Eat4Change: Με (βιώσιμη) δύναμη από τον Γαλατά

Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο. Πάρτε μαζί σας ομπρέλες, πάρτε και κάνα αδιάβροχο, μπορεί και να βρέξει. Ήταν μια από αυτές τις μέρες που ο καιρός, αναποφάσιστος, δεν ήξερες τι θα σου δείξει. Ειδικά αν ήσουν παν-έτοιμος για μια ωραία εκδρομή, εκεί απέναντι από τον Πόρο, κοντά, «δίπλα» στο φημισμένο Λεμονόδασος της λογοτεχνικής μας εφηβείας, στην καρδιά του Odyssey Eco Farm Glamping, ενός απίθανου αγροκτήματος, έτοιμου να σου προσφέρει «άλλες» διακοπές, αφού πέραν του να πλατσουρίζεις σε θάλασσα ή πισίνα, μπορείς και να μάθεις τι είναι αυτό το βότανο για παράδειγμα, που μυρίζει τόσο ωραία, δίπλα στη σκηνή σου και πως μπορείς να το χρησιμοποιήσεις στο πιάτο που θα ετοιμάσεις μόνος σου.

Το gps γράφει Γαλατάς Τροιζηνίας και ένα πούλμαν-σαν σχολείο, γεμάτο με δημοσιογράφους, you tuber influencers, εθελοντές του Food4Thoughters και μέλη της ομάδας του Eat4Change, σκορπά τις πρώτες δύο ώρες της γνωριμίας τους γελώντας και συζητώντας για το αγαπημένο τους φαγητό. Δίνουμε τη νίκη στις μπάμιες. Χωρίς κοτόπουλο.

Με μια καλοδεχούμενη κανονικότητα όλα μπερδεύονται γλυκά σε αυτό το ταξίδι. Η επιστροφή στη φύση, η στροφή στην εποχικότητα που μας δίνει και τη διαφορετικότητα, η επιλογή του να ξέρεις τι τρως και τι καταναλώνεις, οι ωραίες συζητήσεις με ανθρώπους που ξέρουν το πώς και το γιατί, το σχετικό με τα περιβαλλοντικά ζητήματα της καθημερινότητας μας, η «ζήλια» για το μποστάνι της άλλης, ο θαυμασμός για τις αγροτικές γνώσεις του άλλου, η πολυχρωμία στα πιάτα, η χαρά και η ανάλαφρη παιδικότητα που κρύβεται πίσω από την «ομαδική» μαγειρική, όταν στο τέλος της μέρας και αφού έχεις χαζέψει με τις ώρες τον απλωμένο κήπο με τα εποχικά, βάζεις τα χέρια σου μέσα στην μαριναρισμένη ντομάτα για να την ανακατέψεις πριν την τοποθετήσεις πάνω στα παξιμάδια από χαρούπι. Την ώρα δηλαδή που οι διπλανοί σου διαφωνούν για το πόση γέμιση χρειάζεται η μελιτζάνα που μόλις έκοψαν από το περιβόλι και τοποθέτησαν στο πιάτο. Απλές σπιτικές στιγμές ανθρώπων που «ξαναγνωρίζονται» πάνω από ένα γεμάτο τραπέζι το οποίο διευθύνει και οργανώνει ο chef «με το μοναδικό ταπεραμέντο και την αμεσότητα στην επικοινωνία»  Γιώργος Τσούλης. «Με δεδομένο τον κομβικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι σεφ στη διαμόρφωση και προώθηση βιώσιμων γαστρονομικών τάσεων, αλλά και την ευαισθητοποίηση του κοινού, ο Chef Τσούλης  υποστηρίζει το πρόγραμμα Eat4Change ως επίσημος πρεσβευτής του WWF Ελλάς σε θέματα βιώσιμης διατροφής». Όλο όμορφες εκπλήξεις αυτή η μονοήμερη.

Μαζευόμαστε γύρω του σαν μελίσσι, πριν μας βοηθήσει να γίνουμε η καλύτερη μαγειρική βερσιόν μας («αν βγει ωραίο θα φταίω εγώ, αν βγει άσχημο θα φταίτε εσείς»), έχει δύο τρεις λέξεις να πει, οπότε ανοίγουμε μπλοκάκια και σημειώνουμε:  

«Είχα και τη χαρά να εκπροσωπήσω την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη βιώσιμη αλιεία. Να βάλουμε και εμείς το λιθαράκι μας σαν επαγγελματίες, αν και εμείς χρόνια μαγειρεύουμε βιώσιμα, αφού εποχιακά μόνο ψωνίζαμε και από ντόπιους παραγωγούς, απλά, δυστυχώς, αυτά ήταν τα ακριβά εστιατόρια, οπότε πρέπει τώρα αυτό να αλλάξει και να έχει πρόσβαση όλος ο κόσμος… Εμείς, αυτό που λέμε, δεν είναι πως πρέπει να είσαι βίγκαν για να κάνεις κάτι βιώσιμο και να προστατεύεις τον εαυτό σου και τον πλανήτη, εμείς λέμε πως πρέπει να τρως σωστά και από τον τόπο σου και από αυτά που βγάζει η εκάστοτε εποχή. Κάτι που ισχύει και για το ψάρι… Απλά σκεφτείτε πόσο η περιβαλλοντική κρίση έχει επηρεάσει όλα τα λαχανικά και τα φρούτα που βγαίνουν συχνά σε λάθος μήνες».

May the force be with you

Το WWF υλοποιεί το Eat4Change, ένα πρόγραμμα με κεντρικό στόχο την προώθηση της βιώσιμης και υπεύθυνης διατροφής. Και διευκρινίζει: «η διατροφή μας ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένη με τη φύση, αλλά και με την κατάσταση της υγείας του πλανήτη. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίον παράγουμε και καταναλώνουμε τα τρόφιμα τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν είναι βιώσιμος, αλλά ευθύνεται για ορισμένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η κλιματική κρίση και η απώλεια βιοποικιλότητας».

Πιο συγκεκριμένα, το Eat4Change στοχεύει στην κινητοποίηση των πολιτών και ειδικά των νέων, προς πιο βιώσιμες διατροφικές συνήθειες και πρακτικές παραγωγής, αλλά και στην ανάδειξη της διατροφής ως ενός αποτελεσματικού μέσου για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

«Τρώμε μεσογειακά και προστατεύουμε τον πλανήτη μια μπουκιά τη φορά. Αν μειώσουμε το κόκκινο κρέας σε λιγότερο από δύο μερίδες τη βδομάδα και βάλουμε στο πιάτο μας περισσότερα όσπρια, φρούτα και λαχανικά, θα μειώσουμε το ανθρακικό αποτύπωμα της διατροφής μας κατά 25.5%. Λιγότερο κρέας δεν σημαίνει λιγότερη πρωτεΐνη. Για παράδειγμα. Αντί για 100g χοιρινό μπορούμε να διαλέξουμε ένα από τα παρακάτω: μιάμιση κούπα ρεβίθια, μια κούπα καλαμπόκι, εκατόν πενήντα γραμμάρια ταχίνι, ενενήντα γραμμάρια κουκουνάρι, ογδόντα πέντε γραμμάρια φιστίκια ή εκατό γραμμάρια φυστικοβούτυρο»

Το σύγχρονο σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων πρέπει να αλλάξει

Οι διατροφικές επιλογές δεν επηρεάζουν μόνο την ανθρώπινη υγεία, αλλά και την υγεία του πλανήτη. Ενδεικτικά, η έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης 2020» του WWF τονίζει πως το σύγχρονο σύστημα παραγωγής τροφίμων προκαλεί περίπου το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) παγκοσμίως (>80% εκ των οποίων σχετίζεται με την κτηνοτροφία), ευθύνεται για το 80% της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών, το 70% της απώλειας της βιοποικιλότητας σε χερσαίες εκτάσεις και το 50% της απώλειας της βιοποικιλότητας του γλυκού νερού. Η σύνδεση της τροφής με το περιβάλλον, καθώς και με την κλιματική κρίση, είναι αδιαπραγμάτευτη. Αρκεί μόνο να σκεφτούμε πως στην περίπτωση που η άνοδος της θερμοκρασίας υπερβεί τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο σύστημα παραγωγής τροφίμων θα είναι καταστροφικές, καθώς θα επιταχυνθεί η εξάλειψη των ειδών, με αποτέλεσμα να επηρεαστούν η αλιεία, η γεωργική απόδοση, και κατ΄ επέκταση τα διαθέσιμα τρόφιμα.

Μια βασική τάση που εντείνει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των διατροφικών επιλογών είναι η αυξημένη ζήτηση για τρόφιμα που απαιτούν πολλούς φυσικούς πόρους για την παραγωγή τους (π.χ. νερό, γη), όπως είναι το κρέας και τα ζωικά προϊόντα. Η παραγωγή κρέατος, αυγών, γαλακτοκομικών και η υδατοκαλλιέργεια χρησιμοποιούν πάνω από το 80% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων του πλανήτη και ευθύνονται για σχεδόν το 60% των συνολικών εκπομπών της παραγωγής τροφίμων, παρά το γεγονός ότι από την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών λαμβάνουμε μόλις το 37% των αναγκαίων πρωτεϊνών και 18% των αναγκαίων θερμίδων.

Παρ΄ όλα αυτά, η διατροφή που ακολουθούν οι πολίτες στην Ευρώπη στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση ζωικών προϊόντων, με άμεσες συνέπειες τόσο στην υγεία τους, όσο και στην υγεία του πλανήτη. Μόνο στην ΕΕ, η κτηνοτροφία υπολογίζεται πως ευθύνεται για το 12-17% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Για να επιτευχθεί ο παγκόσμιος κλιματικός στόχος των 1,5 βαθμών Κελσίου, χρειάζεται ριζική αλλαγή σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων. Η στροφή προς μια βιώσιμη και υπεύθυνη διατροφή είναι η λύση.

Η αξία της μεσογειακής διατροφής

Με τον όρο βιώσιμη διατροφή, ή διατροφή φιλική για τον πλανήτη, εννοούμε την επιλογή υγιεινών τροφών των οποίων η παραγωγή έχει μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, την αύξηση κατανάλωσης φυτικών τροφίμων (π.χ. όσπρια, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά), με αντίστοιχο περιορισμό των ζωικών προϊόντων που καταναλώνουμε, την αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων, αλλά και την αποφυγή υπερκατανάλωσης οποιουδήποτε φαγητού, καθώς σε αυτή την περίπτωση ασκούνται μεγάλες πιέσεις στο περιβάλλον. Επιπλέον, στο επίκεντρο της βιώσιμης διατροφής βρίσκεται η κατανάλωση εποχικών και εγχώριων μόνο προϊόντων, χρησιμοποιώντας τις διαθέσιμες πηγές κάθε περιοχής.

Μια παγκόσμια μετάβαση προς μια βιώσιμη διατροφή θα σήμαινε ένα πιο σταθερό κλίμα, περισσότερη άγρια ζωή στον πλανήτη μας, περισσότερη γη για να ευδοκιμήσει η βιοποικιλότητα, αλλά και ένας υγιέστερος πληθυσμός με μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.

Με άλλα λόγια, η βιώσιμη διατροφή βασίζεται στις αρχές της γνωστής σε όλους μας μεσογειακής διατροφής που αποτελεί ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και ισορροπημένα διατροφικά μοντέλα. Τοπικά και εποχικά είδη, περισσότερα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, λιγότερο κρέας, ζάχαρη, έλαια και λίπη είναι μόνο μερικά από τα μυστικά της μεσογειακής διατροφής που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε την αρχή για μια βιώσιμη διατροφή. Συγκριτικά με την τυπική Δυτική δίαιτα που φαίνεται ότι καταναλώνει η πλειονότητα του πληθυσμού σήμερα, ακόμα και στη χώρα μας, η μεσογειακή διατροφή αποτελεί υποδειγματικό μοντέλο βιώσιμης διατροφής, οδηγώντας στην εκπομπή σημαντικά λιγότερων αερίων θερμοκηπίου (72%), μικρότερη χρήση γης (58%), κατανάλωση ενέργειας (52%) και υδάτινων πόρων (33%).

Ο κομβικός ρόλος των νέων στο Eat4Change

Οι νέοι (κυρίως ηλικίας 15-35) βρίσκονται στην καρδιά του προγράμματος Eat4Change. Στο πλαίσιο αυτό, και με σκοπό την κινητοποίηση για μια βιώσιμη διατροφή έχει δημιουργηθεί μια δυναμική ομάδα νέων εθελοντών (Food4Thoughters) που θα έχουν κομβικό ρόλο και ενεργή συμμετοχή σε δράσεις που σχετίζονται με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς. Παράλληλα, στο πλαίσιο του Eat4Change, έχει συνταχθεί, μεταξύ άλλων, εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο έχει προωθηθεί στην εκπαιδευτική κοινότητα, ενώ έχει ξεκινήσει συνεργασία του WWF με σχολές μαγειρικής για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών σεμιναρίων και την προώθηση των αρχών της βιώσιμης διατροφής και την κατάρτιση των μελλοντικών σεφ.

Το πρόγραμμα Eat4Change συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου DEAR για την Αναπτυξιακή Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση, και διαρκεί 4 χρόνια (2020-2024). Εταίροι του προγράμματος είναι οι: AIESEC, WWF European Policy Office (EPO), WWF Αυστρίας, WWF Βελγίου, WWF Σουηδίας, WWF Γαλλίας, WWF Ελλάς, WWF Ην. Βασιλείου, Fundación Vida Silvestre Argentina (FVS), WWF Βραζιλίας, Associação Natureza Portugal (ANP) και το Estonian Fund for Nature. Το WWF Φινλανδίας είναι το γραφείο συντονισμού.