Η πρώτη παράσταση στο Ηρώδειο που σηματοδοτεί και το άνοιγμα των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, το καλοκαίρι που ανοίγεται μπροστά σου, οι πρώτες (πολύ) μεγάλες ζέστες που βγάζουν τις βεντάλιες από τα μπουντουάρ και ανεβάζουν στο τέρμα τα κλιματιστικά, τα πρόσωπα χωρίς μάσκες (αρκετά), τα πρόσωπα με τα ανοιχτά χαμόγελα (περισσότερα) και μια παράσταση στο κέντρο όλων, «χρωστούμενη» από το 2020. Ριγολέττος. Ο λόγος για να ανηφορίσεις τη Διονυσίου Αεροπαγίτου προς το αρχαίο ωδείο της νοτιοδυτικής πλαγιάς της Ακρόπολης, λίγο πριν πέσει η νύχτα, δεν χρειάζεται ανάλυση, ούτε εξήγηση.
Ο κόσμος που έσπευσε να δει την πολυαναμενόμενη παραγωγή του Ριγολέττου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ήταν πολύς. Και μετά από δύο και βάλε χρόνια ελιγμών και φυγής από τους μεγάλους συνωστισμούς, αυτό ήταν κάτι σχεδόν σοκαριστικό. Από την «άνεση» του εξήντα και εβδομήντα τοις εκατό στη χωρητικότητα, στο στρίμωγμα του εκατό τοις εκατό, η απόσταση είναι μεγάλη και όσο να ναι, θες ένα άλφα χρόνο για να το αποδεχτείς. Και αυτό κάναμε, κοιτώντας δεξιά, αριστερά, μπροστά και πίσω, ωσότου έστω η ορχήστρα, υπό την διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού, επιτρέψει στις πρώτες νότες της να διώξουν τις όποιες ανησυχίες και παλιές συνήθειες. Λίγο νερό να δροσιστούμε και ξεκινάμε.
Ο Φραντσέσκο -Δούκας-Ντεμούρο έχει πάντα την καλύτερη θέση στα πάρτι της Μάντοβα (photo: Valeria Isaeva)
Ένας καμπούρης γελωτοποιός στη Μάντοβα. Πολλά χρόνια πριν. Πες 16ος αιώνας και θα ‘σαι μέσα. Έχει μια κόρη την οποία κρύβει. Πες τη Τζίλντα γιατί αυτό είναι το όνομα της. Κάποια στιγμή θα πέσει μια κατάρα πάνω της, θα ερωτευτεί έναν έκλυτο Δούκα και θα βρεθεί προδομένη και σεξουαλικά κακοποιημένη. Ο δύσμορφος εσωτερικά και εξωτερικά πατέρας θα οργανώσει την εκδίκηση για τη χαμένη τιμή της. Εκείνη που κάπως σκέφτεται αλλιώς, παίρνει τη θέση αυτού που την πρόδωσε και δεν έπαψε ποτέ να αγαπά και θυσιάζεται για χάρη του. Ο πατέρας τρελαίνεται. The end.
Οι εργάτριες του σεξ σε μια απο τις πολλές εξαιρικές χορογραφίες της Πατρίσιας Απέργη (photo: Gavriil Papadiotis)
Η παράσταση, που πήρε δύο αναβολές λόγω covid και πανδημίας, δεν έχει κανένα θέμα να ξεκαθαρίσει το ύφος και το βλέμμα της, από την αρχή. Από την πρώτη στιγμή δηλαδή που ο πρωταγωνιστής με το καρό σακάκι θα επιχειρήσει να ξεχωρίσει, μέσα σε μια σκηνή που «μυρίζει» δουλικότητα και αυθάδεια στη γλώσσα. Τα κοστούμια του Άλαν Χράνιτελ, το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη, η χορογραφία της Πατρίσιας Απέργη, και φυσικά η σκηνοθεσία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Κατερίνας Ευαγγελάτου, ξεκάθαρα τοποθετούν τις παλιές εικόνες σε ένα πιο σύγχρονο ανδροκρατούμενο φόντο. Δεν χρειάζεται να εισέλθουν στη σκηνή δεκάδες τεράστιες μάσκες του Μάρλον Μπράντο από τον Νονό (πολύ αργότερα) για να καταλάβεις ποιος είναι ο παρακμιακός περιβάλλοντας χώρος.
«Ο κύκλος βίας που περιγράφει ο Βέρντι στον Ριγολέττο μεταφέρεται στον μικρόκοσμο της ιταλικής επαρχίας της δεκαετίας του 1980, όπου το οργανωμένο έγκλημα κυριαρχεί. Η διαφθορά, τα εγκλήματα και οι βιασμοί είναι το πραγματικό πρόσωπο μιας κοινωνίας θρησκόληπτης, συντηρητικής και προληπτικής». Η ρεαλιστική σκηνοθεσία θα τολμήσει να ρίξει άλλο φως στις σκιές της ιστορίας, θα ισορροπήσει στο κενό και θα τα καταφέρει. Περισσότερο, γιατί θα προκαλέσει στο κοινό την ανάγκη, να πάρει θέση, πάνω στην αιώνια συζήτηση περί «εκμοντερνισμού» στην εικόνα και την καρδιά της όπερας. Παρά γιατί καταφέρνει τελικά με άνεση, να πάρει μαζί της, στο άλλοτε «γλετζέδικο» και άλλοτε βίαιο σκηνικό της, τους περισσότερους από αυτό.
Μια ακόμη σκηνή που “σόκαρε”. Τζίλντα και Δούκας στη βεράντα (photo: Valeria Isaeva)
Όταν συμβιβαστείς με τον πόνο στη μέση σου, έτσι όπως κάθεσαι, στις όχι και τόσο αναπαυτικές θέσεις του Ηρωδείου (α.κ.α όλο λες δεν θα ξαναπάς και όλο εκεί είσαι), αρχίζεις και παρατηρείς και το τι συμβαίνει τριγύρω σου. Και έτσι αντιλαμβάνεσαι και πόσο αυτό που συμβαίνει στη σκηνή, βγαίνει από αυτή και ανεβαίνει στις κερκίδες. Το πάρτι των οργίων με τις εργάτριες του σεξ και τις εκτεθειμένες θηλές στα στήθη, η «έντονη» σωματική επαφή των δύο πρωταγωνιστών στη βεράντα, ο ημίγυμνος αναβάτης πάνω στη γούνινη ροζ τίγρη, το ντίσκο στρας, η διάχυτη Ιταλική 80ς αναφορά (πόσο οικεία στο σήμερα), ο έκδηλος μισογυνισμός, το αίμα στα εσώρουχα της κακοποίησης, το αίμα στα ρούχα της δολοφονίας, λεπτομέρειες που φτερούγιζαν ανάμεσα στο στριμωγμένο κοινό, προκαλώντας επιφωνήματα έκπληξης, απορίας, θαυμασμού, αντίδρασης, ικανοποίησης. Ένα «γιουχάρισμα» στην πρώτη συνάντηση της Τζίλντας με τον Δούκα που ξεκαθάριζε το ύφος της παράστασης υποχώρησε κάτω από το γενικότερο χειροκρότημα επιβράβευσης του διαφορετικού και της κατανόησής πως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με τυχαίους ακροβατισμούς αλλά με μια σεβαστή βαθιά ανάλυση ενός έργου που την αντέχει. Και ίσως την επιθυμεί.
Ο καμπούρης γελωτοποιός στη Μάντοβα, Ριγολέττος, επί το έργον (photo: Valeria Isaeva)
Οι κύριοι με τεράστιες μάσκες του Μάρλον Μπράντο από το Νονό, υπενθυμίζουν στο κοινό, πως είμαστε στα Ιταλικά 80ς (photo: Valeria Isaeva)
The end (photo: Valeria Isaeva)
Και μετά η τρίωρη παράσταση έλαβε τέλος και τα πηγαδάκια άρπαξαν φωτιά.
Η όποια συζήτηση περί αισθητικής και σκηνοθετικού στησίματος όμως δεν πέρασε καθόλου στο θέμα των ερμηνειών. Εκεί όλα ήταν ξεκάθαρα. Όλοι συμφώνησαν πως οι αποχρώσεις στη φωνή του Δημήτρη Τηλιακού είναι από άλλο πλανήτη και πως έδωσε στον ρόλο του Ριγολέττου βαθιά εσωτερικότητα και μια «γειωμένη» δραματικότητα χιλιόμετρα μακριά από ευκολίες και μελοδραματισμούς. Όλοι θαύμασαν τη λάμψη της Χριστίνας Πουλίτση στο ρόλο της κόρης Τζίλντα και όλοι παραδέχτηκαν πόσο τυχεροί ήταν (μια ψήφος σε αυτό παραπάνω και από μένα) που είδαν επι σκηνής τον Ιταλό τενόρο Φραντσέσκο Ντεμούρο, ως Δούκα της Μάντοβα, να τραγουδά μεταξύ άλλων το κλασσικό la donna e mobile, τόσο δυναμικά και συγκινητικά. Τρεις ερμηνείες που ευτυχήσαν να συνοδεύονται με πολλές περισσότερες του ίδιο υψηλού επιπέδου.
Ο Ριγολέττος της Κατερίνας Ευαγελλάτου και της ΕΛΣ είναι μια παράσταση τελικά που δεν προδίδει και δεν προδίδεται. Και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό, πέραν της όποιας προσωπικής ετυμηγορίας.
https://www.youtube.com/watch?v=f6UMSNm-qGY
Ριγολέττος
Τζουζέππε Βέρντι
2, 5, 8, 11 Ιουνίου 2022 Ώρα έναρξης: 21.00
Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Άλαν Χράνιτελ
Χορογραφία, κινησιολογία: Πατρίσια Απέργη
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση μπάντας: Κάτια Μολφέση
Δούκας της Μάντοβας: Φραντσέσκο Ντεμούρο (2, 5, 8/6), Δημήτρης Πακσόγλου (11/6)
Ριγολέττος: Δημήτρης Τηλιακός
Τζίλντα: Χριστίνα Πουλίτση
Σπαραφουτσίλε: Πέτρος Μαγουλάς
Μανταλένα: Μαίρη-Έλεν Νέζη
Τζοβάννα: Μαργαρίτα Συγγενιώτου
Κόμης του Μοντερόνε: Δημήτρης Κασιούμης
Μαρούλλο: Νίκος Κοτενίδης
Ματτέο Μπόρσα: Γιάννης Καλύβας
Κόμης του Τσεπράνο: Γιώργος Ματθαιακάκης
Κόμησσα του Τσεπράνο: Διαμάντη Κριτσωτάκη
Δεσμοφύλακας: Πέτρος Σαλάτας
Ακόλουθος: Εβίτα Χιώτη
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ
Τιμές εισιτηρίων: €25, €45, €55, €60, €85, €100
Φοιτητικό, παιδικό: €15 / ΑΜΕΑ: €1
Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ, εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου,
aefestival.gr & viva.gr
