Ποτέ μην ξεχαστεί τι ‘κάναν στην Ελένη Τοπαλούδη, να μην υπάρξει καμία άλλη δολοφονημένη

«Ας χαλάσει ο κόσμος όλος, ας γκρεμιστεί, αλλά ας επικρατήσει η Δικαιοσύνη». Αυτά ήταν τα λόγια της Αριστοτελίας Δόγκα, της Εισαγγελέως στη δίκη για τον βιασμό και την δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, πριν από ένα χρόνο. Η Ελένη Τοπαλούδη δολοφονήθηκε από το μακρύ χέρι της πατριαρχίας το 2018 στη Ρόδο. Πίσω από αυτό, ήταν ένας 21χρονος κι ένας 19χρονος άντρας. Άντρες καθημερινοί ήταν οι βιαστές και γυναικοκτόνοι, όχι «ράτσα ειδική», όπως τονίζει χρόνια τώρα το φεμινιστικό κίνημα σε κάθε περίπτωση βιασμού, που όπως είθισται ψάχνουν να το αποδώσουν σε ψυχολογικά προβλήματα, ψυχιατρικοποιώντας την έμφυλη βία, στιγματίζοντας τα άτομα με θέματα ψυχικής υγείας και παρουσιάζοντας τον εκάστοτε βιαστή σαν τέρας. Ενώ αποδεδειγμένα, οι βιαστές κρατούν τα κλειδιά του σπιτιού μας, είναι είτε σύντροφοί μας (πρώην ή νυν), είτε πρόσωπα από το στενό οικογενειακό περιβάλλον.

Σήμερα, οι δύο αυτοί νεαροί άντρες, ο Μανώλης Κούκουρας και ο Αλέξανδρος Λούτσι καταδικάστηκαν σε ισόβια και σε επιπλέον 15 χρόνια κάθειρξη, για ανθρωποκτονία από πρόθεση και τον  βιασμό της Ελένης Τοπαλούδη. Ο πατέρας της Ελένης Τοπαλούδη στο άκουσμα της δικαστικής απόφασης ξέσπασε σε κλάματα, ενώ η μητέρα της επέλεξε να παραμείνει έξω από τη δικαστική αίθουσα. Στο πλευρό των γονιών της Ελένης ήταν για άλλη μια φορά η Μάγδα Φύσσα και η μητέρα της Ερατούς. Ο άνθρωπος αυτός τόνιζε εδώ και καιρό το γεγονός ότι χρειαζόμαστε αυστηροποίηση των ποινών και για τους δολοφόνους και για τους βιαστές.

«Με λένε Ανίσα, Καρολάιν, Ελένη. Με σκότωσε το σύστημα που τους ξεπλένει»

Με ομόφωνη απόφαση, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο απέρριψε όλα τα ελαφρυντικά που ζήτησαν οι συνήγοροι των δύο βασανιστών της Ελένης Τοπαλούδη. Σύμφωνα με την εισαγγελική λειτουργό, οι κατηγορούμενοι παρότι πληρούν τα ηλικιακά κριτήρια για ελαφρυντικά, «προκύπτει πως από τον τρόπο τέλεσης, το σχεδιασμό, τη μεθοδευμένη δράση και την απαξίωση της έννομης τάξης, ότι η πράξη δεν μπορεί να αποδοθεί σε μια μετεφηβική ανωριμότητα». 

Επίσης, όσον αφορά τη μεταμέλεια των γυναικοκτόνων η εισαγγελέας εξήγησε ότι «Υπήρξε μια προσχηματική συγγνώμη για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση του συγκεκριμένου ελαφρυντικού», επισημαίνοντας ότι φυγοδικούσαν επί μια βδομάδα και μόνο αφού οι αρχές κατέληξαν στον έναν κατηγορούμενο υπήρξε ομολογία. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της ανακριτικής διαδικασίας οι δύο δράστες υπέπεσαν σε αντιφατικές καταθέσεις, ενώ επιχείρησαν να επιρρίψουν ευθύνες ο ένας στον άλλο. Για να μην ξεχάσουμε το γεγονός ότι ο 21χρονος ένα 24ωρο μετά τον βιασμό και την δολοφονία άκουγε το “Mama, I’m a criminal”, ενώ έψαχνε στο διαδίκτυο δημοσιεύματα για την υπόθεση, πληροφορίες για το επόμενο θύμα του και ερωτικές ταινίες. 

Η δίκη αυτή απασχόλησε την κοινή γνώμη όσο λίγες στο παρελθόν. Μάλιστα, έπρεπε να γίνει ένα τόσο ειδεχθές κι αποτρόπαιο έγκλημα, όπως ο ομαδικός βιασμός και η δολοφονία της Ελένης, για να αρχίσουμε να συζητάμε συστηματικά και σοβαρά στην Ελλάδα για τον όρο γυναικοκτονία και τη νομική αναγνώριση και αξία του, παρά το γεγονός ότι έχει εισαχθεί στη διεθνή επιστημολογία από το 1976.

Η Ελένη μας έδειξε πως αντιμετωπίζεται η γυναίκα στην ελληνική κοινωνία σήμερα

Νομικά και κοινωνικά:

Η Ελένη είχε βιαστεί ξανά και είχε πάει στην Αστυνομία, η οποία αποδεικνύοντας πόσο συστημικά στέκεται απέναντι στις γυναίκες και τις θηλυκότητες κι όχι δίπλα τους, την αποθάρρυνε από την καταγγελία. Γιατί, σύμφωνα με την πατριαρχική ρητορική, πάντα φταίει το θύμα, η γυναίκα που προκάλεσε ή η γυναίκα που είπε «όχι». Η ελλιπής απόκριση των Αστυνομικών και Δικαστικών Αρχών απέναντι στα φαινόμενα έμφυλης βίας, από την σεξουαλική παρενόχληση μέχρι την γυναικοκτονία, όπως και η έλλειψη σχεδιασμού και υλοποίησης ενός ολιστικού προστατευτικού πλαισίου, το οποίο να είναι ικανό να αναχαιτίσει την έμφυλη είναι καταστάσεις που πρέπει να αλλάξουν άρδην. 

«Mε πικρία βλέπω ότι το 2020 η γυναίκα αντιμετωπίζεται σαν ένα τίποτα σε πολλές περιπτώσεις»

Πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένος και σαφής ορισμός για την σεξουαλική παρενόχληση στον Ποινικό Κώδικα , γιατί μέχρι στιγμής κάνουμε απλά παραπομπές σε ένα άκρως ελλειπές άρθρο για την προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας. Επιπλέον, στον Ποινικό Κώδικα δεν ορίζεται ούτε η κακοποίηση μέσω εικόνας παρά τις δεκάδες περιπτώσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί τον τελευταίο καιρό, ενώ σοβαρό θεσμικό κενό αποτελεί το γεγονός ότι οι γυναικοκτονίες δεν συμπεριλαμβάνονται στις μορφές έμφυλης βίας που κατονομάζονται και ορίζονται από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η αναφορά που υπέβαλε η  Γενική Γραμματέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων στην επιτροπή παρακολούθησης για την υλοποίηση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, δημιούργησε μια εναλλακτική πραγματικότητα «για να ισχυριστεί το ελληνικό κράτος ότι τηρεί τις δεσμεύσεις του, ενώ ούτε τις τηρεί ούτε και επιθυμεί να τις τηρήσει», όπως σχολιάζει η δικηγόρος Ιωάννα Στεντούμη. «Αυτή η ευθύνη είναι πολύ μεγαλύτερη από του κάθε κακοποιητή/βιαστή/γυναικοκτόνου. Είναι συνειδητή,  ξεκάθαρη επιλογή μη υποστήριξης των θυμάτων και ατιμωρησίας των δραστών και γεννάει τα επόμενα θύματα», συμπληρώνει.

«Mε πικρία βλέπω ότι το 2020 η γυναίκα αντιμετωπίζεται σαν ένα τίποτα σε πολλές περιπτώσεις», έχει επισημάνει και η  Αριστοτελεία Δόγκα, η εισαγγελέας της υπόθεσης. Κατά την διάρκεια της δίκης, με τις παρεμβάσεις της, έθεσε άκρως σημαντικές βάσεις για τα έμφυλα εγκλήματα και το ζήτημα της συναίνεσης, καθώς υποστήριξε πως ακόμη κι αν η Ελένη είχε κάνει σεξ με έναν από τους κατηγορούμενους, «αυτό δε σημαίνει κάτι, γιατί και στην ερωτική σχέση και στο γάμο απαιτείται συναίνεση κάθε φορά». Χωρίς συναίνεση, είναι βιασμός, όποια κι αν είναι η σχέση μεταξύ των εμπλεκόμενων προσώπων. Αυτός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο πρέπει να βασίζονται οι δίκες για βιασμό και η συγκεκριμένη εισαγγελική παρέμβαση δημιούργησε ένα δικαστικό προηγούμενο για πρώτη φορά στη χώρα. 

Πόσοι βιασμοί μένουν ατιμώρητοι γιατί τα θύματα είναι ανήλικες, μετανάστριες, τουρίστριες;

Μια άλλη απόδειξη του μισογυνισμού και του διαβρωμένου θεσμού της δικαιοσύνης είναι το γεγονός ότι η γυναίκα που υποστήριξε όλα τα παραπάνω, η εισαγγελική λειτουργός που είπε ότι ζει με την Ελένη μέσα της και υποσχέθηκε πως δεν θα υποκύψει στις πιέσεις, δέχτηκε άγρια επίθεση, μια ημέρα που ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί στο αυτοκίνητό της και εμφανίστηκαν από το πουθενά άγνωστοι που άρχισαν να τη χτυπούν με μανία στο πρόσωπο και σε άλλα σημεία του σώματός της.

Πόσοι θύτες υπάρχουν σε επαρχιακά μέρη όπου δεν μιλάει κανένας γιατί είναι μικρή η κοινωνία κι όλοι σιωπούν; Πόσοι βιασμοί μένουν ατιμώρητοι γιατί τα θύματα είναι ανήλικες, μετανάστριες, τουρίστριες; Είμαστε διατεθειμένες και διατεθειμένοι να αλλάξουμε τα πράγματα ή θα εξακολουθούμε να ακούμε πως το θύμα προκαλεί τον βιασμό του;

«Δεν είναι αυτοί νόμοι», λέει η μητέρα της Ελένης, Κούλα Τοπαλούδη

«Η Τοπαλούδη, η Zackie Oh!, τα κορίτσια των εργοστασίων της πόλης Hermosillo του Μεξικού, η δολοφονημένη μαθήτρια Chiara Paez στην Αργεντινή, που βρέθηκε θαμμένη στην αυλή της οικογένειας του φίλου της, είναι σημεία μια χαρτογράφησης δυνάμεων εξουσίας, ρατσισμού, μισογυνισμού, τρανσφοβίας. Οι περιπτώσεις αυτές δεν είναι προσωπικές ατυχίες, όπως συνήθως παρουσιάζονται στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης, αλλά το αποτέλεσμα της κυρίαρχης μισογυνικής βιοπολιτικής» σημειώνει εύστοχα η Ελπίδα Καραμπά στο feministiqa. 

Είναι αρκετή η κάθειρξη σε ισόβια φυλάκιση;

Η μητέρα της Ελένης, η Κούλα Τοπαλούδη, σημειώνει: «Δεν άλλαξε σε τίποτα η ισόβια κάθειρξη και τα 15 χρόνια για τον βιασμό του παιδιού μου. Εν μέρει αισθάνομαι δικαίωση, εν όλω και γενικώς όχι, γιατί δεν είναι αυτοί νόμοι. Μέχρι 20 χρόνια δήθεν τάχα μπορεί να κάθονται στις φυλακές και να ζητούν αίτηση αποφυλάκισης. Γιατί λέει μέσα ο συνήγορος υπεράσπισης έχει δικαίωμα να βγει στην κοινωνία. Σκέφτεστε 45 χρονών θα βγει στην κοινωνία. Το δικό μου το παιδί δεν είχε δικαίωμα να ζήσει γιατί δεν της έδωσαν δεύτερη ευκαιρία. Εδώ και τώρα αλλαγές στον ποινικό κώδικα και την ποινική δικονομία. Δεν το αντέχω άλλο. Ούτε εγώ, ούτε οι μάνες εδώ δίπλα. Η μαμά της Ερατούς. Η μαμά της Σόφης. Η μαμά της Γαρυφαλλιάς. Η μαμά του Φύσσα. Αν υπάρχει ένα καλό πολιτικό σύστημα, για να μην το ονομάσω σαθρό, θα αλλάξουν τους νόμους. Απαιτώ και θέλω και για τα υπόλοιπα θύματα, τα ισόβια να είναι πραγματικά ισόβια. Δεν μπορεί οι δολοφόνοι να έχουν μόνο δικαιώματα, υπάρχουν και οικογένειες από πίσω που θρηνούν».

«Στο σπίτι αν δεν έρθω, κάψτε την πόλη», λένε οι στίχοι από το κομμάτι που διασκεύασε η Ανοιχτή Ορχήστρα για την 8η Μάρτη στη μνήμη των γυναικών και των θηλυκοτήτων που δολοφονήθηκαν από το χέρι της πατριαρχίας. Γιατί μόνο η μνήμη μας έμεινε από την Ελένη Τοπαλούδη και μια ευχή: 

Ποτέ μην ξεχαστεί ποτέ τι ‘καναν στην Ελένη. Καμία άλλη δολοφονημένη. 

Σκέφτομαι την Ελένη Τοπαλούδη

Κι αν θα ’χε το σκοπό του ένα τραγούδι

Που ν’ ανεβεί στα δίκτυα που την πνίξαν

Στη θάλασσα να πέσει που τη ρίξαν

[…]

Κι όσο για την Ελένη Τοπαλούδη

Θα υπάρχει σ’ οποιοδήποτε τραγούδι

Θα ανεβάζουν οι ξενυχτισμένοι

Στο δίκτυο που απλωμένο περιμένει 

-Το τραγούδι του Φοίβου Δεληβοριά για την Ελένη Τοπαλούδη