Η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη σε μία από τις μάστιγες του 21ου αιώνα. Μάλιστα, μόνο μία ημέρα φάνηκε ότι δεν είναι αρκετή με αποτέλεσμα πλέον όλος ο μήνας Σεπτέμβριος να είναι αφιερωμένος στην άνοια.
Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι στη χώρα μας 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή. Συνολικά, ο πληθυσμός των ανθρώπων με ήπια ή σοβαρά νοητικά προβλήματα πλησιάζει το μισό εκατομμύριο και εάν συνυπολογίσουμε ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή δύο-τριών φροντιστών- μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα σε ένα εκατομμύριο Έλληνες. Σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά του ΠΟΥ και της Διεθνούς Εταιρείας Νόσου Alzheimer κάθε τρία δευτερόλεπτα έχουμε μία καινούργια διάγνωση με αποτέλεσμα ο αριθμός των ασθενών με άνοια σε όλο τον κόσμο να ξεπερνάει τα 50 εκατομμύρια.
Παρότι το Alzheimer αυξάνεται διαρκώς στις αναπτυσσόμενες χώρες, στις ανεπτυγμένες μειώνεται ο επιπολασμός, “καθώς υπάρχει πολλή ενημέρωση”, όπως σημειώνει η τ. καθηγήτρια Νευρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Αlzheimer και Συναφών Διαταραχών, Μάγδα Τσολάκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα κάτω από την ομπρέλα της Ομοσπονδίας Alzheimer λειτουργούν παρόμοιοι οργανισμοί σε 42 πόλεις, οι οποίοι με πολλαπλές εκδηλώσεις και ενημερωτικές ημερίδες δίνουν έναν συνεχή αγώνα κατά της άνοιας.
Τι είναι το Alzheimer και ποιοι κινδυνεύουν
Πρόκειται για μια νόσο που προσβάλλει τον εγκέφαλο, καταστρέφοντας τα εγκεφαλικά κύτταρα και τις συνδέσεις μεταξύ τους. Τα κύρια συμπτώματα αφορούν σε προβλήματα μνήμης και συνήθως τα “κενά” στην πρόσφατη μνήμη, όπως και η διαταραχή στον προσανατολισμό, είναι τα πρώτα συμπτώματα που εκδηλώνονται. Γι’ αυτό και είναι σύνηθες οι πάσχοντες να χάνονται. Οι ασθενείς με άνοια έχουν, επίσης, προβλήματα στο λόγο και τη συμπεριφορά. Οι σημαντικότεροι προδιαθεσικοί μη τροποιποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί για τη νόσο είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση του μέσου όρου ζωής.
Ενα ποσοστό 1% των ατόμων με μεταλλάξεις θα εκδηλώσει τη νόσο συνήθως πριν από τα 60 έτη, όπως εξηγεί η κυρία Τσολάκη. Υπάρχουν, ωστόσο, περίπου 68 προδιαθεσιακά γονίδια για τα οποία μπορεί κάποιος να εξεταστεί. Συνήθως αυτό συστήνεται σε άτομα που έχουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον ασθενή με Alzheimer. “Aκόμη και να υπάρχει η προδιάθεση, με σωματική και νοητική άσκηση, καθώς και με σωστή διατροφή μπορούμε να παρατείνουμε τον χρόνο εμφάνισης της ασθένειας”, επισημαίνει η καθηγήτρια Νευρολογίας.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου όπως είναι οι καρδιαγγειακοί – υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία – το κάπνισμα, οι κακώσεις της κεφαλής, η κατάθλιψη, διάφορα φάρμακα, οι παράγοντες που επηρεάζουν τα νοητικά αποθέματα (IQ, εκπαίδευση, επάγγελμα, πνευματικές, κοινωνικές δραστηριότητες, φυσική άσκηση κ.ά.) και οι διατροφικοί παράγοντες.
Πώς προλαμβάνεται η νόσος;
Οι τρόποι πρόληψης της νόσου δεν είναι ακόμη πλήρως διευκρινισμένοι. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχουν δημοσιευθεί αρκετές έρευνες που δίνουν ελπίδες, γιατί υποστηρίζουν ότι η πρόληψη του Alzheimer εξαρτάται από την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Σ’ αυτόν τον τρόπο ζωής σημαντικό ρόλο παίζουν: ο έλεγχος των αγγειακών παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, διαβήτης, αυξημένη χοληστερίνη, κάπνισμα, παχυσαρκία), που επιτυγχάνεται με φαρμακευτική αγωγή, η υγιεινή διατροφή και συστηματική σωματική άσκηση. Προστατευτικό ρόλο παίζουν επίσης η νοητική άσκηση και γενικότερα οι δραστηριότητες που διεγείρουν τις νοητικές λειτουργίες, η αποφυγή του στρες και η ενεργή κοινωνική ζωή.
«Ο Ιπποκράτης έλεγε ότι ΄το φάρμακό σας είναι η τροφή σας’ και βλέπουμε ότι το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να έχει εξαιρετικά καλή επίδραση στη νοητική λειτουργία. Βοηθά τον εγκέφαλό μας», λέει στην Popaganda η κυρία Τσολάκη. «Προβάλλουμε ταυτόχρονα τη σωματική και τη νοητική άσκηση. Τα Κέντρα Ημέρας δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση. Ευχή μας θα ήταν να είχαμε Κέντρα Ημέρας σε κάθε πόλη».
Εξηγώντας το όφελος του συνδυασμού της σωματικής και νοητικής άσκησης η κυρία Τσολάκη σημειώνει την παρατήρηση των ειδικών από τα Κέντρα Ημέρας που λειτουργούν στην Ελλάδα: Μολις δύο – τρία άτομα στα 150 που παρακολουθούσαν εξελίχθηκαν, σε αντίθεση με ομάδα “ελέγχου” – δηλαδή ομάδα που δεν ακολούθησε κάποια εξάσκηση – στην οποία 18 άτομα είχαν εξέλιξη της νόσου μετά από τρία χρόνια παρακολούθησης 300 ασθενών με Ηπια Νοητική Διαταραχή.
Υπάρχει αποτελεσματικό φάρμακο;
Η διάγνωση της άνοιας, συνήθως, έρχεται στο χρονικό σημείο που το πάσχον άτομο εμφανίζει έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας και αδυναμία να επιτελέσει συνηθισμένες μέχρι τότε δραστηριότητες. Ριζική θεραπεία της νόσου Alzheimer και των άλλων μορφών άνοιας δεν υπάρχει, ενώ οι υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες ελέγχουν εν μέρει τα συμπτώματα, όμως η νευροεκφυλιστική διεργασία στον εγκέφαλο των ασθενών δεν ανακόπτεται και ύπουλα εξακολουθεί τη φυσική εξέλιξή της.
Το καλοκαίρι ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε το σκεύασμα αντουκανουμάμπη της εταιρείας Biogen Inc για τη νόσο Αλτσχάιμερ, το πρώτο φάρμακο εδώ και σχεδόν 20 χρόνια, από το 2003, που λαμβάνει έγκριση. Στις κλινικές μελέτες το φάρμακο έδωσε περισσότερο σημαντικά αποτελέσματα στους βιοδείκτες απ’ ό,τι στα συμπτώματα των ασθενών.
Σχολιάζοντας τη θεραπεία που έγινε αντικείμενο ευρείας συζήτησης, η κυρία Τσολάκη παραδέχεται ότι υπάρχει πρόοδος στη θεραπευτική αντιμετώπιση, ωστόσο ως προς το συγκεκριμένο σκεύασμα θεωρεί ότι πρέπει να καταρτιστούν κατευθυντήριες οδηγίες σε ποιους ασθενείς και ποιο στάδιο της νόσου πρέπει να δίνεται το φάρμακο.
12 παράγοντες κινδύνου για την άνοια
(σύμφωνα με την έκθεση για το 2020 από την Επιτροπή του Lancet)
