Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη φορά που άκουσα τις queer ιστορίες του Ευριπίδη μέσα από τη μουσική του. Πως “Gregory”, μια ιστορία που ένα αγόρι φοβάται να παραδεχτεί τα ερωτικά του συναισθήματα για έναν φίλο του σε εκείνον, ήταν και παραμένει ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια που έχω ακούσει ως queer άνθρωπος. Πως έτρεχα μόνος στους δρόμους του Παρισιού στα πρώτα μετεφηβικά μου χρόνια για να δω τους Evripidis and his Tragedies live, πώς μετά από κάθε ξενύχτι και νύχτα κραιπάλης ακούγαμε με τους φίλους μου στο Σύνταγμα στα McDonald’s το τραγούδι του τα “Πρωινά της Κυριακής”, όλες τις φορές που τον έχω δει live με το πιάνο του και τις ιστορίες του να γοητεύει από τη σκηνή τους παρευρισκόμενους. Ο Ευριπίδης είναι ένας queer καλλιτέχνης που η μελωδικότητα τρέχει στο αίμα του και οι πολιτικές του θέσεις ακούγονται δυνατά στην ελληνική, αλλά και την παγκόσμια queer σκηνή εδώ και χρόνια μέσα από τα τραγούδια του, αλλά και τα social media του. Λίγο καιρό πριν κυκλοφόρησε τον νέο του δίσκο που είναι ο πέμπτος κατά σειρά, αλλά και ένα single που μιλάει για την τραυματική, ομοφοβική επίθεση που έζησε στην Αθήνα. Κάθε κουβέντα μαζί του είναι τουλάχιστον απολαυστική, ειδικά όταν αυτή αφορά την queer εμπειρία.
Ευριπίδη μες την περίοδο της πανδημίας κυκλοφόρησες τον πέμπτο σου δίσκο. Πώς είναι στο μυαλό σου ο νέος κόσμος που βιώνουμε ήδη ή έρχεται; Θέλω να μου τον περιγράψεις.
Ο νέος κόσμος του δίσκου αναφέρεται περισσότερο σε μια προσωπική κατάσταση παρά σε μια παγκόσμια πραγματικότητα, έχει να κάνει με τις αλλαγές που βίωσα τα χρόνια που δούλευα τον δίσκο, τόσο σε συναισθηματικό, όσο και σε πρακτικό ή καλλιτεχνικό επίπεδο. Θέλω να πιστεύω σε ένα νέο κόσμο όπου θα είμαστε σε εγρήγορση, θα αντιδρούμε απέναντι σε πραγματικούς και όχι εικονικούς εχθρούς, θα παλεύουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ατόμων, θα σεβόμαστε το περιβάλλον, θα έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο και θα επενδύουμε στις ανθρώπινες σχέσεις.
Είσαι ένας τραγουδοποιός που καταπιάστηκε και τραγούδησε queer ιστορίες, δικές σου και φίλων σου, πολύ πριν αυτό γίνει ευρέως διαδεδομένο στη μουσική βιομηχανία και queer καλλιτέχνες στην Ελλάδα και παγκόσμια γίνουν κοινότητα και μουσικό ρεύμα. Νιώθεις λίγο πρωτοπόρος σχετικά με το πόσο ανοιχτά μίλησες μέσα από τα τραγούδια σου για το δικό σου queer βίωμα; Ήταν συνειδητή ανάγκη ή κάτι που έκανες οργανικά χωρίς να το σκέφτεσαι;
Πρωτοπόρος δε νιώθω σίγουρα γιατί τα queer βιώματα έχουν τραγουδηθεί εδώ και πολύ καιρό. Ήθελα ωστόσο να συνεχίσω την παράδοση αυτή, με την οποία γαλουχήθηκα τόσο μέσα από τα τραγούδια των Marc Almond, The Smiths, The Hidden Cameras, Jessica 6, Antony and the Johnsons όσο και από “Τα Τραγούδια της Αμαρτίας” του Μάνου Χατζιδάκι. Μου βγήκε οργανικά το να είμαι συγκεκριμένος στους στίχους μου και να μην μιλάω γενικά και αόριστα. Αν γράψω π.χ ένα ερωτικό τραγούδι, να είναι ξεκάθαρα για ένα αγόρι γιατί αυτή είναι η εμπειρία μου. Θυμάμαι πόσο με ενθουσίαζε και με έκανε να νιώθω λιγότερο μόνος όταν διάβαζα, άκουγα και έβλεπα queer βιώματα στην κουλτούρα και ελπίζω να έβαλα κι εγώ το λιθαράκι μου σε αυτό που ονομάζουμε ορατότητα. Πλέον έχω αποφασίσει συνειδητά να είμαι όσο πιο ανοιχτά μπορώ μέλος αυτής της παγκόσμιας κοινότητας, όχι μόνο σαν καλλιτέχνης αλλά και σαν διοργανωτής δρώμενων.
Υπήρξαν στιγμές που μετάνιωσες ή ένιωσες άβολα από το feedback που έπαιρνες για την queer θεματολογία στη μουσική σου; Έχουν υπάρξει περιπτώσεις στο παρελθόν που σε αντιμετώπισε κάποιος με ομοφοβικό τρόπο ως καλλιτέχνη;
Ποτέ δεν μετάνιωσα που τραγούδησα την αλήθεια μου, αν και κάποιες φορές έχω νιώσει άβολα, αλλά ΟΚ, συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια που λέει και η παροιμία. Καταρχάς… Έπρεπε να πείσω τη μαμά μου, η οποία διαβάζει εξονυχιστικά τους στίχους μου και είναι η πιο μεγάλη μου φαν αλλά και η πιο αυστηρή κριτής μου, ότι η επιλογή μου είναι σωστή. Ούσα Ελληνίδα μητέρα, ένιωθε άβολα με το να είμαι τόσο ανοιχτός, και ίσως όχι εντελώς άδικα. Η ελληνική κοινωνία είναι τοξική απέναντι στα queer άτομα, καθώς κυριαρχείται από τον μισογυνισμό, την ομοφοβία, το μίσος για ό,τι δεν είναι πατρίδα-θρησκεία-οικογένεια. Ας μην ξεχνάμε ότι συνήθως οι queer καλλιτέχνες το κρατάνε κρυφό… Ότι για χρόνια είχαμε τη Χρυσή Αυγή να σπέρνει τον τρόμο, εγώ δε έπεσα θύμα επίθεσης. Η μαμά μου λοιπόν μια μου έλεγε ότι εκτίθεμαι στον κίνδυνο και μια μου έλεγε ότι βάζω τον εαυτό μου σε ένα κουτί με την ταμπέλα “gay” πάνω και ίσως δεν μπορεί η μουσική μου να φτάσει σε πολύ κόσμο. Σε αυτό το δεύτερο σκέλος ίσως έχει δίκιο, ίσως αν τραγουδούσα χρησιμοποιώντας γενικότητες και αοριστολογίες στους στίχους να είχα ευρύτερο κοινό. Στην Ισπανία μπορώ να πω ότι ζω τη ζωή μου πολύ πιο ελεύθερα και χαλαρά αλλά και εκεί νιώθω ότι με αντιμετωπίζουν λίγο “κάπως”… Κάτι που νομίζω ότι το νιώθουν οι περισσότεροι queer μουσικοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Κάτι που θεωρώ ξεκάθαρα ομοφοβικό πχ είναι να βλέπω σε LGBTQI+ δρώμενα να έχουν βήμα, κάποιες φορές και πιο σημαντικό από τα ίδια τα LGBTQI+ άτομα, cis έτερο κανονικοί καλλιτέχνες, με την πρόφαση ότι είναι σύμμαχοι.
Θέλω να μου πεις γιατί είναι σημαντικό για σένα το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι queer καλλιτέχνες μιλάνε ανοιχτά στην τέχνη τους για το community και το βίωμά τους;
Γιατί η τέχνη κάνει τα άτομα να νιώθουν λιγότερο μόνα και τα παρακινεί να σκεφτούν, να ονειρευτούν, να κάνουν την αλλαγή. Όσο πιο ορατό είναι το queer βίωμα, όσο πιο πολύ εξιστορείται από άτομα που είναι queer, τόσο περισσότερο η υπόλοιπη κοινωνία αναγκάζεται να το δεχτεί σαν μέρος της πραγματικότητας. Είμαστε μαγικά πλάσματα σίγουρα άλλα θέλουμε να είμαστε και αληθινά, με πραγματικά, χειροπιαστά δικαιώματα, ελευθερίες, όνειρα και μια θέση στον ήλιο.
Πριν μετακομίσεις στην Ισπανία ζούσες στην Ελλάδα και έχεις βιώσει από πρώτο χέρι το πώς αντιμετώπιζε η ελληνική κοινωνία τους gay ανθρώπους. Νιώθεις ότι με το πέρασμα του χρόνου έχει γίνει ουσιαστικά πιο δεκτική και έχει αναπτύξει κάποιας μορφής ενσυναίσθηση και ευαισθησία ή παραμένει βαθιά συντηρητική;
Θεωρώ ότι η κοινωνία παραμένει βαθιά συντηρητική σε μεγάλο ποσοστό της, αν και προφανώς έχει αναγκαστεί να πάει κάπως μπροστά, δεδομένου ότι η πρόοδος είναι άγριο ποτάμι και τίποτε δεν μπορεί να τη δαμάσει στο τέλος. Πλέον ανοίγουν συζητήσεις που δεν μπορούσα καν να τις διανοηθώ όταν έφυγα, πριν από 18 χρόνια. Προφανώς έχει παίξει τεράστιο ρόλο το internet, καθώς με ένα κλικ μπορείς να δεις πώς ζουν οι άνθρωποι σε άλλα μέρη, πιο προοδευτικά, και αυτό σε κάνει να νιώθεις μέρος μιας παγκόσμιας κοινότητας και πάλης, και να μη θες να συμβιβαστείς με ψίχουλα. Βλέπω ότι επιμέρους άτομα αγωνίζονται, βγαίνουν στους δρόμους, γράφουν στο διαδίκτυο, ζουν ελεύθερα, και με συγκινεί πάρα πολύ αυτό. Από την άλλη βλέπω ότι οι πολιτικοί προσπαθούν να εκμεταλλευτούν αυτό τον αγώνα για να το παίξουν προοδευτικοί και αυτό με εξοργίζει. Βάζουν ένα gay άτομο στην κυβέρνηση π.χ. και νομίζουν ότι θα ξεχαστεί το πόσο συντηρητικοί είναι. Όσο σκέφτομαι το πόσο κουτσό είναι το νομοσχέδιο συμβίωσης, το όπως φέρεται η αστυνομία στα ΛΟΑΤKI άτομα, το ότι η Ελλάδα αρχικά δεν υπέγραψε την κοινή δήλωση ενάντια της Ουγγαρίας, το πώς φέρθηκε η κοινωνία στο Ζακ και στη Δήμητρα, μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι.
Στο νέο σου δίσκο έχεις ένα πολύ ιδιαίτερο τραγούδι που μιλάει για το άγχος και την κατάθλιψη, το Melancholia. Η ψυχική υγεία είναι θέμα που έχει τα τελευταία χρόνια ταλανίζει όλο και περισσότερους ανθρώπους. Πόσο σε απασχολεί εσένα ως καλλιτέχνη και ως άνθρωπο.
Το κεφάλαιο της ψυχικής υγείας είναι τεράστιο και έχει υπάρξει ταμπού μέχρι πολύ πρόσφατα. Καθότι ζούμε σε μια κοινωνία που μας πιέζει από παντού, είναι δύσκολο να μην έχουμε ψυχικά θέματα. Πολλά άτομα προτιμούν να κουκουλώνουν τα τραύματα τους ή να κατασκευάζουν προσωπεία αλλά κάποια στιγμή η αλήθεια βγαίνει στο φως. Οι queer άνθρωποι έχουμε το έξτρα κατιτί μας, το στρες της μειοψηφίας. Αυτό μας ωθεί πολλές φορές προς την αυτοκαταστροφή. Δεν πιστεύω πως είναι δρόμος χωρίς επιστροφή αλλά θέλει πάνω από όλα παραδοχή της κατάστασης και μετά θέλει δουλειά ώστε ο κόμπος που έχει δημιουργηθεί μέσα μας να λυθεί ή έστω να χαλαρώσει και να μη μας πνιγεί. Εμένα με βοηθάει πολύ να ακούω, να διαβάζω, να βλέπω τα βιώματα άλλων ανθρώπων όσον αφορά την ψυχική υγεία γιατί με κάνουν να νιώθω, για άλλη μια φορά θα το πω, ένα λιγότερο μοναχικό πλάσμα, μου δίνουν δύναμη. Για αυτό το λόγο αλλά και για να εξορκίσω το προσωπικό μου ταμπού, έγραψα το κομμάτι Melancholia. Ήθελα μέσα από αυτό να δηλώσω ότι δεν είναι ντροπή ούτε δια παντός καταδίκη ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας και ότι πάντα μπορούμε να απλώσουμε το χέρι και να ζητήσουμε βοήθεια.
Η μουσική σου φαίνεται ότι λειτουργεί ψυχαναλυτικά για σένα και σε βοηθά να διαχειρίζεσαι καταστάσεις όπως η απώλεια που έχεις βιώσει και έχεις τραγουδήσει. Πώς δέχεται το κοινό σου την ευθύτητα και την ειλικρίνεια στις ιστορίες που τραγουδάς;
Το κοινό μου πιστεύω ότι με ακούει για αυτόν ακριβώς το λόγο, επειδή τραγουδάω με ειλικρίνεια για θέματα που απασχολούν όλους τους ανθρώπους: την αγάπη, τη φιλία, την ελπίδα, τη νοσταλγία, το άγχος, τον φόβο, την απώλεια, τον θάνατο, την χαρά της ζωής.
Συμπληρωματικά με τον νέο σου δίσκο, κυκλοφόρησες ένα νέο single με τίτλο “Lycabettus” που περιγράφει μία πολύ έντονη εμπειρία ομοφοβικής επίθεσης που έζησες στην Ελλάδα. Θέλω να μας μιλήσεις για αυτή τώρα που έχει περάσει καιρός. Πώς διαχειρίζεσαι το τραύμα μιας τέτοιας εμπειρίας;
Συνέβη ενώ κατεβαίναμε το Λυκαβηττό με τον τότε σύντροφο μου, αφού είχαμε περάσει ώρες έξω από το θέατρο να φιλιόμαστε και να γελάμε βλέποντας τη θέα. Τέσσερις μηχανές με από δυο άντρες η καθεμία σταμάτησαν στον περιφερειακό, κλείνοντας μας το δρόμο. Οι τύποι άρχισαν να με ρωτάνε αν είμαι ο τάδε που έκανε μαλακία στο δεινά. Με το που άκουσα το «Πιάστον τον πούστη!» αρχίσαμε να τρέχουμε στην απότομη πλαγιά. Κατρακυλήσαμε μέσα από αγκάθια, βράχια και ένα αυλάκι, μέχρι που πηδήξαμε από ένα γκρεμό περίπου τεσσάρων μέτρων και βρεθήκαμε μπροστά από σπίτια. Κρυφτήκαμε στη εξωτερική σκάλα μιας πολυκατοικίας και ακούσαμε τις μηχανές να κάνουν περιπολία. Όταν είχα περάσει αρκετή ώρα χωρίς να ακούμε τίποτα, συρθήκαμε μέχρι έναν κεντρικό δρόμο και βρήκαμε ταξί. Ο οδηγός μας είπε «Τί κάνατε τέτοια ώρα εκεί πάνω;» με επικριτικό ύφος και κατάλαβα ότι δεν θα άντεχα να πάω στο τμήμα και να ακούσω τέτοιο σχόλιο από αστυνόμο ενώ ταυτόχρονα θα έκλαιγα με λυγμούς από τα νεύρα και το φόβο μου. Είχα σπάσει και τη φτέρνα μου και πονούσα πολύ αλλά προπαντός ήθελα να αφήσω το εφιάλτη πίσω μου. Εκείνη η νύχτα είναι η μοναδική φορά που έχω σκεφτεί ότι ζω τις τελευταίες στιγμές μου. Πίστεψα για λίγα λεπτά, που όμως φάνηκαν αιώνες, ότι αν μας έπιαναν θα μπορούσα κυριολεκτικά να μας σκοτώσουν στο ξύλο, μέσα στην προστασία που τους έδινε η απόλυτη ερημιά του λόφου.
Άργησα έναν χρόνο να μιλήσω δημόσια για πολλούς λόγους. Ο φόβος των γονιών μου μη γίνω στόχος, ο τρόμος μου να αντιμετωπίσω ομοφοβικά σχόλια από την αστυνομία, η αμφιβολία για το αν θα μου πρόσαπταν το ότι φούσκωσα τα γεγονότα για δημοσιότητα… Και δεν είχα τελείως άδικο. Το γεγονός ότι δε μας έπιασαν και δεν μας σάπισαν στο ξύλο χρησιμοποιήθηκε από κάποιους σαν πάτημα για να πουν… Μήπως δεν ήταν ομοφοβική επίθεση; Μήπως απλά σας έκαναν πλάκα και εσείς το πήρατε στα σοβαρά; Μήπως υπερβάλλεις;
Τα χρόνια πέρασαν και ελπίζω ότι αυτή η εμπειρία δε με ορίζει, αλλά ποτέ δε την ξεχνάω. Πλέον είμαι πολύ προσεκτικός. Δεν σκαρφαλώνω πια σε λόφους μέσα στη νύχτα για να δω τη θέα, κάτι που λάτρευα να κάνω μέχρι τότε. Όταν βλέπω μεγάλες παρέες αντρών σε σκοτεινούς ή άδειους δρόμους αλλάζω πορεία αυτόματα. Μου έμεινε η απορία, το παράπονο, η οργή: πώς είναι δυνατόν να ήθελαν να με βλάψουν κάποιοι παντελώς μου άγνωστοι άντρες; Έγραψα το τραγούδι για να μην ξεχάσω ποτέ τον τρόμο που ένιωσα και που με συνδέει με αναρίθμητα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, γυναίκες και έγχρωμα άτομα που έχουν πέσει θύματα εγκλημάτων μίσους.
Μια νύχτα ανέβηκα στο Λυκαβηττό με πολλούς φίλους για να εξορκίσω το κακό. Ταυτόχρονα, κάτω στο κέντρο διεξαγόταν μια τεράστια συγκέντρωση της Χρυσής Αυγής. Τα ουρλιαχτά των συμμετεχόντων έφταναν στα αυτιά μας καθώς θαυμάζαμε την υπέροχη θέα της νυχτερινής Αθήνας, ένα γαλαξία που θαρρείς κατέβηκες τη γη. Ήταν ανατριχιαστική εμπειρία.
Μένεις στην Ισπανία εδώ και χρόνια, αλλά παρακολουθείς στενά τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις; Σε ανησυχεί καθόλου η πολιτική κατάσταση στη χώρα τον τελευταίο καιρό;
Τα δυο τελευταία χρόνια θεωρώ ότι έχουμε πάει παρά πολύ πίσω σαν χώρα. Η αστυνομοκρατία έφερε την κατάσταση στο απροχώρητο, οι σκηνές που έβλεπα σε βίντεο και όσα διάβαζα έμοιαζαν με στιγμιότυπα από δικτατορικό καθεστώς. Να σου πω την αλήθεια έρχεται η στιγμή που μπλοκάρω και δε θέλω να μαθαίνω παραπάνω, άλλωστε δεν ξέρω από πού να το πιάσω… Το νομοσχέδιο για την συνεπιμέλεια είναι απροκάλυπτος μισογυνισμός. Το να βγαίνουν τα μαθήματα των καλλιτεχνικών και της κοινωνιολογίας από τα σχολεία (ενώ τα θρησκευτικά όχι) το θεωρώ εγκληματικό για τη νεολαία. Η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου… Σε μια χώρα που έζησε το Πολυτεχνείο είναι, το λιγότερο, ασέβεια. Και όλα αυτά ενώ ο «εξευγενισμός», κοινώς gentrification, έχει καταστήσει την Αθήνα πανάκριβη για τους μόνιμους κατοίκους της και παράδεισο για τους ξένους από χώρες υψηλότερων εισοδημάτων που έρχονται για να ζήσουν το όνειρο.
Ευριπίδη τα τραγούδια σου δίνουν την αίσθηση ότι ένας άνθρωπος που έχει ζήσει τον έρωτα κινηματογραφικά. Μεγαλώνοντας ως ανοιχτά queer άτομο θέλω να μου σχολιάσεις λίγο αν έχει αλλάξει ο τρόπος που ερωτεύονται οι gay άνθρωποι, νεότεροι και συνομήλικοι σου.
Νομίζω πως πλέον, για πολλούς ανθρώπους, ο έρωτας δεν ταυτίζεται με την (αρκετά ουτοπική σαν ιδέα) μονογαμία. Επίσης, σε μεγάλο βαθμό το φλερτ έξω στα μπαρ αντικαταστάθηκε με το φλερτ στις εφαρμογές για γνωριμίες. Έχω ανάμεικτα συναισθήματα για την όλη κατάσταση. Από τη μια βλέπω να υπάρχει περισσότερη ελευθερία και η δυνατότητα τα άτομα, που από φύση είναι πολύ ντροπαλά στο τετ α τετ, να κάνουν γνωριμίες πιο εύκολα. Από την άλλη έχω την αίσθηση ότι οι απεριόριστες δυνατότητες και το πάρα πολύ εύκολο σεξ έχουν καταστήσει το παιχνίδι κάπως φτηνό και εμάς απλούς αριθμούς σε πολλές περιπτώσεις. Νιώθω ότι σαν άτομα είμαστε πιο αναλώσιμα από ποτέ και ότι η ελευθερία που δίνουν οι εφαρμογές μπορεί να καταλήξει σε ασυδοσία, άσε που μέσα τους δίνει και παίρνει ο κακοποιητικός λόγος.
Ευριπίδη θέλω να μου πεις αν η μουσική είναι ακόμα relevant. Παλιά στην Αθήνα η εναλλακτική σκηνή, είχε την αίσθηση ενός γαλατικού χωριού που οι άνθρωποι ζούσαν για να ανακαλύψουν νέες μουσικές. Έχει χαθεί αυτό ή έχει εξελιχθεί σε κάτι άλλο; Από τις επαφές σου Έλληνες καλλιτέχνες και την εγχώρια σκηνή, πώς το βλέπεις;
Δεν έχω μεγάλη άποψη για την εγχώρια σκηνή και για το πώς τη βιώνουν τα μέλη της αλλά πάντα είχα την αίσθηση ότι η Αθήνα έχει σκληροπυρηνικά μουσόφιλα άτομα και μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα μπαρ που έχω πάει ποτέ, όσον αφορά στη μουσική που παίζουν. Ταυτόχρονα αυτό που λες για το γαλατικό χωριό το ασπάζομαι απόλυτα. Η εναλλακτική σκηνή μοιάζει μια μειοψηφία, μια σταγόνα στον ωκεανό του λαϊκού, του έντεχνου, του ραπ και του ροκ/ μέταλ. Σε σχέση με το πως τη θυμάμαι δεκαοχτώ χρόνια πριν, μου φαίνεται πολύ εξελιγμένη, ακομπλεξάριστη και με διάθεση για πειραματισμό και απρόσμενες μείξεις μουσικών στιλ. Χαίρομαι που τραγουδάνε πολύ συχνά πια στα ελληνικά. Θεωρώ ότι η σύνδεση που έχεις με το κοινό όταν τραγουδάς στη μητρική του γλώσσα είναι μοναδική, το κατάλαβα με τον ελληνικό μου δίσκο “Μια Τρίτη στην Καντίνα”. Και υπάρχουν βέβαια εκπληκτικά παιδιά που κάνουν μουσική…Nalyssa Green, Δέσποινίς Τρίχρωμη, Στέλλα, Kristof, The Boy, Vassilina, Sarah P., Pan Pan, The Callas, Capette, LogOut, Melentini και πολλά ακόμα.
