O Θωμάς Ζάμπρας νιώθει ευθύνη για τα αστεία που λέει

Η σχέση μου με το stand up, είναι η εκτίμηση που έχω στους ανθρώπους που καταφέρνουν να ισορροπήσουν ένα αστείο πάνω σε ένα νήμα σοβαρό που αγκιστρώνει. Η αλήθεια είναι, και αυτό αποτελεί μια πολύ προσωπική μου σχέση με το χιούμορ, ότι δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι αυτοί, παρόλα αυτά, κάποιοι έχουν καταφέρει να με πάνε σε παραστάσεις τους, να αναζητήσω βίντεο τους στο YouTube και να μην «τρέξω» γρήγορα τα stories τους στο Instagram. Ένας τέτοιος τύπος είναι ο Θωμάς Ζάμπρας, με τον οποίο συναντήθηκα στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κάτω απ’ το Ηρώδειο, για να μην τον ρωτήσω ποιο είναι το αγαπημένο του αστείο.

«Τον τελευταίο χρόνο είχα διάφορα σκαμπανεβάσματα στο κομμάτι της δημιουργίας, μιας και είναι πολύ πιο εύκολο να παράγεις κάτι ξέροντας ότι θα μπορέσεις να το παρουσιάσεις κάπου. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σήμερα, οπότε το κίνητρο μειώνεται. Το πιο δύσκολο είναι η έλλειψη ερεθισμάτων απ’ την οποία προκύπτει κάθε καλλιτεχνική δουλειά. Όταν η καθημερινότητα μας είναι όλη μέσα στο σπίτι, πόσες ιδέες να γεννήσεις;

Ευτυχώς, την περίοδο της πανδημίας, δεν ένιωσα μοναξιά όπως αρκετός κόσμος, ενώ προέκυψαν κάποιες δουλειές σχετικές με τη διαφήμιση και την τηλεόραση που με ανάγκασαν να πιεστώ και να γράψω. Έχω βέβαια μόνιμα την αίσθηση ότι η ζωή μου έχει μπει σε παύση, με τον χρόνο όμως να συνεχίζει να κυλά κανονικά.

Δεν μπορώ να πω ότι μου δημιουργήθηκαν ιδιαίτερες υπαρξιακές αναζητήσεις αυτήν την περίοδο, όμως η καλλιτεχνική δημιουργία και μάλιστα η δημιουργία κωμωδίας ή κειμένων που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη εμπειρία, σίγουρα σε στρέφουν προς μια εσωτερική και υπαρξιακή αναζήτηση, μιας και ένα από τα βασικά πράγματα που κάνεις είναι να αναλύεις εμπειρίες. Παρατηρείς μια συμπεριφορά και προσπαθείς να σκάψεις βαθύτερα. Πρόκειται για μια τέχνη αναλυτική».

Η κουβέντα έχει σαν φυσική ροή τον πολιτισμό και τον τρόπο που εξορίστηκε απ’ τη ζωή μας, σαν κάτι μη αναγκαίο για κανέναν. «Παρόλο που προσπαθώ να δίνω πάντα το ελαφρυντικό της πρωτόγνωρης συνθήκης που κληθήκαμε όλοι να αντιμετωπίσουμε, δεν θεωρώ ότι έγιναν σωστές κινήσεις από μεριάς πολιτείας, όχι μόνο σε ότι αφορά τους καλλιτεχνικούς χώρους, αλλά και στην εστίαση, στα μέσα μεταφοράς, στον τουρισμό. Αυτό που κυριαρχεί έντονα είναι ότι οι αρμόδιοι δεν ενδιαφέρονται και κυρίως δεν έχουν εικόνα του τι πραγματικά συμβαίνει.

Στον πολιτισμό υπάρχει ακόμη και σε κυβερνητικό επίπεδο η αντίληψη ότι δεν έχουν να κάνουν ακριβώς με επαγγελματίες, αλλά με ανθρώπους που κάνουν το χόμπι τους. Είναι σαν να πιστεύουν πραγματικά ότι το πρωί δουλεύουμε κάπου αλλού και το βράδυ κάνουμε τους ηθοποιούς ή ό,τι κάνει ο καθένας από εμάς. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι ένας συνδυασμός άγνοιας και αδιαφορίας. Καθόμαστε και σοκαριζόμαστε για το τι δηλώνουν κατά καιρούς, ενώ στην ουσία τις περισσότερες φορές, δεν έχουν την παραμικρή ιδέα».

Ο Θωμάς, είναι ενεργός στα social media, αλληλεπιδρώντας με τους ανθρώπους που τον ακολουθούν, αφήνοντας τον τελευταίο χρόνο και ένα πολιτικό χνάρι στις τοποθετήσεις του, μέσα πάντα από το πρίσμα της κωμωδίας. «Θεωρώ ότι τα social media είναι η φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων και μια συγκυρία που σήμερα αποδεικνύεται αρκετά βοηθητική. Η επικοινωνία μέσω social είναι σχετικά καινούργια, οπότε οι κανόνες συμπεριφοράς και η ψυχολογία του κόσμου που αλληλεπιδρά, είναι ακόμη ανεξερεύνητες περιοχές. Κατά καιρούς βλέπουμε συμπεριφορές να ακουμπάνε στα άκρα, κάτι που δεν θα συνέβαινε σε μια προσωπική επαφή. Είναι πλέον πολύ πιο εύκολο να την πέσεις ή να προσβάλλεις κάποιον ψηφιακά, διότι δεν υπάρχει η αμεσότητα και νιώθεις προστατευμένος.

Όσον αφορά εμένα τώρα, όταν κάνω ένα στάτους σχολιάζοντας κάτι πολιτικό, ο κύριος στόχος μου είναι το γέλιο, κρύβοντας παράλληλα μια άποψη ή μια κριτική, χωρίς όμως να το έχω σαν αυτοσκοπό. Στην Ελλάδα, υπάρχει μεγάλη αγάπη και σεβασμός για τους ανθρώπους που κάνουν σάτιρα, την αντιλαμβάνονται σαν ένα ιερό θεσμό και πολλές φορές με τον γνώμονα αυτό κρίνεται και το stand up, σχολιάζοντας ότι δεν τολμάμε να πούμε κάτι πολιτικό. Πρέπει να γίνει όμως κατανοητό ότι δεν μπαίνουν όλοι στην κωμωδία, με σκοπό να καταλήξουν να κάνουν πολιτική σάτιρα.

Στόχος είναι η κωμωδία να είναι αστεία. Μια κωμωδία δεν θα κριθεί για την ποιότητα και τη διαδραστικότητα της, στη βάση του αν είναι πολιτική ή όχι. Θα ήθελα να είναι σαφές, ότι όταν κάνω κωμωδία και μπορεί το κείμενο μου να ενέχει κάποιο πολιτικό σχόλιο, ότι δεν πρόκειται για κάποιο μανιφέστο ή μια πηγή αποκλειστικής ενημέρωσης. Το τελευταίο διάστημα, ξεκίνησα να σχολιάζω την πολιτική επικαιρότητα, επειδή ένιωσα την ανάγκη να επικοινωνήσω ότι είμαι κομμάτι όλου αυτού που γίνεται, ότι δεν είμαι εκτός χρόνου. Τώρα, αν μέσω αυτής της αποδομητικής ειρωνείας κάποιος σκεφτεί και κάτι που δεν είχε μέχρι τώρα κάνει, είμαι ευχαριστημένος. Μέχρι εκεί.

Όλο και πιο συχνά ακούμε την έκφραση «όταν επιστρέψουμε», σε «ποια κανονικότητα θα επιστρέψουμε και πως θα μοιάζει αυτή». Αναρωτιέμαι αν θα μιλάμε για πάντα γι’ αυτήν την εποχή, αν και μετά απ’ τα τόσα πυκνά γεγονότα που συνέβησαν, θα μπορούμε να γελάμε το ίδιο και με όλα. «Όταν επιστρέψω στο stand up, δεν θα μπορώ να κάνω ότι αυτή η περίοδος δεν υπήρξε ποτέ, θα πρέπει να γίνει ένα address για τα πράγματα που ζήσαμε αυτά τα χρόνια. Δεν θα ήθελα όμως σε καμία περίπτωση το κομμάτι αυτό, να πάρει μεγάλο χώρο της παράστασης . Θέλω να μιλήσω για άλλα πράγματα.

Προσωπικά, δεν θεωρώ κανένα θέμα από μόνο του ταμπού. Υπάρχουν όμως συγκεκριμένα θέματα που θέλουν προσεκτική διαχείριση και προσωπική στάση απέναντι τους, να μπορείς δηλαδή να διακρίνεις το αστείο που κάνεις, σε ποια μεριά σε τοποθετεί. Πρέπει να βλέπεις πάντα ποιον «χτυπάει» το αστείο που κάνεις. Παίρνεις δηλαδή γέλιο πατώντας σε κάτι προβληματικό; Ναι, με αυτό έχω θέμα. Όταν δηλαδή αποζητάς το γέλιο αγγίζονταν τον κρυμμένο ρατσισμό ή ομοφοβία κάποιου, δεν μου ταιριάζει καθόλου. Δεν θα πω μην κάνεις αστεία για ομοφυλόφιλους, θα πω όμως μην κάνεις ομοφοβικά αστεία. Υπάρχουν προβληματικά αστεία, όχι προβληματικά θέματα.

Εννοείται ότι με αφορμή το #MeToo μπήκα σε μια διαδικασία να σκέφτομαι περισσότερο πάνω σε κάποια αστεία που αφορούν συγκεκριμένα θέματα και να διερευνώ ποια είναι η στάση μου απέναντι στο αστείο και με ποιον τρόπο γελάει αυτός που γελάει. Δεν μου δημιούργησε άγχος, μου δημιούργησε ευθύνη.

Τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, ακούγεται πως η πολιτική ορθότητα με κάποιον τρόπο σκοτώνει την κωμωδία. Για εμένα κάτι τέτοιο είναι περίεργο, μιας και υπάρχει αρκετή κωμωδία χωρίς να χρειάζεται να προσβάλεις κανέναν. Έπειτα, το να έχεις συνείδηση ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος γενικότερα, ώστε να μη «χτυπάς» προς τα κάτω, δεν το θεωρώ σκότωμα της τέχνης μας.

Το προηγούμενο καλοκαίρι ο Άλεξ Τιτκώβ, συνάδελφος του Θωμά, έπεσε θύμα αστυνομικής αυθαιρεσίας, σε μια συγκέντρωση αλληλεγγύης στους πρόσφυγες. Τότε, σχεδόν σύσσωμη η κοινότητα του stand up πήρε θέση, στηρίζοντας τον. «Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με την αστυνομική βία εδώ και πολλά χρόνια. Και πριν τον Τιτκώβ, υπήρχαν πάρα πολλοί άνθρωποι που δέχτηκαν αναίτια αστυνομική βία. Σίγουρα, με τη συγκεκριμένη κυβέρνηση όλο αυτό έχει διογκωθεί επικίνδυνα. Οι κωμικοί, δεν νιώθουμε εύκολα όσο μεγάλο ή μικρό κοινό μπορεί να έχουμε, ότι αν τοποθετηθούμε απέναντι σε κάτι, θα έχει κάποιο αντίκτυπο. Παρόλα αυτά, όσες φορές κάποιοι τοποθετήθηκαν εκφράζοντας μια πολιτική άποψη, είχε αντίκτυπο, το οποίο είναι μια ευθύνη που δεν ξέραμε ότι είχαμε. Οπότε ναι, έχει μια σημαντικότητα οι καλλιτέχνες να τοποθετούνται στο βαθμό που τους επιτρέπει η γνώση τους, χωρίς φυσικά να είναι κάτι τέτοιο υποχρεωτικό».

Ο Θωμάς, ελπίζει σύντομα να ανοίξει το κανάλι του στο YouTube καθώς και να κυκλοφορήσει η σειρά που εδώ και δύο χρόνια γράφει με τον Διονύση Ατζαράκη. Για την ώρα, μπορείς να δεις onlineτην παράσταση του με τη Χρύσα Κατσαρίνη «Α, εδώ σπίτι». «Η φύση του stand up, δεν είναι να γίνεται live χωρίς κοινό ή με πέντε άτομα από κάτω . Έχω να παίξω στο θέατρο έναν χρόνο και το streaming είναι μια ανάγκη της εποχής, προσωπική και οικονομική. Ένα κομμάτι της ταυτότητας σου ξαφνικά παγώνει . Η παράσταση μου με τη Χρύσα, βγήκε με λίγο κοινό στα επιτρεπτά όρια και ήταν ok. Δεν είναι το ιδανικό αλλά ευτυχώς που υπάρχει και αυτό».