«Η Τιμή Της Αγάπης» (1984)
Μια αυτοσχέδια εβδομάδα προβολών είναι η «Ηφαιστειάδα» που διοργανώνει εθελοντικά κάθε χρόνο, μετά τον Δεκαπενταύγουστο, η σκηνοθέτιδα Ελένη Αλεξανδράκη στη Νίσυρο και την αφιερώνει φέτος στην αξέχαστη πρωτοπόρο Τώνια Μαρκετάκη, δημιουργό που σημάδεψε ανεξίτηλα με το έργο της τον ελληνικό –και όχι μόνο- κινηματογράφο.
Από το Σάββατο 19 Αυγούστου ως την επόμενη Πέμπτη 24 Αυγούστου, οι εξαιρετικές ταινίες της «Ιωάννης Ο Βίαιος» (1973), «Η Τιμή Της Αγάπης» (1984), «Κρυστάλλινες Νύχτες» (1992), θα προβληθούν, μεταξύ άλλων, στην αυλή του Παρατηρητηρίου του Ηφαιστείου της Νισύρου.
«Ιωάννης Ο Βίαιος» (1973)
«Η «Ηφαιστειάδα» δεν είναι φεστιβάλ. Δεν έχει τις προδιαγραφές για να είναι φεστιβάλ. Είναι μια απλή εβδομάδα προβολών που οργανώνω εντελώς αυτοσχέδια. Η γοητεία του αυτοσχέδιου είναι ότι δεν μπαίνεις στην κόλαση της γραφειοκρατίας και κάνεις πραγματικά μόνο ότι σου φαίνεται καλό και σωστό, με τον απλούστερο τρόπο», τονίζει η Ελένη Αλεξανδράκη που χαίρεται να βλέπει εδώ και οχτώ χρόνια τον κόσμο να συρρέει στις προβολές. Και χαίρεται διπλά φέτος, για το συγκεκριμένο αφιέρωμα σε μια σκηνοθέτιδα που την επηρέασε τόσο με το έργο όσο και με την προσωπικότητά της -όπως άλλωστε και πολλούς άλλους. «Οι προβολές είναι δωρεάν για το κοινό. Όλα γίνονται με τα απόλυτα μίνιμουμ μέσα και πάντα μετά τις 18 Αυγούστου. Δεν πληρώνομαι εννοείται, το κάνω μόνο από μεράκι και κέφι. Μου αρέσει να προσφέρω στον κόσμο της Νισύρου -ντόπιους και παραθεριστές- την απόλαυση του να βλέπουν ταινίες ποιότητας, πραγματικά κινηματογραφικές, μέσα σε ένα υπέροχο περιβάλλον», χαμογελάει και μιλάει για τα περασμένα αφιερώματα στον Παζολίνι, στα μιούζικαλ, στα ντοκιμαντέρ -προβολές πάντα γεμάτες κόσμο. «Ο Δήμος Νισύρου παρέχει τα τεχνικά μέσα -προτζέκτορα, οθόνη, ηχεία, λεωφορείο κλπ. Τον ευχαριστώ πολύ για αυτό, καθώς χωρίς την βοήθειά του δεν θα μπορούσε να γίνει. Η «Ηφαιστειάδα» είναι υπό την αιγίδα του. Ξεκίνησε το 2015 όταν πρότεινα στον δήμαρχο να προβάλλουμε ταινίες σχετικές με ηφαίστεια. Τα τρία πρώτα χρόνια προβάλλαμε ότι υπήρχε και δεν υπήρχε: ντοκιμαντέρ, μυθοπλασίες, περιπέτειες, ποιητικές ταινίες, γαλλικές, γερμανικές, μεξικάνικες, αμερικανικές, ελληνικές, ρωσικές… Μετά τα τρία χρόνια όμως, ένιωσα ότι το θέμα έφθασε σε κορεσμό. Οπότε άρχισα να προβάλω διάφορα αριστουργήματα του διεθνούς κινηματογράφου, κάθε χρονιά κάνοντας άλλου είδους προγραμματισμό ή αφιερώματα».
Η σκηνοθέτιδα Ελένη Αλεξανδράκη
Η σκηνοθέτιδα μόλις τελείωσε τα γυρίσματα της νέας της ταινίας «Θολός Βυθός», ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου βιβλίου του Γιάννη Ατζακά όπου καταγράφει την προσωπική του ιστορία: «Ο Γιάννης ήταν γιος αντάρτη και ως παιδί μεγάλωσε στις «Παιδοπόλεις», τα ορφανοτροφεία της Φρειδερίκης για τα παιδιά του εμφυλίου. Στο βιβλίο περιγράφει την εμπειρία του στους σκοτεινούς εκείνους καιρούς. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ιστορία του και είναι αποκαλυπτική -ειδικά στα σημερινά χρόνια που είναι κι αυτά αρκετά σκοτεινά, κυρίως για τα απροστάτευτα ανήλικα παιδιά», τονίζει η δημιουργός που απόλαυσε με την καρδιά της την εμπειρία των γυρισμάτων με όσα παιδιά συμμετείχαν στην ταινία. Το θέμα των απροστάτευτων, ξεριζωμένων, από τους τόπους ή τους γονείς τους, παιδιών, την είχε απασχολήσει άλλωστε και στο τελευταίο της άκρως ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ «Ξεριζωμένοι», που έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Μάρτιο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.
Η δυσκολία που αντιμετώπισε στην εύρεση χρηματοδότησης για την καινούργια ταινία της –μόνιμο πρόβλημα του ελληνικού κινηματογράφου-, ήταν κι ένας από τους λόγους που την ώθησαν να επιλέξει φέτος να διοργανώσει το αφιέρωμα στην Τώνια Μαρκετάκη. Η σπουδαία, πολυβραβευμένη δημιουργός που η Ελένη Αλεξανδράκη γνώρισε λίγο πριν τον αιφνίδιο θάνατό της από καρδιά, το 1994, δεν είχε περάσει λίγα προσπαθώντας να κάνει τις εξαιρετικές ταινίες της. Παρά την άξια πορεία της στην Ελλάδα και το εξωτερικό -στο οποίο, πέρα από τις σπουδές της στην περίφημη IDHEC, είχε καταφύγει ξανά όταν, μετά την σύλληψή της από τη χούντα, τελικά αποφυλακίστηκε με αναστολή-, αλλά και σε τομείς εκτός κινηματογράφου, στο θέατρο, την μετάφραση, την κριτική, την τηλεόραση -είχε εργαστεί στο «Παρασκήνιο» αλλά και σκηνοθετήσει τη σειρά «Λεμονοδάσος», δύο επεισόδια της οποίας θα παιχθούν στο αφιέρωμα-, η Τώνια Μαρκετάκη αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα έγκρισης και χρηματοδότησης των ταινιών της, ιδιαίτερα μάλιστα στην τελευταία, τις «Κρυστάλλινες Νύχτες»: «Επέλεξα να γίνει φέτος αυτό το αφιέρωμα, καταρχήν επειδή αγαπώ απίστευτα τα έργα της, ενώ μια σύντομη γνωριμία μαζί της είχε πυροδοτήσει μέσα μου ακόμη μεγαλύτερο αίσθημα σεβασμού απέναντί της καθώς είχα γνωρίσει και την απλόχερη γενναιοδωρία της. Φέτος όμως, είχα μια επιπλέον συγκινησιακή φόρτιση σε σχέση με την Τώνια, ίσως γιατί μόλις ολοκλήρωσα τα γυρίσματα της ταινίας που προσπαθούσα να κάνω χρόνια, καθώς με ταλαιπώρησε πολύ η ανεύρεση και η επάρκεια χρημάτων για την υλοποίηση της. Η Τώνια είχε επίσης περάσει εξαιρετικά δύσκολα με τα οικονομικά των ταινιών της και θέλοντας και μη ήρθε και για αυτό στο μυαλό μου και την ένιωσα κοντά μου. Επίσης, του χρόνου κλείνουν τριάντα χρόνια από τον θάνατό της. Μου φάνηκε ότι ήταν καλή στιγμή να προβληθούν οι ταινίες της εδώ στην Νίσυρο».
Τώνια Μαρκετάκη
Η αξέχαστη δημιουργός που με το έργο και την τόλμη της ενέπνευσε πολλές γυναίκες στην πορεία τους, είχε κάνει και η ίδια ντοκιμαντέρ για το νησί, το οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει πια. Ανακάλυψε τη Νίσυρο από τη φίλη της Άννα Κακούλου με την οποία γνωρίστηκαν όταν βρέθηκαν μαζί ως μέλη μίας επιτροπής λογοκρισίας και είχαν εκτιμήσει η μία την άλλη για την δημοκρατική τους κρίση και άποψη.
Από την άλλη, η Ελένη Αλεξανδράκη που θα κλείσει το αφιέρωμα με το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Τώνια Μαρκετάκη / Μεταθανάτιο Πορτραίτο», που γύρισε η ίδια το 1994, αν και δεν έχει ρίζες στο νησί, δέθηκε μαζί του από την πρώτη στιγμή που βρέθηκε εκεί. «Με φωνάζουν πια Νισυριά εδώ. Ήρθα πριν από 35 χρόνια, ερωτεύτηκα ακαριαία το μέρος και δέκα χρόνια μετά ερωτεύτηκα και έναν Νισύριο με τον οποίο είμαστε ακόμη μαζί», χαμογελάει.
Τίποτα δεν είναι τυχαίο τελικά και οι δύο γυναίκες κινηματογραφίστριες “συναντιούνται” ξανά στο μοναδικό νησί με το οποίο απέκτησαν σχέση και οι δύο, για διαφορετικούς λόγους…
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΔΑ 2023
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ
Παρατηρητήριο του Ηφαιστείου, Νίσυρος
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΣΑΒΒΑΤΟ 19/8: «ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΒΙΑΙΟΣ» (1973 – 177’)
ΚΥΡΙΑΚΗ 20/8: «Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ» (1984 – 110’)
ΔΕΥΤΕΡΑ 21/8: «ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΕΣ ΝΥΧΤΕΣ» (1992 – 135’)
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/8: ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ 5 + 6 ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ «ΛΕΝΟΜΟΔΑΣΟΣ» (1977 – 42’& 41’)
ΠΕΜΠΤΗ 24/8: «Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ» (1967 – 20’) & «ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ/ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ» (1994 – 40’) ντοκιμαντέρ της Ελένης Αλεξανδράκη
