Η «Πλεξούδα»: ένα μυθιστόρημα όπου πρωταγωνίστρια είναι η Γυναίκα

Η θρησκευτική αντίληψη για την θέση της γυναίκας, υπήρξε από την αρχή προφανής: Η πρώτη γυναίκα, η Εύα, δημιουργήθηκε από το Θεό για να μην είναι ο άντρας μόνος του, για να έχει δηλαδή ο Αδάμ με κάτι να ασχολείται. Άλλωστε, τον ίδιο μύθο για τη δημιουργία της γυναίκας αναφέρει και το Κοράνι των μουσουλμάνων και το ιουδαϊκό Θωρ, καθώς και άλλα ιερά βιβλία διαφόρων θρησκειών που υποστηρίζουν ότι η γυναίκα από την καταγωγή της είναι κατώτερη ύπαρξη.

Οι θεολόγοι του Μεσαίωνα, πάλι, έθεσαν το ερώτημα αν η γυναίκα έχει ψυχή, αφού δεν πλάστηκε απευθείας από το Θεό, αλλά από το πλευρό του Αδάμ. Σε διάστημα περίπου τριών αιώνων υπολογίζεται ότι χιλιάδες γυναίκες κάηκαν ως μάγισσες, με αποκορύφωμα το 1630. Τις κατηγορούσαν ότι έκαναν σεξουαλικά όργια με τον Διάβολο!

Αλλά ούτε οι αρχαίοι Ελληνες την είχαν σε ιδιαίτερη υπόληψη: Ο Πλάτωνας γράφει ότι «οι άντρες είναι αυταπόδεικτα ανώτεροι από τις γυναίκες και τα παιδιά», ο δε Πυθαγόρας μιλούσε για τις δύο αρχές που δημιούργησαν τον κόσμο: η πρώτη είναι το αγαθό στοιχείο από το οποίο προήλθε η τάξη, το φως και ο άντρας και η άλλη, το κακό στοιχείο είναι που γέννησε το χάος, το σκότος και τη… γυναίκα.

Όταν, λοιπόν, η Βιρτζίνια Γουλφ δημοσιεύει το 1923 το «Ένα δικό της δωμάτιο», θα αναδείκνυε ένα απολύτως σημαντικό θέμα: το γεγονός ότι οι γυναίκες δεν έχουν καμία οικονομική ή πολιτική δύναμη και κατά συνέπεια περνούν τη ζωή τους στη σκιά των ανδρών. Ώσπου, η Σιμόν ντε Μποβουάρ έρχεται με το «Δεύτερο Φύλο» (1949) να αποκαταστήσει τη γυναίκα στη σύγχρονη εποχή.

Η θηλυκή ταυτότητα -λέει η Μποβουάρ- δεν είναι παρά ένα δημιούργημα της ανδροκρατούμενης κοινωνίας που κρατάει τη γυναίκα συνειδητά σε θέση κατωτερότητας και όχι κάποια αναπόδραστη φυσική αναγκαιότητα: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι», είναι η φράση-κλειδί της επιχειρηματολογίας της.

Παρ’ όλα αυτά, η γυναίκα έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης συγγραφέων που μέσα από τα έργα τους εξέφρασαν τον θαυμασμό τους για αυτήν. Από την Αντιγόνη μέχρι την Ιουλιέτα και από την Άννα Καρένινα και την Μαντάμ Μποβαρύ έως την λαίδη Τσάτερλι αποτυπώθηκαν οι πιο λεπτές αποχρώσεις της γυναικείας φύσης. Η «Άννα Καρένινα» του Τολστόι, για παράδειγμα, είναι η συναρπαστική ιστορία μιας γυναίκας που αψήφησε τις συμβάσεις της εποχής της, ακολουθώντας την παθιασμένη προσωπικότητά της μέχρι την αυτοκαταστροφή.

Απ’ την άλλη, η «Μαντάμ Μποβαρύ» του Φλωμπέρ είναι η ιστορία μιας κοπέλας στη γαλλική επαρχία, η οποία θα κυνηγήσει μια ζωή σαν αυτή που περιγράφεται στα ρομαντικά μυθιστορήματα, γεμάτη έντονες συγκινήσεις και ερωτικά πάθη. Όσο για τον Αγγλο συγγραφέα Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λόρενς, από την πλευρά του, στον «Εραστή της λαίδη Τσάτερλι» σπρώχνει τη λαίδη Τσάτερλι στην αγκαλιά του εραστή, την κάνει να αφήνεται στις ορέξεις του σώματος και της ψυχής.

Λετισιά Κολομπανί
«Η πλεξούδα»
Μετάφραση: Γιάννης Στρίγκος
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 272

Σε αυτήν τη λογοτεχνική παράδοση που αποθεώνει –με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- τη γυναίκα, εντάσσεται και «Η πλεξούδα» της Λετισιά Κολομπανί. Σε αυτό το έργο διασταυρώνονται οι ζωές και η μοίρα τριών γυναικών που δε θα συναντηθούν ποτέ. Η πρώτη είναι η Σμίτα, η οποία ανήκει στην κάστα των Ανέγγιχτων, δηλαδή στο χαμηλότερο σκαλοπάτι της ινδικής κοινωνίας. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζει είναι άθλιες, όπως και η δουλειά της στα αποχωρητήρια. Έχει όμως άλλα όνειρα για τη μικρή της κόρη και αυτό θα την οδηγήσει στο να πάρει μια παράτολμη απόφαση.

Η δεύτερη είναι η Τζούλια από το Παλέρμο. Είναι αποφασισμένη να βρει λύση ώστε να μη χαθεί η βιοτεχνία του πατέρα της, που μοιάζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο λόγω της αλλαγής των συνθηκών. Η τρίτη είναι η Σάρα, εξαιρετικά επιτυχημένη δικηγόρος στο Μόντρεαλ, που βλέπει τον κόσμο της να κλυδωνίζεται, μαζί με την υγεία της, καθώς έρχεται αντιμέτωπη με τον κοινωνικό αποκλεισμό του εργασιακού της περιβάλλοντος όταν αποκαλύπτεται ότι πάσχει από καρκίνο.

Οι ιστορίες αυτών των τριών γυναικών, που καλούνται να παλέψουν ενάντια στη μοίρα τους, είναι άρρηκτα δεμένες με ένα παράξενο νήμα που και οι ίδιες δε γνωρίζουν. Αισθάνονται κάποια στιγμή ότι μπορούν να τα καταφέρουν, να διεκδικήσουν και να κατακτήσουν την αξιοπρέπειά τους, την προσωπική τους ελευθερία και την ευτυχία, απέναντι σε στερεότυπα, ήθη, προκαταλήψεις, νοοτροπίες που μοιάζουν να ακυρώνουν κάθε όνειρο και επιθυμία. Η λιτή, σφιχτή γραφή της Κολομπανί αναδεικνύει με αδρές γραμμές τη φρίκη της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν οι τρεις ηρωίδες της, την αγωνία για το μέλλον, τον πόνο, την απελπισία τους, την φαινομενικά αναπόδραστη απόγνωση.

Πρόκειται για επιδέξιο μυθιστόρημα με πρωταγωνίστριες τρεις γυναίκες που ζουν σε διαφορετικά μήκη και πλάτη της γης, ανήκουν σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, πιστεύουν σε διαφορετικές θρησκείες και οι οποίες έχουν έναν κοινό στόχο: είναι αποφασισμένες να ξεπεράσουν τους περιορισμούς τους οποίους θέτει στη ζωή τους το φύλο τους. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ένα εξαιρετικό τρίπτυχο στο οποίο είτε άμεσα και κυριολεκτικά, είτε έμμεσα και υπαινικτικά, πρωταγωνίστρια είναι πάντα μόνο μία: και αυτή δεν είναι άλλη από τη Γυναίκα, η οποία -για ακόμη μία φορά- έχει την τιμητική της σε ένα λογοτεχνικό έργο υψηλών προδιαγραφών…

Βιβλία στη Βιτρίνα

Τα εκατόν τριάντα επιλεγμένα αποσπάσματα πεζού λόγου του Ελύτη, που περιλαμβάνει το βιβλίο, διαμορφώνουν μιαν άλλου είδους πατριδογνωσία. Η Ελλάδα, η ιστορία του ελληνισμού, η ελληνική γλώσσα, η ελληνική θάλασσα – το Αιγαίο, η ελληνική φύση, η ελληνική τέχνη και η ελληνική πραγματικότητα αποτελούν τους επτά επιμέρους θεματικούς άξονες των κειμένων. Ο Οδυσσέας Ελύτης αποσαφηνίζει, προτρέπει, καταγγέλλει και μας δίνει το μίτο μιας νοητής περιπλάνησης στα μονοπάτια ιδεών και αισθήσεων της χώρας μας, όπως την είδε και την έζησε ο ίδιος, που δεν φοβήθηκε να δηλώσει Έλληνας «οργανικά, ψυχολογικά, αισθησιακά, ακατανίκητα!».

Η διαδρομή του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν –από γιος φτωχού τσαγκάρη, επιτυχημένος συγγραφέας– μοιάζει με παραμύθι. Εξάλλου, έκανε ό,τι μπορούσε για να διατηρήσει αυτόν το μύθο. Οι χαρακτήρες του Άντερσεν ξεκίνησαν τη θριαμβευτική πορεία τους στον κόσμο κατά τη διάρκεια της ζωής του και δεν έχουν ξεχαστεί μέχρι σήμερα. Σε κάθε περίπτωση, τα παραμύθια του είναι από τα πιο πολυμεταφρασμένα έργα σε όλη την ιστορία της λογοτεχνίας. Μολονότι βασίζονται σε λαϊκούς θρύλους, τα περισσότερα χαρακτηρίζονται από έναν ηθικό ρεαλισμό. Ορισμένα από τα παραμύθια του αποκαλύπτουν μία αισιόδοξη πίστη στην επικράτηση του καλού και του ωραίου. Άλλα, πάλι, είναι βαθιά απαισιόδοξα και έχουν δυσάρεστο τέλος. Η προσωπική του ζωή δεν μοιάζει με την εικόνα ενός καλοκάγαθου τζέντλεμαν, που αφιέρωσε τη ζωή του ολοκληρωτικά στη συγγραφή έργων για παιδιά, αλλά πιο πολύ με εκείνην ενός φιλόδοξου, τρωτού, ματαιόδοξου, ευαίσθητου και ευφυούς άνδρα.

Σε μια τρομακτική Σεούλ, εγκληματικά συνδικάτα, «οργανωτές» και εκτελεστές διαγκωνίζονται για την κυριαρχία. Πίσω από τις δολοφονίες βρίσκονται πάντα μηχανορράφοι, των οποίων τα σχέδια εκτελούν πληρωμένοι δολοφόνοι. Από την εποχή της ιαπωνικής κατοχής της Κορέας, η «βιβλιοθήκη των σκυλιών» είναι η πιο ισχυρή οργάνωση των δολοφόνων αυτών. Ο Ρέσενγκ είναι δολοφόνος, μια ζωή εκτελεί συμβόλαια θανάτου. Παίρνει εντολές από τους «οργανωτές» –τα μυστηριώδη αφεντικά που κινούν τα νήματα– και τις ακολουθεί κατά γράμμα. Ώσπου μια μέρα αποφασίζει να παραβεί τους κανόνες και να αφήσει ένα θύμα να πεθάνει µε τον τρόπο που επιθυμεί. Στο εξής, κάθε κίνησή του παρακολουθείται. Μήπως οι «οργανωτές» έχουν αποφασίσει ότι οι μέρες του είναι μετρημένες; Και εφόσον δε γνωρίζει ποιοι είναι, πώς είναι δυνατόν να τους ξεφύγει; Ο Ουν-σου Κιµ γράφει μια ακαταμάχητη κοινωνικοπολιτική αλληγορία µε σκοτεινό χιούμορ και οξύ σαρκασμό. Οι πρωταγωνιστές του, άνθρωποι που ζουν στο περιθώριο της κορεατικής κοινωνίας, φέρνουν στον νου την ταινία «Παράσιτα».

Η Μπλάιδ Κόνορ δεν είχε ποτέ μια σχέση στοργής με τη μητέρα της. Αλλά είναι αποφασισμένη ότι η δική της σχέση με την κορούλα της θα είναι διαφορετική: θέλει να είναι η θερμή, καθησυχαστική, υποστηρικτική μητέρα που η ίδια δεν είχε ποτέ. Όταν, όμως, διαπιστώνει ότι η κόρη της εκδηλώνει επιθετικότητα και μοχθηρία τόσο απέναντι στη μητέρα της όσο και απέναντι στα άλλα παιδάκια του νηπιαγωγείου, αρχίζει να αναπτύσσει ένα είδος εμμονής με τη συμπεριφορά της κόρης της με ολέθριες συνέπειες για τον γάμο της. Και μετά το τραγικό ατύχημα στο οποίο χάνει τον γιο της η Μπλάιδ έρχεται αντιμέτωπη με τον μεγαλύτερο εφιάλτη της. Ένα μυθιστόρημα ύμνος και ταυτόχρονα γροθιά στη μητρότητα.