Δευτέρα μεσημέρι στην πλατεία Εξαρχείων. Στην κάποτε ζωηρή Πλατεία που όσο νύχτωνε γέμιζε από κόσμο, σήμερα υψώνεται περιμετρικά ένα σιδερένιο τείχος και πάνω από αυτό ψηλά συρματοπλέγματα. Σε κάθε άκρη της, επικρατούν συνθήκες αστυνομοκρατίας. Περισσότεροι από είκοσι αστυνομικοί των ΜΑΤ και μερικοί της ΟΠΚΕ, που περιφρουρούν τα έργα του μετρό στην περιοχή, ρίχνουν τα βλέμματά τους πάνω μας ενώ πίνουν μερικές γουλιές από τον καφέ τους.
Έξω από το φημισμένο «Μπυράδικο» από το οποίο καθημερινά οι νέοι των Εξαρχείων αγόραζαν μπύρες για να τις πιουν με την παρέα τους στην Πλατεία, τώρα κάθονται μερικοί άνθρωποι και συζητάνε – αφού παγκάκι δεν υπάρχει διαθέσιμο για να καθίσουν. Επικρατεί αρκετή αμηχανία. Στην προσπάθειά μου να φωτογραφίσω μέσα από τα συρματοπλέγματα τη σημερινή εικόνα της Πλατείας, εν μέσω έργων για την κατασκευή της Γραμμής 4 του μετρό, ένας αστυνομικός με πλησιάζει και μου ζητάει να απομακρυνθώ.
Αρκούμαι λοιπόν στο να φωτογραφίσω μερικά συρματοπλέγματα.
Στα καφέ-μπαρ της πλατείας, κάθονται μόνο άνθρωποι μεγάλης ηλικίας ενώ λίγοι νέοι κόβουν βόλτες στο δρόμο μ’ έναν καφέ στο χέρι. Είναι εκείνοι που βλέπουν τις διεκδικήσεις τους και τη φωνή τους να φιμώνονται. Εκείνοι που με έναν ηχηρό αντίλογο στην Κυβέρνηση, επιμένουν πως το μετρό θα μπορούσε να γίνει σε οποιοδήποτε άλλο μέρος των Εξαρχείων – εκτός της Πλατείας – ειδικότερα τη στιγμή που μόλις 800 μέτρα από την Πλατεία υπάρχει ο σταθμός Πανεπιστήμιο.
Καθώς κόβω αμήχανα βόλτες, πλησιάζω μια κοπέλα και τη ρωτάω για τη σημερινή εικόνα της Πλατείας. «Πιστεύω πως το μετρό θα μπορούσε να γίνει στην Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας, όπως και είχε αντιπροταθεί στο παρελθόν. Γίνεται μια ξεκάθαρη προσπάθεια καταστολής και ιδιωτικοποίησης κάθε ελεύθερου χώρου [βλέπε Λόφο Στρέφη] και στην προκειμένη αλλοίωσης της ταυτότητας των Εξαρχείων», μου λέει.
«Η πλατεία ξεχωρίζει για τη ζωντάνια και τη δημιουργικότητά της, τις καλλιτεχνικές δράσεις της, τις κολεκτίβες και τις συλλογικότητές της. Όλα αυτά δεν είναι μερικές συνήθειες των “μπαχαλάκηδων”. Επί χρόνια έχουν αποτελέσει πόλο έλξης διανοούμενων, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων, εναλλακτικών επιχειρηματιών απ’ όλο τον κόσμο. Τι θα γίνει τώρα για τα επόμενα 5 τουλάχιστον χρόνια που θα γίνονται έργα;», συνεχίζει. «Επίσης, η απουσία διαλόγου και ενημέρωσης για την επόμενη μέρα, είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους αντιδράμε. Αυτή τη στιγμή, το πρόβλημα είναι ότι η πλατεία μετατρέπεται σε ένα αποκρουστικό σκηνικό με ψηλά συρματοπλέγματα -υποτίθεται- για να προστατευτεί το εργοτάξιο, ωστόσο είναι εμφανές πως βρίσκονται εκεί για να περιορίσουν τις αντιδράσεις και τις συγκεντρώσεις μας», μου εξηγεί η Ελένη.
Το 2017, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, δημοπρατήθηκε το έργο και ορίστηκε να γίνει ο σταθμός πάνω στην Πλατεία, ενώ το 2018 εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση της έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για την περιβαλλοντική αδειοδότησή του. Λίγο πριν συμβεί αυτό, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιπρότειναν ως θέση κατασκευής του μετρό την Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας, χωρίς ωστόσο να ακουστούν.
Την εναλλακτική αυτή είχε εξετάσει και η προηγούμενη κυβέρνηση, κρίνοντας την τελικά απαγορευτική για τεχνικούς λόγους. Συγκεκριμένα, ο Κοσμήτορας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, εξήγησε πριν από λίγο καιρό στην Καθημερινή πως «η Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας είχε απορριφθεί ήδη από το 2018 για τεχνικούς λόγους. Το κλειστό στην κυκλοφορία τμήμα της Τοσίτσα είχε απορριφθεί εξαρχής γιατί η καμπύλη της υπόγειας σήραγγας ξεπερνούσε κάθε όριο και στη συνέχεια εξετάστηκε το ανώτερο τμήμα προς τις οδούς Νοταρά και Σπυρίδωνος Τρικούπη, όπου παρουσιάστηκαν και άλλα μείζονα ζητήματα κατασκευής του σταθμού, ιδίως εξαιτίας του πυκνού αστικού ιστού».
Παρόλα αυτά τα αντεπιχειρήματα πολλών κατοίκων συνεχίζουν. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως η ερήμωση της πλατείας θα επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία των τοπικών καταστημάτων, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι, δεκάδες διαμερίσματα στην περιοχή μετατρέπονται σε airbnb. Μπαίνοντας για λίγο σε έναν φούρνο της Πλατείας για να πάρω ένα χυμό, πιάνω κουβέντα με μία υπάλληλο, η οποία εκφράζει με τη σειρά της την ανησυχία της για τον τρόπο με τον οποίο τα έργα για την κατασκευή του μετρό θα επηρεάσουν οικονομικά τις επιχειρήσεις.
Μου εξηγεί επίσης πως υπάρχουν πολλές αντιδράσεις και για το κόψιμο των δέντρων στην πλατεία. Όσοι έχουν αναλάβει βέβαια το έργο, αναφέρονται στη μελέτη προστασίας αστικού πρασίνου και τις προβλέψεις της εγκεκριμένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του Έργου, βάσει της οποίας «η μεγάλη πλειοψηφία των δέντρων και το σύνολο των θάμνων είναι είδη που είναι δυνατόν να μεταφυτευτούν μετά την ολοκλήρωση των εργασιών από εξειδικευμένα συνεργεία, σε θέσεις που θα υποδειχθούν από τη Διεύθυνση Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων. Ακόμη, αναφέρουν πως «θα φυτευτούν και νέα δέντρα σύμφωνα με φυτοτεχνική μελέτη που θα εκπονηθεί, ώστε να επιτευχθεί επιπρόσθετη φύτευση».
Με τον αναβρασμό καλά να κρατεί, το περασμένο Σάββατο, σημειώθηκε μία από τις μεγαλύτερες πορείες των τελευταίων ημερών. Χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους για την υπεράσπιση της πλατείας Εξαρχείων. Συγκεντρώθηκαν στο Μουσείο και βάδισαν προς την Πλατεία, εκφράζοντας την πλήρη αντίθεση τους στα σχέδια της κυβέρνησης και της εταιρείας Αττικό Μετρό, που συμβάλλουν «στην αλλοίωση της μοναδικής και ιστορικής πλατείας της γειτονιάς».
Ισχυρή και προκλητική για άλλη μια φορά ήταν παρουσία της Αστυνομίας, με τα ΜΑΤ να ρίχνουν χημικά και χειροβομβίδες κρότου λάμψης, συμπεριφερόμενοι ως στρατός κατοχής. Στην οδό Θεμιστοκλέους, σύμφωνα με μαρτυρίες, μια ηλικιωμένη γυναίκα ζητούσε βοήθεια από τους αστυνομικούς για να μπορέσει να φύγει, χωρίς ωστόσο κάποιος να ανταποκριθεί.
Λίγο πιο κάτω, στον δρόμο, υπήρχε γραμμένο με σπρέι το σύνθημα: «Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, όχι μετρό στην Πλατεία». Στον ιδιοκτήτη ταβέρνας των Εξαρχείων που έγραψε το σύνθημα μπροστά από το μαγαζί του, απαγγέλθηκαν κατηγορίες για «φθορά ξένης ιδιοκτησίας» και «απείθεια», αφού συνελήφθη. Περπατώντας στο σημείο, η φράση βρισκόταν ακόμη γραμμένη εκεί.
Λίγο πριν φύγω από την Πλατεία, καθώς τίποτα δεν με κρατούσε πλέον εκεί και η ισχυρή παρουσία της Αστυνομίας με έκανε να νιώθω δυσφορία, σκέφτηκα το άγαλμα που κάποτε την κοσμούσε, επί σειρά πολλών ετών. Ειδικά συνεργεία το ξήλωσαν το πρωί της Παρασκευής 23/9 προκειμένου να συνεχιστούν οι εργασίες κατασκευής του μετρό, παρά τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων. Από το πρωί εκείνης της ημέρας μέλη συλλογικοτήτων και κάτοικοι είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία προκειμένου να εμποδίσουν τα συνεργεία να το ξηλώσουν. Μάλιστα, κάποιοι ξάπλωσαν στο πεζοδρόμιο ως ένδειξη διαμαρτυρίας.
Σύμφωνα με όσα δημοσίευσε ο δημοτικός σύμβουλος της Αθήνας, Γιώργος Αποστολόπουλος, αρχικά προτάθηκε και αποφασίστηκε το άγαλμα να μεταφερθεί οριστικά σε άλλη περιοχή της Αθήνας, στη συνέχεια όμως ο δήμαρχος αποφάσισε την «προσωρινή» μετεγκατάστασή του. Η τύχη του αγάλματος παραμένει άγνωστη καθώς από τον Δήμο δεν έχει γίνει γνωστό αν θα τοποθετηθεί κάπου αλλού ή θα επιστρέψει στην πλατεία μετά την ολοκλήρωση των έργων.
Οι «Τρεις Έρωτες», των οποίων η χρονολογία κατασκευής πρέπει να τοποθετείται μετά το 1900, ήταν δημιούργημα των Γαλλικών χυτηρίων Antoine Durenne και τοποθετήθηκαν κατά τη ρυμοτομική οριοθέτηση της πλατείας τη δεκαετία του ’60, επί Δημαρχίας Γεωργίου Πλυτά, μετά τις πιέσεις από τον Σύλλογο Εξαρχείων.
Στα χέρια τους κρατούν ένα κοχύλι, ένα αγγείο και ένα μουσικό όργανο. Κάθε βράδυ, «χάζευαν» τον κόσμο που κουβέντιαζε, που γλεντούσε, που μεθούσε. Χάζευαν ακόμη και τις στιγμές εκείνες που ντρόπιαζαν την Πλατεία, όταν τριγύρω τους πετιόντουσαν σκουπίδια, καίγονταν και βανζαλίζονταν περιουσίες, όταν χρήστες ουσιών έμεναν αβοήθητοι από το κράτος, που εκείνο για το οποίο κυρίως μεριμνούσε ήταν «να καθαρίσουν τα Εξάρχεια» και τα «άβατα» από την «ανομία».
Κάποιοι πιστεύουν πως η κατασκευή του μετρό στην Πλατεία εξυπηρετεί (και) αυτόν τον σκοπό. Απομένει να δούμε τι θα ακολουθήσει.
