπως εξάλλου και το γαλλικό της αντίστοιχο. Ώσπου, το 1992, εντοπίστηκε από την αγγλική Gothic Society. Η παρούσα ελληνική μετάφραση που πρωτοεκδόθηκε το 2003, είναι ιστορικής σημασίας, αφού πρόκειται για την πρώτη παγκόσμια παρουσία ολόκληρης της ανθολογίας στα βιβλιοπωλεία από το 1813.

Είναι γεγονός ότι ενώ οι ευρύτερες επιρροές των Σέλλεϋ, Μπάιρον και Πολιντόρι στη συγγραφή των ιστοριών τους έχουν αναλυθεί διεξοδικά, ελάχιστα έχουν ειπωθεί για το βιβλίο που τους ώθησε να γράψουν ιστορίες τρόμου. Πιθανότατα, γιατί αυτό καθ’ αυτό το βιβλίο υπήρξε ένα είδος «φαντάσματος», λόγω της περίεργης εξαφάνισής του από την εποχή που το διάβασαν στη Βίλα Ντιοντάτι.

Και, όμως, το βιβλίο αυτό δεν ήταν απλώς μία αφορμή, αλλά ένα πρότυπο για τις δικές τους απόπειρες εξιστόρησης, καθώς και μια σκοτεινή πινακοθήκη θεμάτων για τα οποία, πάντως, όλοι τους έδειχναν ιδιαίτερη ευαισθησία. Ποιες ήταν αυτές οι «γερμανικές ιστορίες» που είχαν αυτήν την υποδόρια αν και τόσο καίρια επιρροή στην εξέλιξη της λογοτεχνίας τρόμου; Η παρούσα έκδοση, μέσα από αυτήν την ιδιότυπη ανθολογία, δίνει την απάντηση προς διερεύνηση.

Πάνω απ’ όλα, ωστόσο, οι ιστορίες αυτές επιφυλάσσουν μία διαχρονική, ανατριχιαστική -θα έλεγε κανείς- γοητεία, αφού ιχνηλατούν ποικιλοτρόπως το άγνωστο. Την ίδια στιγμή, οι συγκεκριμένες ζοφερές διηγήσεις αποκρυσταλλώνουν την προαιώνια υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, τον τρόμο και το δέος που αισθάνεται απέναντι στο αναπόφευκτο τέλος. Και όλα αυτά, συντελούνται με σκηνικό ένα θέατρο δράσης όπου τίποτα δεν είναι αδιανόητο – έναν κόσμο, δηλαδή, στον οποίο η πραγματικότητα, δεν έπαψε ποτέ να ξεπερνάει τη φαντασία…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Ο Χάρι Πότερ δεν έχει ιδέα από μαγεία. Ζει με τους άθλιους Ντάρσλι και τον απαίσιο γιο τους, τον Ντάντλι. Το δωμάτιό του είναι μια μικρή αποθήκη κάτω από τη σκάλα, ενώ δεν έχει κάνει ποτέ πάρτι για τα γενέθλιά του εδώ και έντεκα χρόνια. Μια μέρα, όμως, καταφθάνει ένα μυστηριώδες γράμμα. Πρόκειται για μια πρόσκληση σε ένα απίστευτο μέρος, τη Σχολή «Χόγκουαρτς» για Μαγείες και Ξόρκια. Εμπλουτισμένη με εκπληκτικές, ολοσέλιδες εικόνες, αυτή η εντυπωσιακή έκδοση του πρώτου βιβλίου της σειράς των περιπετειών του Χάρι Πότερ που σχεδιάστηκε από το βραβευμένο στούντιο MinaLima, θα γοητεύσει τους αναγνώστες όλων των ηλικιών και θα αποτελέσει πολύτιμη προσθήκη στη βιβλιοθήκη σας.

Στην έκδοση αυτή ανθολογούνται τριάντα έξι κείμενα του Μάνου Χατζιδάκι, που δημοσιεύτηκαν σε έντυπα ή εκφωνήθηκαν σε ραδιοφωνικές εκπομπές, καθώς και σπάνιες φωτογραφίες σχολιασμένες με τρόπο μοναδικό από τον συνθέτη. Λόγω του ύφους, της γλωσσικής ατμόσφαιρας, της ειλικρίνειας και της διεισδυτικότητάς τους, τα κείμενα αυτά αποκτούν τον χαρακτήρα μιας πολύπτυχης «αυτοβιογραφίας», φωτίζοντας την προσωπικότητα ενός σπουδαίου ανθρώπου και δημιουργού. Ταυτόχρονα, μοιάζουν με ένα απόλυτα προσωπικό δοκίμιο πάνω στην πολιτική συνείδηση, τον ανθρωπισμό, τη δημιουργία και την Τέχνη, ή και με έναν πολύτιμο οδηγό βίου από τον πιο σημαντικό και επί της ουσίας επαναστατικό καλλιτέχνη της σύγχρονης Ελλάδας.

Ένα δωδεκάχρονο παιδί που βρέθηκε να τρέχει γυμνό μέσα στη νύχτα σ’ έναν επαρχιακό δρόμο της Τοσκάνης. Ο Φόσκο Ανιέλλι υποστηρίζει ότι τον απήγαγαν αλλά κατάφερε να το σκάσει τρέχοντας στα χωράφια. Κανένας δεν τον πιστεύει ή ίσως κανένας δεν προσπάθησε να τον ακούσει πραγματικά. Εκτός από τον Φάμπιο Κόστα, έναν ξεπεσμένο αστυνόμο με σκοτεινό παρελθόν, εξορισμένο σε ένα μικρό επαρχιακό τμήμα. Όσο για την Βαλεντίνα Μέντιτσι, είναι η νεότερη αστυνόμος της Κεντρικής Επιχειρησιακής Μονάδας και αυτή είναι η πρώτη της πραγματική έρευνα. Και κινδυνεύει να είναι και η τελευταία της ζωής της. Γιατί κανείς δεν μπορεί να πέσει σε ένα τόσο μαύρο, τόσο βαθύ πηγάδι και να ελπίζει πως θα ξανανέβει στην επιφάνεια άθικτος. Ίσως το καλύτερο αστυνομικό θρίλερ της φετινής χρονιάς.

Το νέο μυθιστόρημα του Νίκου Ξένιου μάς μεταφέρει σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον όπου η βλάστηση αποτελεί παρελθόν, η ερημοποίηση έχει προχωρήσει και οι άνθρωποι ζουν εντελώς αποκομμένοι από το φυσικό περιβάλλον. Το ακραίο κόμμα «Νέοι Δρόμοι για τον Λαό» παίρνει την εξουσία, χτίζει την Αλλοτεκοίτη στην ξερή κοίτη ενός ποταμού και καταδιώκει όλους όσοι νοσταλγούν το πράσινο, τη γονιμότητα της γης, την αφθονία του νερού. Η Κυβέλη, καθηγήτρια φιλόλογος και πρωταγωνιστικό πρόσωπο του βιβλίου, ανήκει σε αυτούς που υπερασπίζονται δημόσια την ιερότητα της φύσης. Οι «Νέοι Δρόμοι για τον Λαό» τη συλλαμβάνουν και την κλείνουν σε ψυχιατρείο. Διασχίζοντας την έρημη, άνυδρη χώρα, η δημοσιογράφος Στέλλα Μπεράτη θα έρθει στην Αλλοτεκοίτη για να αναζητήσει τα ίχνη της Κυβέλης προσπαθώντας να συνθέσει το παζλ της παράδοξης ιστορίας της. Με βαθιά αγάπη προς τον άνθρωπο, ο Νίκος Ξένιος μάς θυμίζει ότι μια ιστορία ποτέ δεν λέγεται με έναν και μόνο τρόπο. Σε μια εποχή απόλυτης σύγχυσης (ιδεολογικής, κοινωνικής, πολιτικής) είναι σημαντικό οι άνθρωποι να έχουν το δικαίωμα και τη διαύγεια να αφηγηθούν μια ιστορία – τη δική τους ιστορία.