Δημήτρης Δασκαλόπουλος: «Το αποτύπωμα του ΝΕΟΝ είναι συνειδητό ή ασυνείδητο περιουσιακό στοιχείο του καθενός»

Την τελευταία δεκαετία, έχετε σίγουρα δει κάποιο έργο ή μια πολιτιστική δράση που έφερε στην πόλη, αλλά και σε δημόσιους χώρους ανά την Ελλάδα, ο ΝΕΟΝ. Και αυτό γιατί έχοντας ως σκοπό τη διάδοση της τέχνης σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό -με επίκεντρο την πόλη-, ο οργανισμός εισήγαγε έναν καινοτόμο τρόπο λειτουργίας και υποστήριξε ένθερμα τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Η ίδρυση του ΝΕΟΝ, το 2013, βασίστηκε στην πεποίθηση του ιδρυτή του, Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ότι η σύγχρονη τέχνη έχει την ικανότητα να εμπνέει, να αφυπνίζει, να συγκινεί τους ανθρώπους και να κεντρίζει τη συλλογική συνείδηση.

Εδώ και 10 χρόνια λοιπόν, απηχώντας αυτή τη φιλοσοφία, ο οργανισμός αναπτύσσει ένα μοντέλο εμπλοκής των πολιτών και συμμετοχής των καλλιτεχνών, και συνεργάζεται με δημόσιους και άλλους πολιτιστικούς φορείς για να αναδείξει την σύγχρονη τέχνη στον δημόσιο χώρο ως μέσο αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος και της καθημερινότητας του πολίτη.

Διονύσης Καβαλλιεράτος, Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης | NEON Έργο στην Πόλη 2020 | NEON + Φεστιβάλ Αθηνών στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά | Ευγενική παραχώρηση ΝΕΟΝ

Σε μια συνάντηση με τους δημοσιογράφους στο Ωδείο Αθηνών, σε έναν χώρο τέχνης που ανακαίνισε και δημιούργησε ο ΝΕΟΝ, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και η διευθύντρια Ελίνα Κουντούρη, μίλησαν για τη σημασία του αποτυπώματος που αφήνει η τέχνη στη μνήμη όλων μας, ακόμα και εκείνων που δεν είχαν καμία σχέση με αυτή αλλά κατάφεραν να έρθουν κοντά της μέσα από τις δράσεις σε δημόσιους χώρους. Κάτι που ο οργανισμός διατηρεί ακόμα ως βασική αρχή: να μην έχει δικό του σπίτι, αλλά το σπίτι του να είναι πολλά διαφορετικά σημεία της πόλης.

TERRAPOLIS, 2015 | Installation view Jennifer Allora & Guillermo Calzadilla, Hope Hippo, 2005/2015 | Ευγενική παραχώρηση οι καλλιτέχνες | NEON στην Γαλλική Σχολή Αθηνών | Φωτογραφία © Νίκος Μάρκου

TERRAPOLIS, 2015 | Installation view Yayoi Kusama, Pumpkin (M), 2014 | Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της Victoria Miro, Λονδίνο | NEON στην Γαλλική Σχολή Αθηνών | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Αναφέρθηκαν στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του, στις αντιξοότητες που αντιμετώπισαν τότε αλλά και κατά την πορεία αυτών των 10 χρόνων, και τόνισαν την ανάγκη του να αφήνουμε τη μαγεία της τέχνης να μας παρασύρει και να μας γεμίζει με μνήμες.

Όπως τόνισε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, «Μέσα από την εμπειρία μου ως επιχειρηματίας, μου έγινε αντιληπτό ότι η βασική αιτία για την κρίση που ξέσπασε το 2009 στην Ελλάδα υπήρξε η αδυναμία του κράτους και της κοινωνίας μας να αντιμετωπίσουν δυναμικά τις προκλήσεις του εκσυγχρονισμού και της παραγωγικής ανασυγκρότησης που απαιτούσαν οι εποχές. Ο σκοπός που ίδρυσα τότε και χρηματοδοτώ σταθερά τον ΝΕΟΝ είναι να δώσει στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα την ευκαιρία να εκτεθεί στις προκλήσεις και τις συγκινήσεις της σύγχρονης τέχνης. Διότι έχω την πίστη ότι η τέχνη είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη και πρέπει να είναι προσιτή σε όλους. Η σύγχρονη τέχνη είναι επίκαιρη, προκαλεί γόνιμο προβληματισμό, ανατρέπει στερεότυπα, δημιουργεί ευρύτητα αντίληψης. Στον απολογισμό των 10 χρόνων, το αποτύπωμα του ΝΕΟΝ από το πλούσιο πρόγραμμα δράσεων υπάρχει στις ψυχές και τον νου των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που επέλεξαν να παρακολουθήσουν την πορεία του, είναι συνειδητό ή ασυνείδητο περιουσιακό στοιχείο του καθενός και έτσι -ελπίζω- αθροιστική περιουσία της κοινωνίας μας».

Δημήτρης Δασκαλόπουλος | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Στόχος του ΝΕΟΝ ήταν και παραμένει το να απευθύνεται στο ευρύ κοινό, να διευρύνει την εκτίμηση και την κατανόηση της σύγχρονης τέχνης, δημιουργώντας χώρους συνύπαρξης ανοιχτούς μέσα στο αστικό περιβάλλον, ελεύθερα προσβάσιμους σε όλους. Στα 10 χρόνια δραστηριότητάς του, ο ΝΕΟΝ έχει πραγματοποιήσεi εκθέσεις σε 28 διαφορετικές τοποθεσίες, σε μουσεία, αρχαιολογικούς, ιστορικούς και αστικούς χώρους. Έχει παρουσιάσει έργα 253 καλλιτεχνών (94 Ελλήνων και 159 από το εξωτερικό) και έχει πραγματοποιήσει 93 αναθέσεις νέων έργων σε 70 καλλιτέχνες. Έχει, επίσης, συνεργαστεί με 22 επιμελητές τέχνης, 14 Έλληνες και 8 από το εξωτερικό.

Heart of Darkness | Installation view Μάρω Μιχαλακάκου, Κόκκινο Χαλί, 2011 | NEON + Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2013 | Ευγενική Παραχώρηση NEON

A Thousand Doors, 2014 | Installation view Francis Upritchard, Balata Figures, 2012 | Courtesy the artist and Kate MacGarry, London | NEON & The Whitechapel Gallery στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

AS ONE, 2016 | Aνάθεση και διοργάνωση NEON + Marina Abramović Institute | Θοδωρής Τράμπας, Παγγαία, 2016 | Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Ουσιώδη θέση στη δράση του οργανισμού έχουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υποστήριξης των νέων καλλιτεχνών. Το πρόγραμμα Χορηγιών έχει υποστηρίξει 212 ανεξάρτητες πρωτοβουλίες με το ποσό των €3,7 εκατ. Το πρόγραμμα Υποτροφιών έχει απονείμει 79 υποτροφίες για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές και συνεχίζει να χτίζει ένα σταθερό δίκτυο επαγγελματιών που θα συμβάλουν με την τεχνογνωσία τους στο πολιτιστικό οικοσύστημα. Περίπου 1.800 καλλιτέχνες επωφελήθηκαν μέσω αυτών των προγραμμάτων.

Dream On, 2023 | Installation view John Bock, Palms, 2007 | Ευγενική παραχώρηση ο καλλιτέχνης και η Anton Kern Gallery, New York Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Ιωαννα Πανταζοπούλου, A Summer Evening, 2023 | The Artist on the Composer | NEON + Εθνική Λυρική Σκηνή | Φωτογραφία © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γιώργος Λάνθιμος, Βληχή, 2022 | The Artist on the Composer | ΝΕΟΝ + Εθνική Λυρική Σκηνή | Μαΐος 2022 | Φωτογραφία © Ανδρέας Σιμόπουλος

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Είναι αυτό Τέχνη;» είναι το πρώτο πρόγραμμα σε δημόσια σχολεία που εστιάζει στη σύγχρονη τέχνη. Έχουν πραγματοποιηθεί 994 προγράμματα σε 161 σχολεία με τη συμμετοχή 18.850 μαθητών και 90 εκπαιδευτικών.

Παράλληλα, έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο των εκθέσεων με τη συμμετοχή 17.000 μαθητών, καθηγητών, γονέων, φοιτητών, ενώ περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν εκπαιδευθεί στο πρόγραμμα Educate the Educator σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Βόλο. Από το 2013 έως το 2020, ο ΝΕΟΝ υπήρξε μοναδικός χορηγός της Outset.Greece, του ελληνικού τμήματος της Outset Contemporary Art Fund. Η Outset.Greece υποστήριξε 69 πρωτοβουλίες, περιλαμβανομένων εκθέσεων, νέων καλλιτεχνικών δημιουργιών και εκπαιδευτικών δράσεων, διαθέτοντας €490.000 προς 891 ιδιώτες.

Το πρόγραμμα ανταλλαγής επιμελητών ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 210 νέων επιμελητών και επαγγελματιών που ενισχύουν την καλλιτεχνική διασύνδεση μεταξύ της Ελλάδας και της Βρετανίας.

Portals | Πύλη, 2021 | Performance Brendan Fernandes, A Solo Until We Can Dance Again, 2021 | Performer Joseph Nama | Ευγενική παραχώρηση ο καλλιτέχνης και η Monique Meloche Gallery, Σικάγο | Ανάθεση νέου έργου από τον Οργανισμό ΝΕΟΝ | NEON + Βουλή των Ελλήνων | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Portals | Πύλη, 2021 | Installation view Γιάννης Κουνέλλης, Untitled, 2005 | Ιδιωτική Συλλογή Ρώμη, Ιταλία NEON + Βουλή των Ελλήνων | Φωτογραφία © Oak Taylor Smith

Πάνος Κοκκινιάς Kifissos, 2019 | Stock Images | NEON Έργο στην Πόλη 2019 © ο καλλιτέχνης

Με τομέα δραστηριότητας την Πόλη, ο ΝΕΟΝ συνεργάστηκε με κρατικούς πολιτιστικούς φορείς και αξιοποίησε εμβληματικά ιστορικά κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους για να τα φέρει στο προσκήνιο της πολιτιστικής δραστηριότητας. Αποκορύφωμα ήταν η ανακαίνιση 6.500 τ.μ. του κτιρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου, μια επένδυση €1,4 εκατ., και δημιουργία του σύγχρονου κέντρου πολιτισμού που παρέδωσε στη Βουλή των Ελλήνων. 

Επιπλέον, ανακαίνισε και δημιούργησε έναν χώρο τέχνης στο Ωδείο Αθηνών, ενώ έχει πραγματοποιήσει έργα υποδομής €1,5 εκατ. σε 10 ελληνικά ιδρύματα ως συνέχεια συνεργασιών και εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στους χώρους τους. Μέσα από συμπράξεις με δημόσιους φορείς έχουν πραγματοποιηθεί 10 εκθέσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίες συνέδεσαν δημιουργικά το κλασικό παρελθόν με τον σύγχρονο πολιτισμό.

Adrián Villar Rojas, The Theater of Disappearance, 2017 | Ο ΝΕΟΝ στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Λόγος Νυμφών | Φωτογραφία © Πάνος Κοκκινιάς | Ευγενική παραχώρηση NEON και ο καλλιτέχνης

Michael Landy | BREAKING NEWS-ATHENS, 2017 | ΝΕΟΝ στη Διπλάρειο Σχολή | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Zάφος Ξαγοράρης, Η Παράσταση | NEON Έργο στην Πόλη 2016 | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλα

AS ONE, 2016 | Aνάθεση και διοργάνωση NEON + Marina Abramović Institute Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Jargon, 2016 | Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα | Φωτογραφία © Πάνος Κοκκινιάς

Σύμφωνα με τη Διευθύντρια του ΝΕΟΝ, Ελίνα Κουντούρη, η οποία τόνισε ότι είναι πολύ συγκινημένη για όσα έχει ζήσει στον οργανισμό όλα αυτά τα χρόνια, «H δράση του ΝΕΟΝ συνοψίζεται στη φράση ‘ο χώρος μας είναι η Πόλη’. Σκοπός μας είναι να εμπλακούμε εποικοδομητικά με τις ιστορίες και τις αφηγήσεις των πόλεων, παρέχοντας στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν και να επικοινωνήσουν με το κοινό μέσα από ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών, χώρων, αστικών και κοινωνικών συμφραζόμενων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την πράξη της ανάκτησης του δημόσιου χώρου (ιστορικά κτίρια, αρχαιολογικοί χώροι), του αστικού χώρου μας ως πολίτες. Μέσω του ΝΕΟΝ, θέλουμε να προσφέρουμε μια κοινή εμπειρία πολιτισμού με απεριόριστη, ελεύθερη πρόσβαση σε όλους».

Ελίνα Κουντούρη | Φωτογραφία © Ναταλία Τσουκαλά

Ακόμα κι αν κάποιος δεν γνωρίζει ποιες πολιτιστικές δράσεις έχουν πραγματοποιηθεί χάρη στον οργανισμό ΝΕΟΝ, σίγουρα ξέρει πολλές από αυτές ή τις έχει παρακολουθήσει μέσα σε αυτή τη δεκαετία. Κάποιες από αυτές είναι οι εκθέσεις “Portals” και “Dream On” στο Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, “Maman” της Λουίζ Μπουρζουά στο ΚΠΙΣΝ, η συνεργασία με την ΕΛΣ “The Artist on the Composer” με τη “Βληχή” του Γιώργου Λάνθιμου και την εγκατάσταση της Ιωάννας Πανταζοπούλου “A Summer Evening”, η ανακαίνιση του Ωδείου Αθηνών, αλλά και η μεγάλη δωρεά από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου σε μεγάλα εθνικά μουσεία (ΕΜΣΤ, Guggenheim, MCA Chicago και Tate) με περισσότερα από 350 έργα σύγχρονης τέχνης.

Και η αίσθηση που μας έμεινε φεύγοντας από αυτή τη συνάντηση-γιορτή για τα 10 χρόνια ΝΕΟΝ, είναι πως έχουμε ακόμα πολλά -υπέροχα- να περιμένουμε στο μέλλον.